İRFAN DONAT
04 03 2015, 17:23 Güncelleme: 04.06.2015, 11:50
Son dönemde kırmızı et fiyatlarında yaşanan artışlar Türkiye'deki tarım politikalarını yeniden tartışmaya açtı.
Üreticiden sanayiciye, aracıdan esnafa kadar sektörün farklı kesimleri kırmızı et fiyatlarındaki yükselişi farklı nedenlere bağlıyor ve zaman zaman birbirlerini suçluyor. Ancak tüm bunlara karşın ortada değişmeyen tek bir gerçek var ki tüketici kırmızı eti pahalıya tüketiyor.
TÜİK verilerine göre dana eti fiyatı Şubat 2015 itibariyle bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 24.3 arttı. Aslında marketlerdeki artışın TÜİK verilerinin de üzerinde olduğu biliniyor. Ancak bizim dikkatimizi çeken, aynı dönemde koyun eti fiyatındaki artışın yüzde 3.4 ile sınırlı kalması.
Çünkü Türkiye'de küçükbaş et üretim ve tüketimi maalesef yeterli düzeyde değil.
1980’lerde 46 milyon civarındaki koyun sayısı 2014’te yaklaşık 31 milyon seviyesinde idi. Yine 80’li yıllarda 19 milyon seviyelerindeki keçi sayısı ise şuan 10 milyon civarında.
Buna paralel olarak da Türkiye'nin yıllık 1 milyon tonluk kırmızı et üretiminde küçükbaşın payı sadece %13 civarında.
Zaman zaman büyükbaş hayvancılığın Türkiye coğrafyasına ne kadar uyduğu tartışma konusu oluyor ve akıllara hemen Anadolu'daki meşhur deyim geliyor: “Buğday ile koyun, gerisi oyun.”
Tabii ki Türkiye'nin tarımsal üretim potansiyelini bu sözle sınırlandırmak yanlış olur ancak küçükbaş hayvancılığın Türkiye'de kırmızı et politikalarındaki etkisi de yadsınamaz.
KÜÇÜKBAŞ HAYVANCILIK GERİ PLANA İTİLDİ
Uzun yıllar küçükbaş hayvancılığın geri plana itilmesi ile koyun ve keçi varlığındaki azalmaya karşın büyükbaş hayvancılığa doğru bir kayış yaşandı. Kırmızı et ihtiyacı bu şekilde karşılanmaya çalışıldı. Haliyle yatımlar ve destekler de bu yönde oldu.
Ancak Türkiye'nin büyükbaş hayvanların ihtiyacı olan uygun mera varlığına sahip olmayışı bu alandaki kârlılığı düşüren büyük bir etken. Kapalı sistemde hazır yeme dayalı yapılan büyükbaş besi üretimi oldukça maliyetli.
Aynı zamanda girdilerin önemli bir kısmının ithalata dayalı olduğu bir hayvansal üretim politikası sonucu piyasada fiyat dengesini sağlamak da zor.
Basit bir örnek verelim... Hayvancılıkta girdi maliyetlerinin yüzde 70'ini yem oluşturuyor. Bugün Türkiye'nin ihtiyacı olan kaba yem hammaddesinin yaklaşık yüzde 41'i ithalat yoluyla karşılanıyor. Buna mazot, aşı, ilaç gibi diğer ithal girdileri de eklerseniz dolar kurunun 2,56 seviyelerini gördüğü bir ortamda ucuza kırmızı et tüketmek hayal gibi görünüyor.
O yüzden de en son 2010 yılında yaşanılan büyük ithalat dalgasında olduğu gibi fiyatların yükseldiği her dönemde canlı hayvan ya da karkas er ithalatı yeniden ısıtılıp gündeme getirildi ve getirilmeye devam ediyor.
GIDA PİYASASI SPEKÜLASYONA MÜSAİT YAPIDA
Bu noktada gıda fiyatlarının spekülasyona müsait yapısı da ayrı bir konu. Her ne kadar sanayici, üreticilerin elindeki hayvanları fiyat yükseltmek için beklettiğini savunsa da üretimin büyük çoğunluğunu sağlayan 50 baş ve daha az hayvana sahip üreticilerin elinde hayvan tutup da piyasayı yönlendirme gücü yok.
Niye mi?
Türkiye'de hayvancılık işletmelerinin neredeyse yüzde 90'dan fazlası 50 baştan daha az sayıda hayvan varlığına sahip.
Yani burada organize olabilecek, fiyat konusunda ortak hareket edebilecek ya da fiyatları manipüle etmeye yönelik bir oluşum oldukça güç.
Zaten tarım sektöründe üretici kendi arasında birlik olabilse kooperatfileşmeyi başarır, böylece hem maliyetleri düşürerek kârlı bir işletmeye sahip olur hem de tüketici hesaplı ve kaliteli ürüne ulaşırdı.
