Dolara karşı yılbaşından beri yaklaşık yüzde 14,5 değer kaybetmiş olan Türk Lirası, son değer kazanmalar neticesinde bu kaybı yüzde 9 civarına indirmeyi başardı. Türk Lirası geçen hafta dolara karşı en çok değer kazanan para birimlerinin başında geldi.
Esasen herkesin aklında 2 soru var?
- TL’nin değer kazanımı neden ve nasıl gerçekleşti?
- TL’nin değer kazanımı sürdürülebilir mi?
Genel bakış açısından hareket edersek, yaklaşık 1,5 haftadır dolara karşı tüm dünya ülkeleri (gelişen ve gelişmiş ülkeler dahil) paraları değer kazanıyor. Ancak Türk Lirası bu değer kazanımında lider ülkeler arasında. Hele bir de geçtiğimiz günlerde Sayın Ekonomi Bakanı “görün bakın doların değeri düşecek” dediği için Türk Lirasının bu değer kazanımı acaba sadece genel küresel bir hareketten mi kaynaklanıyor? Ya da piyasa yorumcularının dediği gibi, seçim sonuçlarının “tek parti hükümeti”nin devam edeceğine dair piyasalarda genel bir kanı mı var? yoksa bize özel bazı durumlar mı söz konusu diye insan kendi kendine soruyor.
Mesela TL deki değer kazanımı, seçim sonuçlarının “tek parti hükümeti” nin devam edeceği yönündeki genel kanaate bağlansa bile seçim anketlerinin tamamı bu durumu teyit etmiyor. Hala seçim sonuçlarına ilişkin belirsizlik var. Seçim döneminde olunduğu için Türkiye’nin heyecan yaratacak bir hikayesi de yok. Üstelik son gelen cari açık rakamları da beklentilerin üstünde çıktı.
Peki neler oluyor ya da olabilir?
12 Mayıs 2015 tarihinde açıklanan Mart 2015 Dönemine ilişkin “Ödemeler Dengesi İstatistikleri” nde Net Hata Noksan kalemi çok ilginçti.
Bir önceki ay 4.3 milyar dolar olarak açıklanan, Mart ayında 4.66 Milyar dolara revize edilen Net Hata Noksan Kalemi ya da diğer bir deyişle Türkiye’ye giren kaynağı belirsiz para, Mart 2015 döneminde 91 milyon TL’sı olarak gerçekleşti. Bir aydan diğerine bu kadar büyük bir değişim çok dikkat çekici. Zira geçtiğimiz aya ait kaynağı belirsiz paranın büyüklüğü nedeniyle bunun ne kadarının hangi kalemlerden oluştuğunun açıklanması gerektiğini belirtmiştik. Geçen bir aylık sürede Merkez Bankası’ndan bu yönde bir açıklama gelmedi. Ancak bu ay açıklanan veri de ki düşüş acaba Merkez Bankası bu eleştirileri dikkate aldı ve hesap sınıflandırmalarında daha mı özenli sorusu ile birlikte, acaba Mart döneminde yurt içine Merkez Bankası dışında da döviz girişi olmuş olabilir mi sorusunu da bize sordurdu.
Ancak belki dikkatinizi çekmemiş olabilir ama 15 Nisan 2015 tarihinde Gümrük ve Ticaret Bakanlığı Gümrükler Muhafaza Genel Müdürlüğü tarafından Sayı: 87375112/010.06 Konu: Gümrüklerde Nakit Kontrolleri başlıklı Genelge 2015-1 yayımlandı.
Konu önemli zira, genelgenin 3. Maddesi aynen şöyle;
“Mal ve hizmet ihracat bedeli, transit ticarete ilişkin kazançlar, yabancı sermaye bedeli veya diğer kaynaklardan temin edilen nakdin gümrük giriş noktalarından yurda getirilmesi serbesttir. Bu nakdin beyan edilmesi zorunlu değildir ve yolcular beyana zorlanamaz.”
Buna göre nakit parayı yurda getirecek olanlar artık diledikleri miktar parayı yurda getirebilecekler. Üstelik bu paranın beyanını yapmak ya da kaynağını da belirtmek zorunda değiller. Genelge, Avrupa Birliği ve Dış Ticaret Genel Müdürlüğü’nün 10 bin Euro veya fazlası nakit taşıyan yolcuların AB üyesi ülkelere giriş-çıkışta beyan şartı genelgesine de zıt.
Parayı getirenlerin eğer isterlerse, talep etmeleri halinde, getirdikleri bu nakdi “Nakit Beyan Formu” ile gümrük idaresine beyan etmeleri mümkün. Özetle para getirilirken bu paranın miktarını, kaynağını açıklamak kişinin keyfine kalmış. Canı isterse beyan eder, istemezse kimse ona beyan et diyemez.
Böylece piyasaya milyarlarca dolar para girse bile bunun nereden geldiğini de bilmek mümkün olamayacak. Artık net hata noksan kaleminde eski aylardaki gibi yüksek miktar kaynağı açıklanamayan para girişini beklemeye gerek yok. Bu husus mevcut düzenleme ile bir nevi yasallaştırıldı.
Şimdi insan gerçekten sormaktan alamıyor kendini:
- Acaba piyasada dolara olan talebin azalmasının sebebi piyasadaki dolar bolluğu mu?
- Merkez Bankasının tedbirleri bu yönden bir bolluk yaratamayacağına göre, 15.Nisan.2015 tarihli 2015-1 Genelge’nin piyasadaki dolara olan talebin azalmasında bir etkisi var mı?
- Eğer piyasalara bir dolar girişi var ve tam da seçimler öncesi bu piyasanın gerilimini alıyor ve doların değerini aşağıya çekiyorsa ne kadar sürdürülebilir?
Bunların cevabını beklemek de kolay değil. Zira eğer piyasaya dolar girdiyse ve beyan edilmedi ise, devletin bu konuda bir bilgisi ve takibi olamaz. O nedenle açıklanabilmesi mümkün değil. Bu türden bir hareket varsa, bu süreç sürdürülebilir de değil. Piyasaya dolar girmediği sürece dolar kendini yukarı atacaktır. O nedenle bu türden bir hareketlenme varsa, bu Türk Lirasının tahmin edilebilirliğini azaltacaktır. Geçici olarak bir piyasa düzenlenme aracı olabilir ancak geniş zamanda Türkiye Para Piyasalarına olan güveni sarsacaktır.
Kanaatimce düştüğü bu seviyeler alım fırsatı yaratabilir. Zira taşıma su ile değirmen dönmez demiş atalarımız.
