HOWARD DAVIES*
19 06 2018, 17:23 Güncelleme: 17:48
Mayıs sonunda Uluslararası Para Fonu yeni Küresel Borç Veritabanını başlattı. İlk kez, IMF istatistikçileri, hem ülkeye göre hem de kamu ve özel borçların kapsamlı bir dizi hesaplamasını derlediler ve II. Dünya Savaşı'nın sonuna kadar uzanan bir zaman serisi inşa ettiler.
Manşet rakam dikkat çekici. Küresel borç, dünya GSYH'sının yüzde 225'ini geçerek 2009'daki yüzde 213'lük rekoru aştı. Bu yüzden, IMF'nin işaret ettiği gibi, 2007-2008 mali krizinden bu yana küresel düzeyde hiçbir şekilde kaldıraçların olmadığı bir süreç yaşanmadı. Kriz sonrası durgunlukta kamu borcunun özel borcun yerini alması nedeniyle bazı ülkelerde borç kompozisyonu değişti, ancak bu değişim şimdilerde çoğunlukla durdu.
Bu büyük rakamlar endişe verici mi? Toplam olarak, belki de değil. Ekonomik büyümenin neredeyse her yerde güçlü olduğu bir dönemde, finansal piyasalar borç sürdürülebilirliği konusunda rahatlar. Uzun vadeli faiz oranları oldukça düşük. Ancak rakamlar, sözde borç yoğunluğunun arttığı hipotezini destekleme eğiliminde: Daha önce yaptığımıza göre belirli bir ekonomik büyüme oranını desteklemek için daha yüksek borç seviyelerine ihtiyacımız var gibi görünüyor.
Belki de bu kısmen gelişmiş ülkelerde gelir ve zenginlik eşitsizliğinin büyümesi, gelirlerinden daha az harcama eğilimi olanlara, harcama gücü dağıttığı içindir. Bu eğilim son zamanlarda dengelendi, ancak etkileri hala görülüyor. Aynı zamanda, verimlilik artışının yavaşladığı, dolayısıyla verilen bir yatırım miktarının eskisinden daha az getirisi olduğu izleniyor.
IMF'nin hükümetlere tavsiyesi, güneş parlarken çatıyı tamir etmeleri gerektiğidir: Mali birikim yapmak ya da en azından açıkları azaltmak bir sonraki kriz için daha hazırlıklı olmalarını sağlayacaktır. Mevcut yükselme şimdi oldukça olgunlaştı. Bu da IMF'yi, vergi indiren Amerika Birleşik Devletler yönetimi ve şimdi de İtalya'nın yeni hükümeti ile çarpışma rotasına sokuyor. İtalya'nın asgari gelir ve daha fazla kamu yatırımı için muazzam planları uygulamaya geçirilirse, kısa bir süre sonra kendilerini sermaye konusunda zorlanırken bulabilirler. Geçtiğimiz birkaç yıl boyunca Atina'da bulunan ekip, kısa bir süre içinde Roma'ya uçuş rezervasyonu yaptırmak durumunda kalabilir.
Fakat borçtaki büyüme esas olarak özel sektörde ise bu durumun etkileri nelerdir? Bu problem her ülkedeki finansal istikrar yetkilileri için bir sorudur.
Krizden bu yana, bankalar için yeni ve çok daha zorlu sermaye gereksinimleri getirildi ve düzenleyiciler için bir dizi makro ihtiyati araç geliştirildi. Buradaki fikir, düzenleyicilerin aşırı kredi genişlemelerinin “rüzgara yaslanabilmeleri”, bir bankanın sahip olması gereken sermaye miktarını artırarak, kredi arzını tehlikeli bir seviyeye ulaşmadan yumuşatmaktır. Örneğin, konut fiyatlarındaki büyüme endişe verici bir şekilde hızlı gözüküyorsa, bu artış kurula dayatılabilir veya ipotek kredilerine odaklanabilir. Diğer alternatifler, maksimum kredi-değer limitleri ya da ev alımlarına asgari peşinatlar koymak olabilir.
Bu yeni makro ihtiyati araçların kullanımını denetlemek için yeni makro ihtiyati araçlar çıkarıldı. Avrupa Merkez Bankası (AMB) Başkanı Mario Draghi'nin başkanlığını yaptığı Avrupa Sistemik Risk Kurulu, Avrupa Birliği'ndeki işi yapıyor ve Birleşik Krallık'ta, İngiltere Merkez Bankası'nın Mali Politika Komitesi (FPC), yerel yargı yetkisine sahip.
İngiltere Merkez Bankası Başkanı da aynı zamanda ESRB Başkan Vekili'dir. (Brexit’in belirsizleşmesinden sonra bu duruma ne olacak?) ABD’de, Finansal İstikrar Gözetim Konseyi (FSOC) de koordinatör kuruluştur.
Ama aralarında önemli farklılıklar var. FPC, bazı yönlerden üçü arasında en güçlü olanıdır. Birleşik Krallık bankalarına karşı bir sermaye tamponu uygulayabilir ve bunu yapmakla zaman zaman tehdit altındadır. Bir süre boyunca, komite teminatsız kişisel kredilerin çok hızlı büyüdüğü görüşünü aldı.
ESRB, ayrık olarak hareket edemez, ancak AB ve EFTA üye ülkelerini yakından izler ve düzenli raporlar yayınlar. Geçen ay gerçekleşen son değerlendirme, bu ülkelerdeki belirli kredi koşullarına yanıt olarak İsveç, Norveç, İzlanda, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya'da ek tamponların yürürlükte olduğunu gösterdi. Fransa da bu listeye katıldı. Euro bölgesinde, AMB denetmendir ve bu yüzden Draghi, farklı bir şapka takabilir ve gerekirse kendi personeli aracılığıyla doğrudan hareket edebilir.
ABD’nin pozisyonu ise daha az açık. FSOC, kendi yetkileriyle düzenleyici olmayan bir koordinatördür. ABD, mali düzenleyicilerinin alfabe çorbasının zaman zaman karıştırıldığı bir kase gibidir. Üyeleri üzerinde bir otoritesi yoktur ve konjonktüre karşı tamponlar dayatılamaz. Büyük ABD sigortacılarını küresel sistemli şirketler olarak kategorize etme girişimleri, mahkemeler tarafından engellenmiştir. ABD Merkez Bankası'nda aksini isteyenlerin, Hazine Müsteşarının başkanlık ettiği FSOC’nin desteğini almadan, makro ihtiyati araçlara girmenin zor olacağını fark edeceklerdir.
Bu nedenle, çeşitli ABD bankacılık düzenleyicileri tarafından dayatılan Basel bazlı sermaye gereksinimlerinin yeterli olmasını umuyoruz. Şimdiye kadar, oranlar kesilmemiştir, ancak Trump tarafından ilgili kurumlarda görevlendirilen diğer denetimi azaltıcı girişimler çalışmalarda yer almaktadır. Makro ihtiyati politika, Slovakya'da öngörüldüğü gibi çalışıyor olabilir, ancak dünyanın en çok ihtiyaç duyduğu yerde yani, en büyük finans piyasasında kurtarmaya gelmesi olası değildir.
*Howard Davies'in bu yazısı Project Syndicate'de yayınlanmıştır. Davies Birleşik Krallık Finansal Hizmetler Otoritesi'nin ilk başkanı ve Royal Bank of Scotland'ın mevcut yönetim kurulu başkanıdır. Davies 2003-2011 yılları arasında London School of Economics'in direktörlüğü görevini üstlenmiştir.
**Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Business HT'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir. Ayrıca burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değil, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler, mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi, beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.
