Arkadaşım uzunca bir aradan sonra aradı. Ben de zaten bekliyordum. Bu kadar işin arasında bir ara arar diye…
“Hocam uzunca bir süredir konuşamadık. Ben rahatsız etmemek için size arayamadım ama son günlerde ekonomide nasıl bir 'büyüme modeli' olmalı diye bir tartışma var. Bu konuda sizin görüşünüzü almak istedim. Ne dersiniz?”
Hemen konuya gireyim. Geçtiğimiz günlerde bir toplantıya katıldım. Orada da aynı konuya değindim. Sana da aynı şekilde anlatmak isterim. “Uzman” bir arkadaşımdan dinlemiştim, bana da ilham verdi. Sana bugün tavuk ve kartal beslenmesini anlatacağım…
“Hocam ekonomik büyüme ile tavuk ile kartal beslenmesinin ne ilgisi var?”
Sen dinle şimdi: Bilirsin, Tavuk uçamaz, diğerlerine nazaran irtifası en düşük kanatlıdır. Tavuğun beslenmesi için düşük irtifa bir problem yaratmaz. Tavuğun besin zinciri hareketsiz ya da çok az hareketli yiyeceklere dayalıdır. Kartal ise en yüksek irtifalı kuşlardandır. Tavuk irtifasında beslenme, kartal için ölümdür.
Tek nokta ya da dar yerde toplanmış yem düzeni tavuk için idealdir. Kartal için aksi geçerlidir. Canlı-kanlı, son derece hızlı hareket eden avları yakalamak için kartal, geniş bakış açısına, bir o kadar keskin göze sahip olmalıdır. Kartalın gözünde, insandakinden sekiz-on misli miktarda ve uzun mesafede net görüntüyü fovea sağlar. Kartal; daha geniş alanı kontrol etmek, daha fazla hareketli halde besin görmek için yüksek uçar.
“Tamam hocam, tavuk ve kartal nasıl beslenirmiş öğrendik. Sonra?”
Dur şimdi ikinci aşamaya geçiyoruz: Tavuk, taşlık destekli basit ve hızlı sindirim sistemiyle aldığı gıdayı hemen çıktıya dönüştürür. Tavuk, bunun için, alt midesindeki iki plakayı karşılıklı sıkıştırır. İrtifası, tavuğun gözüne zarardır; bulunduğu yerde fazla kalırsa sürekli ürettiği dışkı gazları gözünü tahrip eder, karartır. Tavuğun, besin aramada çok gerekli olmayan küçük kanatlarını az kullandığından, solunumu güçsüzdür. Dışkı gazıyla görüntü ve güç kaybeden tavuk, solunumunu güçlendirmek ve dışkı gazını kovmak için kanat çırpar, hızlı nefes alıp verir, zayıf ciğeri dayanmaz, takatten düşer.
Tavuğu gezegen hale getiren besin arama güdüsü olduğu kadar hızlı çalışan sindirim sisteminin çabuk dönüştürdüğü taze dışkısından derhal uzaklaşmaktır. Kartal ise aldığı gıdayı alt midesine hemen indirmez, uzun kursağında zahmetli işlemlerden geçirerek yavaşça sindirir.
Kartalın geniş kanatları solunumunun destekleyicisidir, tüm vücuduna yayılı hava keseciklerini sonuna dek doldurur, uçuş maliyetini en aza indirir. Kartal, uzun süreler açlığa dayanmasını sağlayan şekilde gıdasını sıkıştırıp özüte dönüştürerek vücutta depolar. Kartalın yüksek irtifada süzülerek uçuşu, aldığı gıdaları uzun süreli beslenmesinde tam dönüştürme gerekleri için destekleyicisidir. Yüksek irtifa, kartalın beslenme zincirinin devam ortamıdır. Tavuk irtifasında kartal beslenmesi olmaz.
Ülke ekonomisi, benzetmeyle, kartal irtifasıyla yapılandırılmalıdır. Tavuk önüne konulanla, kartal ise arayıp bulduğuyla beslenir. Tavuk, başkasınca üretilmişle beslenebilen, kartal ise ancak kendisi yüksek gayrette olduğunda beslenebilen yaratılıştadır.
Tavuk takatten düştüğünde kesilir. Kartal takatten düştüğünde tüy yolup pençe söküp gaga kırarak kendisini tamamen yeniler, yaşar. Tavuk irtifasıyla (inşaat) kartal beslemek (sürdürülebilir büyüme) ham hayaldir. Bilmem anlatabildim mi?
“Anladım hocam...”
