Heyecan verici değil mi? Bu yazıyı okuduktan sonra siz de rahatlıkla piyasaları yorumlayabileceksiniz. Hatta biraz yaratıcı bir kişilikseniz bu işten para kazanmaya bile başlayabilirsiniz. Hemen başlayayım.
1 – Piyasa yorumlarının temel mantığını kavrayın
İlk adım, piyasa yorumlarının genel mantığını çözmek. Çok fazla yorum okumanıza gerek yok. Ama biraz okumanız faydalı olacaktır. Piyasa yorumlarını okurken göreceğiniz ilk şey şu olacak: Yorumcular genellikle piyasaları güncel gelişmeler ışığında yorumlar. Bunu nasıl yapacağınızı daha sonra açıklayacağım. Şimdi içeriğe odaklanalım.
Türkiye'nin gündeminde koalisyon tartışmaları var. Bu konuda neler yazılmış bakmak için İnternette “piyasalar koalisyon” araması yapın. Karşınıza şöyle başlıklar çıkacak:
- Piyasalar “koalisyon olmaz”a yatırıyor
- Piyasalar koalisyon ihtimalini satın aldı
- Piyasalarda koalisyon tedirginliği
- Piyasalara koalisyon dopingi
- Piyasalar koalisyon ihtimallerini değerlendiriyor
- Koalisyon hesapları piyasaları etkilemedi
Bu başlıklar kaolisyon ve piyasalara özel başlıklar gibi görünüyor. Ama biraz daha yorum okuyunca göreceksiniz ki, daha genel bir format var. Açıklayayım. Gündemdeki konuya X dersek, piyasa yorumlarınızı şu kuralları kullanarak biçimlendirebilirsiniz: Eğer piyasalarda fazla bir şey olmuyorsa, “piyasalar X ihtimalini değerlendiriyor”; kötüye gidiyorsa “piyasalarda X tedirginliği”; çok kötü gidiyorsa, “piyasalar X ile çöktü”; iyi gidiyorsa “piyasalara X dopingi” veya “piyasalar X ile uçtu, çoştu, yükseldi”. Sanıyorum olayı kavradınız. Bundan sonra piyasa yorumlarını okurken yorumcuların güncel gelişmeleri nasıl bir Aikido ustası gibi kendi silahları haline getirdiklerini iyi gözlemleyin. Yorumları okumadaki tek amacınız, kullandıkları yöntemi öğrenmek olsun. İçeriğe değil, yönteme odaklanın. Piyasa yorumculuğu çok fazla düşünmeden piyasaları yorumlama becerisi gerektirir. Sizi otomatiğe bağlayacak bir yöntem bu sebeple önemlidir.
2 - Piyasalara inanın, ona sığının
Piyasaları nevi şahsına münhasır, insanlardan bağımsız bir şekilde kendi başına hareket eden, hafif şizofren bir kişilik olarak düşünebilirsiniz! Orada bir güç var uzakta, ama tam olarak nedir bilmiyoruz. Problem değil. Piyasanın gücü sizin gücünüzdür. O güce inanın! Ona sığının. Sonuçta ne oluyorsa piyasalar yapıyor. Bunu unutmayın. Piyasaların kudretinden asla şüphe etmeyin.
3 – Ne olup bittiğinden haberdar olun
Piyasaların önemli bir özelliği de her şeyi görmesi, her şeyi bilmesi ve her şeye tepki vermesidir. Piyasalar her şeye tepki verdiği için gündemdeki konu neyse hemen piyasalara bağlayabilirsiniz. Fenerbahçe şampiyon mu oldu? “Şampiyonluk sonrası piyasalarda olumlu hava” diye bir başlık atabilirsiniz. No problem! Çocuğunuz sünnet mi oldu? “Sünnet sezonunun açılmasıyla, piyasalar medikal firmaları fiyatlıyor” gibi bir şey söylerseniz çok da zorlama olmaz. Ama siz yine de sünnet olan kişi IMF başkanı falan değilse, piyasaları işe karıştırmayın. İyi bir yorumcu olmak için, önemli siyasal gelişmeleri takip edin. FED’in ne yaptığını adınız gibi bilin. Para politikası kurulu toplandığında iki eliniz kanda da olsa faiz oranına ne oldu öğrenin. Büyük skandallar, ihaleler vb. gibi konularda da radarınız açık olsun. Haberleri baştan sona okumanıza gerek yok. Bir piyasa yorumcusu olarak, günün 24 saatini haber sitelerinin resim galerilerinde bile geçirebilirsiniz. Sonuçta eğer bir şey yeterince önemliyse, piyasa o şeyin bir resim galerisi olmasını garanti eder.
Cidden!
Ne öğrendik? Ne olup bittiğinden biraz olsun haberdar olun. Çünkü her konuyu piyasalara bağlayacaksınız.
4 – Mutlaka ama mutlaka muğlak olun
Muğlaklık piyasa yorumcusunun en sadık dostudur. İş edinip piyasaları tanımaya, anlamaya kalksanız bile şunu göreceksiniz: Piyasaların, doların, avronun, altının falan ne yapacağını kestirmek oldukça güç. Nobelli ekonomi profesörleri bile piyasaların ne yapacağını öngöremiyor. Mesela, dolar koalisyona tepki veriyor olsa bile, dün verdiği tepki ile bugün verdiği birbirini tutmayabiliyor. Bu sebeple, kesinlikten kesinlikle kaçınmalısınız. Muğlaklık ikinci adınız olmalı.
Diyelim ki birisi size “X olursa dolar ne olur?” diye sordu. Ne yapacaksınız? Açıklayayım. Önce cevabı biliyormuş gibi konuya girin. Mesela şöyle diyebilirsiniz:
“X olursa ne olabileceğini zaten az çok tahmin edebiliyorsunuzdur…”
Bu girişle hem konuyu bildiğinizi göstermiş oldunuz, hem de bunu zaten herkesin bilebileceğini ima ederek, ikinci bir soru gelmesi ihtimalini bertaraf ettiniz. Ayrıca neye ne olacağını da söylemediğiniz için tamamen güvendesiniz. Şimdi, 3. adımda öğrendiklerinizi uygulayın. Bildiğiniz ne varsa kullanın. Mesela, lafa şöyle devam edebilirsiniz:
“Ancak FED’in kararını dikkatli yorumlamakta fayda var; tutanakların ikinci sayfasının üçüncü paragrafındaki belirsizlik vurgusu çok önemli, malum petrol fiyatlarındaki gelişmeler…”
Böyle devam edin. Bir yere varmanız gerekmiyor. Hatta mümkünse bir yere varmayın. Yorumlarınız yer çekimsiz ortamda dökülen mercimek çorbası gibi olsun.
Son olarak “piyasalar, piyasalar” diye konuşun ana hangi piyasalardan bahsettiğinizi mümkün olduğunca söylemeyin. Hatta daha da güzeli, hangi piyasalardan bahsettiğinizi siz bile bilmeyin. Birisi sizi zorlamazsa hangi piyasalardan bahsettiğinizi söylemeyin. Çok zorlanıp da belirli bir piyasadan bahsetmek zorunda kalırsanız, en kısa zamanda piyasalar edebiyatına geri dönün. Dedim ya, piyasalara inanın, ona sığının. O sizi korur!
5 – Konuyu teknik terimlerle süsleyin
Dolar yorumunuz harika oldu. Ancak, biraz daha prim yapmak istiyorsanız biraz teknik terim öğrenebilirsiniz. Parite, bant, ikili tepe formasyonu, çift dip formasyonu, vesaire gibi teknik terimleri kullanarak yapacağınız bir yorum çok daha etkileyici olacaktır. Konuya kısa bir giriş yapalım. Dolar grafiğine bakın, yukarı doğru gidiyorsa “dolardaki yukarı yönlü hareket” diye lafa başlayın. Sonra doların son üç aydır (gündür, yıldır, kafanıza göre takılın) geçmediği bir seviye belirleyin. Mesela 2.8’i geçmemiş olsun. Tamam. Şimdi eğer dolar grafiği buraya yaklaşıyorsa, “dolar 2.8 bandını zorluyor” diye devam edebilirsiniz. Grafikteki tepe ve dip noktalarına isim verin. İki tepe varsa, ikili tepe formasyonu, üç varsa üçlü formasyon… Konuyu anladınız. Bu konuda yaratıcı olabilirsiniz. Mesela, görseldeki “kusan deve formasyonunu” görebiliyor musunuz?*
Grafiklerde bulduğunuz formasyonları daire içine alın. “Buradaki formasyon önemli” deyin. Eğer bir TV programındaysanız, ekrana yansıyan grafiğe yapmadığınızı bırakmayın. Çizgiler çekin, grafiklerin belirli noktalarına “zoom” yapın, bir şeyi gösterirken başka grafikler açıp kapatın. Eliniz kesinlikle boş durmasın. Sonuçta bir şey söylemeyeceksiniz. Söyleyeceğiniz şey mealen şu olacak: “Dolar artarsa, artar; artmıyorsa ya azalacaktır ya da aynı kalacaktır.” Bunu ne kadar süslerseniz, o kadar iyi. Bir şey söylememiş olmanıza rağmen, çok şey söylemiş olduğunuz izlenimini yaratmanız lazım. Çünkü piyasa yorumculuğu bunu gerektirir!
6 – Bütün bildiklerini birleştirin ve köşe yazınızı hazırlayın
İlk 4 adımda piyasa yorumcusu oldunuz. Şimdi bunu gösterme zamanı. Hemen bir köşe yazısı taslağı çıkarın. Bu hafta neler oldu? Not edin. Örnek vereyim. Varsayalım ki gazetelerden şunları öğrenmiş olun: Yağmur yağmış, milletvekilleri yemin etmiş, koalisyon tartışmaları devam ediyormuş, Yunanistan’da bir şeyler olmuş, ABD’de 0,2’lik daralma olmuş, Dolar/TL kuru oynakmış, meclis başkanı seçilecekmiş, ABD istihdam verisi gelecekmiş, kaya gazı ihalesi yapılacakmış, vb.
Şimdi, bunları gönlünüzce birleştirin. Her şeyin piyasaları etkilediğini unutmayın. Düşük cümleler kurmayı dert etmeyin. Bu, piyasa yorumculuğunun olmazsa olmazlarındandır. Şimdi bir deneme yapalım. Mesela, şöyle bir şey yazabilirsiniz:
“Haftaya yağmurun verdiği ferahlık ve milletvekili yeminleriyle başlarken, piyasaların koalisyon konusundaki temkinli tavrı ve dış piyasalarda Yunanistan faktörü dışında önemli bir belirsizlik olmamasının da etkisiyle, ABD'den gelen 0,2'lik daralma haberinin çalkantısını olağandışı bir şekilde hissettik. Dolar/TL'deki tatlı ekşi oynaklık sizi endişelendirmesin. Meclis başkanının seçilmesiyle daha da belirginleşecek olan koalisyon seçenekleri piyasaya yön vermeye devam ederken, piyasalar ABD'den gelecek açıklamalara ve Çin'deki gelişmelere odaklanıyor olacak. İstihdam verisini beklerken, kaya gazı ihalesindeki son pürüzlerin giderilmesi ve bakır ihracatındaki gelişmelere dikkat etmekte fayda var. Merkez Bankası'nın şahin görünümlü kumru pozisyonunu hükümet belli olana kadar bozması beklenmiyor. Avro-dolar paritesindeki çapraz yönlü hareket ciddi ekonomik kararları ertelemenize neden olabilir. Ancak, doların 2.8 bandını zorlaması güç görünüyor. Böyle bir yukarı yönlü hareket geldiği takdirde, paritenin bundan etkileneceğini öngörmek zor değil. Paritenin değişmemesi durumunda, TL’nin avro karşısında da değer kaybetmesi beklenebilir. Forex’te kaldıracın büyüsüne aldanıp aceleci hareket etmemekte fayda var. Malum yaz ayları.”
Oldu gibi. Tabii bu ham metin üzerinde biraz daha çalışmak gerekiyor ama mantık bu. Gerisini siz halledersiniz. Yorumunuzu tamamlayınca, dikkat etmeniz gereken son bir şey var. Yanlışlıkla bunu bir gazetenin astroloji sayfasına göndermeyin. Sayıların ve grafiklerin olduğu bir finans sayfasında yayınlanması lazım. Gerisini piyasalar halleder.
Kolay gelsin.
Not.
* Görseli Twitter'da @BKBrianKelly paylaştı. https://goo.gl/9kr78f
