FIRAT BORA TAŞ
12 01 2018, 14:32 Güncelleme: 15.01.2018, 11:19
Sermaye Piyasası Kurulu'nun (SPK) Türkiye'de forex işlemlerini 50 bin lira alt limit ve 10:1 kaldıraçla sınırladığı 10 Şubat tebliğinin üzerinden 11 ay geçti.
Geçen 11 ayda aracı kurumların kaldıraçlı işlem hacimleri üçte birine inerken, Türkiye'de forex ilgisi de 10 yıl öncesine gerilemiş gözüküyor.
Google'da Türkiye'den yapılan "forex" aramaları tebliğin hemen öncesini tarihi zirve yaptıktan sonra bireysel yatırımcıların henüz yeni yeni tanıştığı 2008 yılıyla aynı seviyeye düştü.
"Forex" aramalarının detayları ise SPK tebliği sonrası döneme ilişkin çarpıcı bir eğilime işaret ediyor.
Tebliğden önceki bir yıllık dönemin "forex" ile ilgili aramalarında, "forex akademi" "forex yazılımı" gibi teknik araştırmalarla birlikte SPK'nın yatırımcıların piyasadaki riski ile tanışabilmesi için hesap açılışında zorunlu kıldığı "forex deneme hesabı" yüzde 100'ün üzerinde artış dikkat çekiyor.
Tebliğden sonraki dönemde ise daha önceki bir yılın ilgili aramalarında yer almayan yurt dışı forex şirketi arayışı öne çıkıyor.
10 Şubat 2017'den 10 Ocak 2018'e "yurt dışı forex firmaları" araması yüzde 900 kadar artış gösterdi. "Yurt dışı forex" araması da yüzde 700 arttı.
10 KALDIRAÇLA TÜRKİYE'DE FOREXİN AVANTAJI KALMADI
Bu noktada Saxo Capital Markets Menkul Değerler Genel Müdürü Savaş Divanlıoğlu, yurt içi aracı kurumlarda forex işlemi yapan yatırımcıların yurt dışındaki koşullardan haberdar olduğunu belirterek, "Kaldıraç oranının 10:1'e düşmesi sonrası Türkiye'de forex işlemi yapmanın bir avantajı kalmadı. Bu yüzden yatırımcıların yurt dışı aracı kurum arayışına yönelmelerinin Google arama sonuçlarına yansıması da doğaldır." dedi.
Ahlatcı Yatırım Genel Müdürü Tuncay Karahan ise 2011 Ağustos ayında Türkiye’de regülasyon sonrası özellikle 100:1 kaldıraç fırsatı tanıyan forex piyasalarının internet ortamında bilgi almak ve yatırım yapmak isteyen yatırımcıların aramalarının arttığını ve bu döngünün 2014-2016 yılları arasında giderek yükselerek 2017 Şubat ayında yayınlanan yeni kaldıraçlı işlemler tebliğ öncesinde en yüksek seviyeye ulaştığını belirterek, "Tebliğ değişikliği ile birlikte 10:1 oranına çekilen kaldıraç oranı ve 50.000 TL minimum teminat ile işlemlere başlama değişikliğinin yurt dışı ülkelerdeki alternatif kaldıraç oranları ve yurt içinde alternatif arayan yatırımcıları daha çok VİOP gibi alternatif piyasalara yönelttiğini söyleyebiliriz." dedi.
Karahan, bu nedenle forex kelimesi üzerinden arama gerçekleştiren yurt içi yatırımcıların internet arama sayfalarında daha farklı kelimeler üzerinden farklı pazarlar ve yurt dışı şirketleri forex kelimesi dışında aradıklarını çeşitli yatırımcılar ile konuşmalarında değerlendirebildiklerini ifade etti ve ekledi:
"Mevcut sistemde 24 saat işlem yapılabilen ve ürün grubunun geniş bir yelpazede şekillendiği dünya piyasaları ile entegre ve yurt içinde regülasyon ile güvenli bir yatırım fırsatı sunan Forex piyasalarında özellikle hedge amaçlı yapılan işlemlerde veya mevcut teminatlarının kaldıraç imkanı ile üzerinde bir oranda yatırım yapmak isteyen yatırımcıların 10:1 kaldıraç ve 50,000 TL teminat ile sisteme giriş yapması Türk yatırımcı profili düşünüldüğünde tüm cazibesini kaybetmiş gibi gözüküyor."
YURT DIŞINDA PİYANGO ARAYIŞI BAŞLADI
Arama sonuçlarının yatırımcı ilgisinin odak noktasına girdiği işaret ettiği SPK düzenlemesi dışındaki koşullar da davranışsal finans çalışmalarının bireysel yatırımcıların genellikle piyangoya benzer bir algıyla yatırım araçlarına yönelimlerini tetiklemiş gözüküyor.
Gerçekte ne forex piyasası ne de opsiyon işlemleriyle bir ilgisi olan ve başta forex olmak üzere finansal piyasaların belirli bir zaman dilimi içerisinde ne kadar hareket edeceği üzerine "bahis oyunu" olarak tanımlanabilen "ikili opsiyon" aramaları da yüzde 200 arttı.
FOREXİN EN ÖNEMLİ KATKISI: FİNANSAL OKURYAZARLIK
Tebliğ öncesi ve sonrası forex ile ilgili Google aramalarında yaşanan dönüşüm, yurt içi aracı kurumların yatırımcı eğitimlerinin etkisini ortaya koyuyor.
Divanlıoğlu da "Konu, forexin iyi ya da kötü olması değil. Forex aracı kurumların Türkiye'nin dört bir yanında gerçekleştirdiği eğitimler finansal okuryazarlık için çok önemli katkılar sağladı. Bu sayede bugün Türkiye'de yatırımcıların finansal okuryazarlığı 2008-2009 yılında ilk başlanan yıllara kıyasla oldukça yükseldi. Finansal okuryazarlık forexin en önemli iki katkısından biriydi." dedi.
Saxo Capital Markets Menkul Değerler Genel Müdürü Divanlıoğlu, forexin bir diğer önemli katkıyı ise finans işgücüne olan katkısı olarak gösterdi ve "Bir diğer katkı ise istihdam oldu. Forex şirketlerinin finansta teknik bilgi kazandırdığı personellerin büyük kısmı artık aynı işi yapmıyor olsalar bile şu anda çalıştıkları şirketlere, sektörlere bu tecrübelerini yansıtıyorlar." dedi.
YURT DIŞI FOREX ARAMASI TUZAKLARLA DOLU
Tebliğ sonrası dönemin forex ile ilgili aramaları Seyşeller Cumhuriyeti merkezli bir ikili opsiyon sitesinde yoğunlaşıyor.
Tebliğ sonrası kırılma yaşanan bir başka arama ise Belize'de kurulu bir forex şirketi. SPK, bugüne kadar söz konusu şirketin onlarca internet sitesine erişimi engelletti ve Türkiye’de yerleşik kişilere yönelik olarak internet aracılığıyla yurt dışında kaldıraçlı işlem yaptırıldığı gerekçesiyle suç duyurusunda bulundu.
Türkiye'de forex işlemleri kurumsal-bireysel-profesyonel ya da hedge amaçlı-spekülatif ayrımı olmaksızın SPK düzenlemeleri altında 10:1 kaldıraçla gerçekleşirken kapanan her siteye karşılık onlarca yeni site açan şirket, tam olarak 3000:1 kaldıraç öneriyor. İnternet sitesinde "10 dolar yatırın ve 30 bin dolar kullanıyormuş gibi işlem yapın" deniliyor. Forex piyasasında "spread" denilen alım satım makası uygulamadığını belirtilirken 3000:1 kaldıraçta pozisyonun tersine tek kademelik bir işlem Interbank koşullarında tek spreade denk gelecek bir piyasa adımının çoğu koşulda tüm hesap bakiyesini sıfırlaması anlamına geliyor.
Türkiye'deki aracı kurumlarda bulunan hesaplar ise Yatırımcı Tazmin Merkezi koruması altında ve Takasbank'ta kayda tabi iken bu iki örnek ve benzerlerinin görünürün aksine gerçekte forex işlemi yaptırıp yaptırmadıkları dahi şüphe taşıyor.
"SPK'YA DAHA ÇOK İŞ DÜŞÜYOR"
Aracı kurum sektörü hisse senedi piyasasındaki güçlü ralli sayesinde artan komisyonlarla kaldıraçlı işlemlerin gelir kaybını bilançolarında dengelemişken "forex" ilgili aramalarının gösterdiği bu tablo, SPK düzenlemeleri dışında forex işlemi yapmaya çalışanların karşılaştığı tehlikenin ulaştığı boyutu özetliyor.
Bu noktada Ahlatcı Yatırım Genel Müdürü Tuncay Karahan, "Piyasanın daha sağlıklı işleyebilmesi adına, aracı kurumların sermaye yapılarının daha da güçlendirilmesi düzenlemesi ile birlikte sermayesi düşük, yatırımcıları ilgili lisanları haricinde yanlış yönlendirme ve forex piyasalarına zarar verici davranışlarda bulunan kurumlara yönelik cezai müeyyidelerin ağırlaştırılması ve ivedilikle uygulanması konusunda SPK'nın daha aktif rol almasının genel sermaye piyasası işleyişi için faydalı olacağını düşünüyoruz." dedi.
FOREX İLGİSİ NASIL GERİ DÖNER?
Karahan, forex ilgisinin eski seviyelerine dönmesi için yaptığı öneride ise yabancı yatırımcılar için koşullara değinerek, "Yurt dışından regülasyon ile belirlenmiş bir piyasada yatırım yapmak isteyen yatırımcılar için vergi düzenlemelerinin yapılarak alternatif kaldıraç imkanları sunulması durumunda ülkeye katma değer sağlama ve finans merkezi olma yolunda alternatif ürünlere yurt dışı yatırımcılarında Türkiye’de erişiminin sağlanması genel anlamda Google aramalarında da eskiye yakın ilginin tekrar gündeme gelmesine neden olacaktır" dedi.
TEK YETKİ YURT İÇİ ARACI KURUMLARDA
Temmuz ayında Resmi Gazete'de yayımlanan "Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar" ile Türkiye'de yerleşik kişilerce yalnızca SPK tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla yapılabiliyor.
32 sayılı karar da 1567 sayılı kanuna muhalefet anlamına geldiğinden yurt dışında SPK'nın yetkilendirmediği kuruluşlarla forex işlemi yapan kişiyi kanunun belirlediği idari para cezasıyla karşı karşıya bırakıyor.
Türkiye'de SPK'dan faaliyet izni almadan aracı kurum faaliyeti göstererek fon toplamak yasak. Yurt dışı aracı kurumlar SPK'nın sıkı regülasyonları nedeniyle müşteri hesap açılış formunda Türkiye'yi seçmesi halinde işlem sürecini dahi durdurarak iletişime geçmeyi reddediyor.
SEKTÖR FOREX GELİRLERİNİ TELAFİ ETTİ
Tebliğden sonra, Mart'tan Eylül'e kadar olan 6 aylık dönemde, Türkiye'de forex işlem hacmi önceki kıyaslama dönemine göre 3,5 kat azalarak 10,95 milyar liradan 3,1 milyar liraya geriledi. Bunun içerisinde yurt içi bireysel yatırımcıların işlem hacmi ise daha belirgin oldu. Bireysel yatırımcıların işlem hacmi yaklaşık 4 kat düşüşle 5,8 milyar liradan 1,48 milyar liraya indi.
Aracı kurumların kaldıraçlı alım satım işlemlerinden elde ettiği gelirler 195 milyon liradan 85 milyon liraya, kaldıraçlı işlemlere aracılık komisyonları ise 53 milyon liradan 15 milyon liraya düştü. Öte yandan sadece hisse senedi aracılık gelirleri 150 milyon liranın üzerinde artış gösterdi.
