BARIŞ BALCI*
21 09 2015, 13:45 Güncelleme: 22.09.2015, 17:21
Siyasilerin radarına artık para politikası ve özelinde parasal genişleme de giriyor. Avrupa’da yükselen sol liderler zincirinde yeni bir figür olarak görülen İşçi Partisi’nin çiçeği burnunda lideri Jeremy Corbyn de liderlik seçimlerinden önce yaptığı konuşmalarda para politikası ve parasal genişlemeyi es geçmedi. Hatta bu konuşmalarda “Halkın Parasal Genişlemesi” kavramını ortaya atarak ekonomi cephesinde yeni bir tartışmayı alevlendirdi.
Mevcut parasal genişlemelerin hedefine ulaşmada yarattığı şüphe de bu tartışmanın alevlendirilmesine destek veriyor. Dünyanın en büyük ekonomilerinde merkez bankaları, 2008 küresel finansal krizin ardından açıkladıkları parasal genişleme programlarıyla tekrar büyüme patikasına geçip enflasyonu artırmayı hedefledi.
Ancak ABD, İngiltere, Japonya ve Avrupa Birliği dahil olmak üzere 6,5 trilyon doları aşan genişleme ABD ve İngiltere hariç istenilen büyümeleri yaratamazken, enflasyon cephesinde kıpırdanma bile gözükmüyor. ABD ve İngiltere yüzde 2’nin üzerinde büyüme sağlasa da, iki ülkede 2015 yılı enflasyonu sırasıyla yüzde 0,4 ve yüzde 0,2’de bulunuyor. Euro Bölgesi'nde ise büyüme yüzde 2’nin de altında kalırken birçok üye ülke aylık sıfır ya da eksi enflasyon kaydediyor.
QE’LERE ELEŞTİRİ DOZU YÜKSELİYOR
En sık dile getirilen eleştiriler ise merkez bankalarının parasal genişleme politikalarıyla enflasyon yerine belli enstrümanlarda varlık balonu yarattığı yönünde.
Jeremy Corbyn’in "ekonomi gurusu" olarak görülen danışmanı, City Üniversitesi Uluslararası Politik İktisat profesörü ve Tax Research direktörü Richard Murphy de mevcut parasal genişlemelerin sadece finans sektörüne odaklanarak varlık balonu yarattığını belirtiyor.
Business HT’ye konuşan Richard Murphy İngiltere’de 1720’de South Sea balonundan sonra en yavaş ekonomik toparlanmanın yaşadığını belirterek gelir ve servet dağılımındaki eşitsizliğin yükseldiğini öne sürüyor. Murphy’ye göre İngiltere Merkez Bankası’nın parasal genişlemesinden “gerçek insanlar” kaybeden olurken ekonomik toparlanmaya yönelik silahların tükendiğine işaret ediyor.
“PARASAL GENİŞLEMEYİ YATIRIM BANKASI YAPACAK”
Peki Corbyn’in öne sürdüğü “Halkın Parasal Genişlemesi” neyi işaret ediyor?
Richard Murphy’ye göre halkın parasal genişlemesi altyapı, sosyal konutlar, yenilenebilir enerji gibi sektörleri hedefleyen parasal genişleme anlamına geliyor. Murphy fikrin teknik detayını ise şöyle anlatıyor:
“Tüm yatırımlar bir ulusal yatırım bankası tarafından koordine edilecek. Bu banka belirlenen sektörlerde yatırım yapmak üzere tahvil ihraç edecek. İngiltere Merkez Bankası da bu tahvilleri alarak nakit arzının devamını sağlayacak. Sistem reel ücretlerde artış sağlayacağından sağlıklı bir enflasyon hedefleyecek. Konuta, barınmaya yatırımı içerdiğinden bu enflasyon kontrol edilebilir olacak.”
Murphy fikrin altyapıya yatırım özelliğiyle büyüme getireceğine öne sürüyor: “S&P’ye göre altyapıya yatırımın çarpan etkisi İngiltere’de 3 yıl içinde her harcanan 1 sterlin için 2,5 sterlin olacak.”
“PARA-MALİYE POLİTİKASI EL ELE YÜRÜYEBİLİR”
Fikrin dikkat çekici yanı, parasal genişlemeyi sadece para politikasına ve dolayısıyla merkez bankalarına bırakmayıp; kurulacak yatırım bankası aracılığıyla maliye politikası ile birlikte yürüyen, melez bir yapı olarak kurgulaması.
Business HT’ye konuşan Kaliforniya Üniversitesi profesörü Barry Eichengreen mevcut parasal genişlemenin görevini sadece merkez bankalarına yükleyerek hata yapıldığını belirtiyor.
Yeni başlayan dezenflasyona verilecek en iyi cevabın harcamaları artırmak ve beklentileri para-maliye politikasını birlikte kullanılarak değiştimek olduğunu belirten Eichengreen, “Buradaki sorun maliye politikasının pasif kalması. Hükümetler, merkez bankaları parasal genişleme yaparken borçlanabilir, harcama yapabilir. Hükümet kamu yatırım bankası kurarak bankalardan ya da doğrudan merkez bankasından borç alabilir. Bunlar para ve maliye politikasının birlikte kullanılmasının yollarından birkaçı” diye konuştu.
Eichengreen Corbyn versiyonunun ise özel bir fikir olmadığını sözlerine ekliyor. #pagebreak#
CORBYN’İN FİKRİNDEKİ TEHLİKE
Graduate Institute’tan Profesör Charles Wyplosz ise Corbyn’in söylemini Japonya parasal genişlemesine yakın bulduğunu söylüyor. Japon parasal genişlemesinde hükümetin borçlanarak ve vergi kesintileri ile QE’yi desteklediğine dikkat çeken Wyplosz, Corbyn’in fikrindeki tehlikeye de dikkat çekiyor:
“Altyapı ya da vergi kesintisi arasındaki tercih siyasi bir tercih. Hangisi ülke için üretkense o tercih edilebilir. Corbyn’in görüşünde yanlış olan Merkez Bankası’nın bizzat harcama kısmına da aktif bir şekilde dahil olması. Merkez Bankası’nın hükümet rolünü üstlenmesi ya da doğrudan hükümeti finanse etmesi yanlış. Merkez bankaları bunu 30 yıl önce yapıyordu. Bu doğrudan yüksek enflasyona yol açar.”
YA DRAGHI BAŞARISIZ OLURSA?
Corbyn’in fikrinin uygulanmasını görmek için iki şartın gerçekleşmesi gerekecek.
Birincisi elbette İngiliz İşçi Partisi’nin Corbyn liderliğinde seçimleri kazanması. Öte yandan halen mevcut parasal genişlemeler planlandığı gibi devam ediyor.
Ancak parasal genişlemeye devam eden merkez bankalarının faizlerde aşağı yönlü gideceği yerin kalmaması, ‘helikopterle saçılan paraların’ enflasyon getirmemesi Corbyn’in fikrini ‘son silah’ olarak gündeme getirebilir. Özellikle Draghi’nin parasal genişlemesinin başarısı bu anlamda takip edilecek.
İngiliz araştırma kuruluşu New Economics Foundation’ın finans direktörü Josh Ryan Collins fikrin şimdiden AMB parasal genişlemesine ilham verebileceğine dikkat çekiyor. Euro Bölgesi parasal genişlemesinin finans dışı sektörleri gözardı ettiğini belirten Ryan Collins, “en yüksek işsizliğe sahip Yunanistan, İspanya, İtalya ve Portekiz gibi ülkelerde altyapı yatırımları hedeflenebilir” diye konuştu.
Charles Wyplosz ise Corbynomics’in parasal genişleme ayağına şüpheyle bakarken Avrupa için bir sonraki adımın Japonya parasal genişlemesi olabileceğini belirtiyor. İngiliz ekonomisinin toparlandığına dikkat çekerek Corbyn’in geç kaldığını belirten Wyplosz, Euro Bölgesi'ndeki hükümetler ve Avrupa Merkez Bankası arasındaki koordinasyonsuzluğun bunu zorlaştırdığını vurguluyor.
Sonuçta özellikle Draghi’nin başarısı Corbyn’in fikrinin yayılmasının seyrini belirleyecek. Düşük faiz, parasal genişleme gibi tüm silahlarını çeken Draghi’nin başarısız olması durumunda Corbynomics’in Avrupa’yı etkisi altına alma olasılığı da artabilir.
---
*BloombergHT editörü
