"Brexit finansal istikrar hakkında yeni endişelere neden olabilir"

İngiliz hükümetinin adım adım yaklaştığı Avrupa Birliği’ne veda süreci “Brexit” Başbakan Theresa May’i birçok bilinmeyenli bir denklemin içine itti. AB’nin çabuk çözüm baskıları altında süreci yönetmeye çalışan İngiliz hükümeti, halen ortak bir rota arayışında. LSE öğretim görevlisi Prof. Iain Begg’le ülkeyi bekleyen riskleri ve Brexit’in dünya ekonomisine olası etkilerini konuştuk.

Brexit sürecini doğru anlamanın sırrı kısa ve uzun vadeli etkilerini daha iyi ayırt edebilmek gibi duruyor. Büyüme gibi alanlarda oran değişiklikleri ufak tefek olsa da etkileri hep sürecek. Sizce Brexit’in ekonomik sonuçlarını doğru anlamak için odak noktamız ne olmalı?

İngiltere’nin Avrupa’dan beklenen ayrılışı gerek yüksek enflasyon, gerekse var olan belirsizlik üzerinden şimdiden ekonomiyi negatif etkilemeye başladı. İngiltere aynı zamanda uzun, yapısal zorluklarla da karşı karşıya: örneğin zayıf bir üretkenlik—bugün artık on yıl öncesinden yüksek seviyelerde değil—kayıtsız bir ticari performans, düşük yatırımlar ve borca bağımlılık. İngiltere ve Avrupa arasındaki, aynı zamanda İngiltere ve diğer büyük ticari ortaklar arasındaki ilişkilerin geleceği netleşmedikçe bu sürecin İngiltere üzerindeki uzun vadeli etkilerini kestirmek güç. Ama şu an ki durumda ekonomistler arasındaki genel görüş risklerin olanaklardan ağır bastığı. 

AB, kuşkusuz daha açık bir İngiliz ekonomisi sağlıyor. Ama açık bir ekonomi daha hassas olabilir. Brexit süreci bu hassaslığı azaltacak mı? AB’nin sağladığı açıklığı kaybetmenin herhangi bir avantajı olacak mı?

Ülkedeki bazı Brexit destekçileri dünyanın başka güçleriyle ticari ilişkiler kurmak istiyor, bazılarıysa tam tersi, bu ilişkileri daha da kısıtlamak. Brexit’in muhtemel sonucu şu olacak: İngiltere en az önceki kadar açık bir ekonomi olmaya devam edecek, ama ticaret, yatırım ve diğer ekonomik bağlantılarının bir kısmını yeniden yapılandırarak. 

Brexit’in dünya piyasaları üstünde büyük bir etkisi olacak mı?

Brexit’in dünya piyasaları üzerinde etkisi ancak süreç kötü giderse hissedilir. Eğer Avrupa Birliği ve İngiltere problemleri yeni bir ekonomik düşüşe sebep olmadan çözmeyi başarabilirlerse, küresel piyasalar süreçten muhtemel etkilenmeyecekler. Ancak Brexit finansal istikrar hakkında yeni endişelerin su yüzüne çıkmasına neden olabilir. 

İngilitere kaybı Avrupa Birliği için ne anlama geliyor? Birlik bu süreçten negatif olarak etkilenecek mi? Ya da AB üzerinde herhangi bir pozitif etki görecek miyiz?

Avrupa Birliği İngiltere’nin bütçeye katkısını kaybedecek; bu da diğer üyelerin daha çok para ödeyeceği anlamına geliyor. AB üyelerinin İngiltere piyasasına girişleri bazı üyeler için farklı seviyelerde zorlaşacak, ama buna olan bağlılıkları arasında da büyük farklılıklar var. Örneğin üyeler arasında İngiltere’yle en geniş ticari ve yatırım ilişkileri olan ülke İrlanda; buna karşın birçok merkez ve Doğu Avrupa ülkelerinin ilişkileri daha minimal seviyelerde, ancak bu ülkeler de vatandaşlarına İngiltere’den daha az iş imkanı gelecek olmasından etkilenebilirler. Üstelik İngiltere diğer Avrupa Birliği ülkelerine bazı güvenlik avantajları sağlıyor ve AB araştırma programlarında büyük ve önemli bir rol üstleniyor. Bazı ülkeler bunu kaybetmek istemeyeceklerdir.

Tarihi olarak bakarsak, AB İngiltere için ne kadar önem taşıyor?

Bununla ilgili farklı görüşler var. İngiltere’nin ekonomik performansı üye olduğu dönemde AB performans ortalamasının üzerinde. Brexit destekçileri AB kısıtlamalarının ve AB ekonomisinin içinde bulunduğu durgunluğun, İngiltere ekonomisini kötü etkilediğini iddia ediyorlar. Yine de çoğu analiste göre aradaki denge şu an pozitif yönde.

İngiltere’nin AB’den çıkışını takiben ülkeye gelecek doğrudan yabancı yatırımlar hakkında endişeler mevcut. Bunlar haklı endişeler mi? Eğer durum buysa bu tarz negatif bir etkiyi karşılamak için ne yapılabilir?

Doğrudan yabancı yatırımın Brexit’ten etkilenip etkilenmeyeceğine karar vermek için henüz çok erken. Şimdilik büyük bir düşüşün geleceğini gösteren bir kanıt yok. Birkaç yüksek profilli ismin İngiltere’de kalma kararları var. Ancak yine de her şey takiben yapılacak anlaşmalara bağlı. Avrupa’da bazı yatırımcılar da İngiltere’nin Avrupa’yla olan engelleri artırması halinde soğuyacakları sinyallerini verdiler. 

Genel olarak Avrupa Birliği ve kurumlarından ayrılmanın İngiltere’ye ekonomik olarak kazancı ne olacak? Bu kazançların kayıpları karşılayacağını düşünüyor musunuz?

Dengeye bakıldığında aşağıya çeken riskler yukarı çekeceklerde daha çok. Ayrılıkta İngiltere net bir kayıp yaşayacaktır.

İngiltere’nin önümüzdeki günlerde AB’de kaldığı bir senaryodakine karşılaştırıldığında GSYH kaybı göreceği muhtemel. Buna benzer başka kısa vadeli şoklarda olacaktır. Sizce İngiliz hükümetinin bu tarz etkileri kontrol altında tutması için nasıl tedbirler alması gerek?

Bu tamamen takiben yapılacak anlaşmalara bağlı. İngiltere hükümeti tabii ki mümkün olduğunca hem AB ticaretine erişimi, hem de kazançlı diğer ticari anlaşmaları korumaya çalışacaktır. Burada önemli olan bu amaçları korumaktan çok diğer ülkelerin olan sistemi korumaya itecek teşvikler verebilmek. Yani mevzu tedbir alabilmekten çok, doğru müzakere yeteneklerine sahip olabilmekle ilgili.

BUSINESSHT AKADEMİ SÖYLEŞİLERİ 

Stanford Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Abbas Milani 

South Center Başekonomisti Yılmaz Akyüz