ENES TUNAGÜR
19 10 2015, 09:23 Güncelleme: 13:37
Merkez Bankası'nın son yıllarda faiz tartışmaları çerçevesinde maruz kaldığı iddia edilen siyasi baskının sona ermesi için Merkel'in Türkiye ziyareti bir başlangıç olabilir mi?
Suriye'deki iç savaşın yarattığı göçmen akımının Avrupa sınırlarına dayanması sonrası Avrupa Birliği ile Türkiye arasındaki ilişkilerde yaşanan canlanma, müzakerelerde ekonomi ve para politikasını konu alan 17. faslın açılmasını gündeme getirdi.
Avrupa Birliği'nin Türkiye'ye geçtiğimiz hafta mülteci akışının yavaşlatılması karşılığında 3 milyar euro fon, vize serbestisi ve bazı fasılların açılmasını teklif ettiği ve bu konuda bir çerçeve anlaşma yapıldığı kaydedilmişti. Hafta sonuda Türkiye'yi ziyaret eden Almanya Başbakanı Angela Merkel "17, 23, 24, 26 ve 31. fasılların açılabilmesini biz mümkün görüyoruz. Önümüzdeki günlerde 17, 23 ve 24 öncelikli olmak üzere bu konulardaki çalışmalarımızı hızlandırmak konusunda da mutabık kaldık" diyerek desteğini ifade etti.
17. fasıl merkez bankalarının bağımsızlığını ön koşul olarak görürken, uzmanlar Merkez Bankası'nın hali hazırda mevzuata göre bağımsız olduğunu ve faslın açılmasının bugünkü tartışmaları sonlandırmayacağını ifade ediyorlar.
BusinessHT'ye konuşan Merkez Bankası Eski Başkanı Durmuş Yılmaz, Merkez Bankası'nın bağımsızlığını güçlendirmek için şu anda yasal bir değişikliğe gerek olmadığını ve düzenlemenin yeterli olduğunu belirtti. Avrupa Merkez Bankası'nı düzenleyen Maastricht Kriterleri'nin Merkez Bankası Kanunu'na yerleştirildiğini kaydeden Yılmaz, sorunun Türkiye'deki siyasetçilerin Avrupa'dakiler gibi bu kuralları içselleştirememesinden kaynaklandığını söyledi.
Merkez Bankası Eski Başkan Yardımcısı Fatih Özatay da, AB'nin müzakerelerin başından bu yana eleştirdiği noktanın amaç bağımsızlığı olduğunu söyledi. Bu eleştirinin de Merkez Bankası'nın enflasyon hedefini hükümetle birlikte belirlemesinden kaynaklandığını ifade eden Özatay "Ancak bu literatüre uygun bir uygulama. Euro Bölgesi dışındaki birçok ülkede enflasyon hedefi ortak belirleniyor. Zira enflasyonu merkez bankasının belirlemesinin demokrasiyle çeliştiği yönünde eleştiriler var" diye konuştu.
Kanunun teori ve uygulama açılarından literatüre uygun olduğunun altını çizen Özatay'a göre de Merkez'in bağımsızlığına ilişkin tartışmalar yalnızca kağıt üstündeki değişikliklerle çözülebilecek bir noktada değil.
SİYASİ BASKI ELEŞTİRİSİ
Kanun'da Merkez Bankası 'kendisine verilen görev ve yetkileri kendi sorumluluğu altında bağımsız olarka yerine getirir" denilse de banka, geçtiğimiz yılın sonlarında ve bu yılın başlarında, yüzde 8 seviyelerindeki faiz oranları yüzünden hükümetin sert eleştirilerine maruz kalmıştı. Başta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan olmak üzere birçok politikacı, Merkez'in faiz oranlarında indirim yapması gerektiğini savunmuştu. Merkez Bankası da yılın başında iki faiz indirimi yaparak politika faizini yüzde 7,50'ye çekmişti. Ancak döviz kurlarında yaşanan sert yükseliş faiz indirimlerine ara verilmesine yol açtı.
AB'nin aday ülkelerin yıllık durumunu değerlendirdiği 2014 Türkiye İlerleme Raporu'nda "Merkez Bankası Kanunu, Banka'nın bağımsızlığını tam olarak sağlamamaktadır. Para politikası otoritesi üzerindeki faizleri düşük tutmaya yönelik siyasi baskı artmıştır" deniliyor.
Türkiye-AB ilişkilerinde yaşanan canlanma Merkez Bankası'nın bağımsızlığını kağıt üstünde destekleyecek bazı düzenlemeleri gündeme getirebilecek olsa da, bu durumun hali hazırda Merkez'in üstünde olduğu iddia edilen fiili baskıyı azaltması beklenmiyor.
Avrupa Birliği müktesebatına göre hükümetlerin merkez bankaları için sağlaması gereken şartlar şöyle:
- Merkez Bankası'nın bağımsızlığının sağlanması
- Kamu sektörünün merkez bankası tarafından doğrudan finanse edilmesinin yasaklanması
- Kamu sektörünün finansal kurumlara imtiyazlı erişiminin yasaklanması
