Son zamanlarda bu haberi sık sık duyuyoruz. Yetkililer periyodik olarak “cep telefonuna vergi gelebilir” diyor. “Soruşturuyoruz” diyor. “Olabilir” diyor. “Bazı şeyler yapılabilir” diyor. Yerli cep telefonlarını korumak için “bazı”, “bir takım”, “belirli” önlemlerin alınabileceğini okuyup duruyoruz. Açıklamalardaki muğlaklık insanı hayatından bezdiren cinsten! Gazeteler de bu haberleri “cep telefonunda şok gelişme”, “bakın o telefonun fiyatı ne olacak?”, “yerli cep telefonuna muazZAM destek”, “cep telefonları cep yakacak”, “yerli üretici enginlere sığmayıp taşacak” falan gibi başlıklarla verdikleri için kafa karışıklığı iyice artıyor.
Peki, mesele nedir? Doğrusunu söylemek gerekirse, meselenin özünü öğrenmek öyle pek kolay değil. Dedim ya her şey muğlak. Ama Google marifetiyle Ekonomi Bakanlığı web sitesi içinde bir arama yapınca, konu ile ilgili bazı belgelere ulaşmak mümkün. Nedir bu belgeler? Birinci ve en önemli belge, Vestel’in yaptığı korunma başvurusu (). Diğer belgeler ise Nokia (), Samsung () ve ZTE () firmalarının Vestel’in başvurusu ile ilgili yaptığı itirazlar. Gelin şimdi Vestel’in başvurusunun içeriğine bir bakıp, neler dönüyor bir anlamaya çalışalım.
VESTEL NE İÇİN BAŞVURMUŞ?
Her ne kadar Nihat Zeybekci zaman zaman konunun damping olduğunu ifade etse de (Milliyet, 24.12.2014), Vestel başvurusunda dampingden şikâyet etmiyor, korunma önlemi istiyor. Ancak, modern dünyada öyle kafanıza göre koruma önlemi uygulayamıyorsunuz. Dünya Ticaret Örgütü’yle ve ticaret ortaklarınızla ilişkilerinizi berbat etmek istemiyorsanız tabii! Dolayısıyla korunma önlemi için Vestel’in, hem cep telefonu ithalatında ciddi ve ani bir artış olduğunu göstermesi, hem de yerli cep telefonu üreticilerin bu artıştan büyük bir zarar gördüklerini açıkça ispat etmesi gerekiyor. Ayrıca, korunma önlemi uygulandığında bunun Türkiye için faydalı olacağının ve başka zararlara yol açmayacağının da ikna edici bir şekilde gösterilmesi gerekiyor.
Şimdi bakalım, Vestel başvurusunda bunları yapıyor mu?
VESTEL'İN BAŞVURUSU
Ekonomi Bakanlığı’nın web sitesinde Vestel’in başvurusunun tamamı değil, “gizli olmayan özeti” var. Bu özetten, başvuru konusunun akıllı telefon olduğunu öğreniyoruz. Yani başarılı olsa bile bu başvurudan yola çıkarak tabletler ve diğer elektronik ürünler için ek vergi vb. getirilmesi pek uygun görünmüyor.
Vestel, başvuru özetinde önce Vestel Venüs 5.0 ve 5.5 modellerinin teknik özelliklerini özetliyor ve benzer diğer akıllı telefon modelleriyle karşılaştırıyor. Ancak, bu karşılaştırmanın başvuru açısından pek fazla bir önemi yok. Vestel rekabetçi bir telefon üretiyor, tamam! Ama bu korunma önlemi uygulanabilmesi için yeterli değil.
Yerli üreticilerin zarar gördüğünü söyleyebilmek için Türkiye’de yerli cep telefonu sanayinin varlığından bahsedebilmek gerekiyor. Bu epey tartışmalı bir konu* ama Vestel başvurunda bazı bilgiler vermiş: Vestel akıllı telefon üretimde temel tasarım çalışmalarını kendi Ar-Ge imkânlarıyla yönetiyormuş ve üretilen telefonları da kendisi test ediyormuş. Ne var ki başvuruda, üretim sürecindeki yerlilik oranı açıklığa kavuşturulmamış. Yani özet belgeden Vestel cep telefonlarının ne kadar yerli olduğunu öğrenemiyoruz. Basında Vestel telefonların %52 yerli olduğu söyleniyor ama başvuruda “yerli akıllı telefon” ve dolayısıyla da “yerli cep telefonu sanayi” açık ve net bir şekilde tanımlanmamış. Yani eğer amaç sadece Vestel’i korumak değilse, neyin korunacağı tam belli değil.
VESTEL'İN İDDİALARI
Başvuruda cep telefonu ithalatının hem adet olarak hem de değer olarak arttığı söyleniyor. İthalatın piyasa payının pek değişmediği de yine Vestel’in sunduğu verilerden anlaşılıyor. Ancak bu verilerden ne anlamamız gerektiği belirtilmemiş. İthalatta büyük bir artış olduğunu veya artışın Vestel’e zarar verdiğini gösteren bir şey yok. İthalatın piyasa payının değişmemiş olması da ithalatta sürpriz, beklenmedik bir değişme olmadığı görüşünü destekliyor.
