BUSINESSHT
31 10 2015, 16:49 Güncelleme: 01.11.2015, 11:14
7 Haziran'da verdiği oylar yeni bir hükümet kurulması için yetersiz kalan Türk halkı beş sonra tekrar sandık başına gidiyor.
Bir yandan beş ay içinde siyasi tercihlerin ne yönde değişmiş olabileceğine dair soru işaretler devam ederken, bir yandan da rekor katılım beklentisiyle sürprizler olabileceği söyleniyor.
İşte 7 Haziran ve öncesinden başlayarak Türkiye'nin yeniden seçime uzanan yolculuğuyla ilgili bilmeniz gereken her şey:
1) 7 HAZİRAN SEÇİMLERİNDE NE OLDU?
Haziran seçimleri 13 yıldır her seçimden galip çıkan AK Parti'nin ilk kez tek başına iktidar olacak çoğunluğu elde edememesi açısından bir dönüm noktası oldu.
7 Haziran'da yapılan seçimde AK Parti yüzde 40,87 oy ile 258 milletvekili çıkarırken, CHP yüzde 24,95 oy ile 132, MHP yüzde 16,29, HDP ise yüzde 13,12 oy ile 80'er sandalye kazanmıştı.
2) KOALİSYON NEDEN KURULAMADI?
Hiçbir parti tek başına iktidar olacak sandalye sayısını kazanamayınca Cumhurbaşkanı Recep Tayyaip Erdoğan hükümet kurma görevini birinci çıkan partinin başkanı olarak Ahmet Davutoğlu'na verdi.
Davutoğlu önce piyasalar tarafından da en çok desteklenecek koalisyon seçeneği olarak öne çıkan "Büyük Koalisyon" için ikinci en yüksek oy oranına sahip olan CHP'nin kapısını çaldı. Türkiye süreç boyunca sıkça zikredilen ve "keşif amaçlı" anlamına gelen "istikşafi" sözcüğünü tekrar hatırladı, iki partinin delegasyonları toplam 5 kere buluştu, yaklaşık 35 saat görüştü; ancak 3 Ağustos'ta sona eren görüşmelerden 10 gün sonra açıklama yapan Davutoğlu ve CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu koalisyon için zemin bulunamadığını duyurdu.
Daha sonra Davutoğlu ve MHP lideri Devlet Bahçeli arasında gerçekleşen görüşme de başarısızlıkla sonuçlandı. MHP'nin dört temel şartı vardı: Anayasa'nın ilk dört maddesinin değiştirilmemesi; çözüm sürecinin bittiğinin açıklanması; yolsuzluk soruşturmalarının yeniden açılması; Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın yetki sınırlarına çekilmesi. Şartların AK Parti açısında kabul görülmesinin zorluğu sebebiyle koalisyon kurmama kararı bekleniyordu.
Zaten Bahçeli daha önce yaptığı açıklamalarda da azınlık hükümeti ya da seçim hükümeti gibi seçeneklere sıcak bakmadıklarını ifade etmişti.
Böylece erken seçim Türkiye'nin önündeki kaçınılmaz seçenek haline geldi.
3) SEÇİMDE KAÇ KİŞİ KAÇ PARTİYE OY VERECEK?
Seçimde, 54 milyon 49 bin 940 seçmen, cezaevlerinde kurulacak 358 sandıkla birlikte toplam 175 bin 6 sandıkta oy kullanacak.
16 siyasi parti yarışacak. AK Parti, Bağımsız Türkiye Partisi, Büyük Birlik Partisi, Cumhuriyet Halk Partisi, Demokrat Parti, Demokratik Sol Parti, Halkların Demokratik Partisi, Komünist Parti, Millet Partisi, Milliyetçi Hareket Partisi, Saadet Partisi, Vatan Partisi ve Halkın Kurtuluş Partisi 85, Hak ve Özgürlükler Partisi 78, Doğru Yol Partisi 67 ve Liberal Demokrat Parti 61 seçim çevresinde seçime katılacak. Seçimde, Türkiye genelinde 21 bağımsız milletvekili adayı yarışacak.
YENİ SEÇİMDE HANGİ PARTİ NE VAAD EDİYOR?
Bu seçimlere de partilerin ekonomik vaatleri damga vurdu:
4) BU SEÇİMDE FARKLI OLAN NE?
Partilerin bu seçimlerde farklı bir telaşı var: Beş ay önceki oy oranlarını biliyorlar. Bu durum da kıl pay kazandıkları bölgelerde sandalyelerini kaptırmamak ya da oylarını artırarak yeni sandalye kazanmak için daha ince hesaplar yapmalarına sebep oluyor.
İşte hangi partinin hangi şehirde oy oranını artırmasının sandalye sayılarına etkisini gösteren haberimiz:
5) ANKARA SALDIRISI ETKİLİ OLUR MU?
Ayrıca 10 Ekim'de Ankara Garı'ın önünde düzenlenen ve resmi rakamlara göre 102 kişinin hayatını kaybetmesine sebep olan çifte intihar saldırısı seçmenlerin kararlarını etkileyebilir.
DİSK, KESK, Türk Tabipleri Birliği, TMMOB, HDP ve pek çok sivil toplum örgütünün katılımıyla düzenlenen Barış Mitingi öncesinde gerçekleşen saldırı Türkiye'nin en kanlı bombalı terör saldırısı olarak kayda geçti.
6) KATILIM BEKLENTİSİ
Konda Genel müdürü Bekir Ağırdır'a göre 7 Haziran'da yüzde 83 olarak gerçekleşen katılım oranın yüzde 91'e kadar çıkabilir ve seçim sonuçlarını belirleyen en temel faktörlerden biri olabilir.
Yüksek Seçim Kurulu verilerine göre 3 Kasım 2002 seçimlerinde yüzde 79,14 olan oran 22 Temmuz 2007 seçimlerinde yüzde 84’e yükselmiş, 12 Haziran 2011 seçimlerinde ise yüzde 83,16 olmuştu.
Cumhuriyet'e konuşan Bekir Ağırdır, 7 Haziran’da sandığa gitmeyen yüzde 13 oranındaki seçmenin üçte birinden fazlasının “Bu kez sandığa gideceğim” dediğini söyledi. Ağırdır'a göre katılım oranının en düşük olması beklenen seçmenler MHP seçmenleri. Ağırdır, “AKP, CHP, HDP seçmeninin yüzde 97’si 'Kesinlikle sandığa gideceğim ve partime oy vereceğim' diyor. Oran MHP’lilerde yüzde 90’a doğru düşüyor” dedi.
Katılımın az ya da çok olması ne çok hangi partileri etkiliyor?
Çağdaş Şirin'in şu ufuk açıcı yazısı yardımcı olabilir:
7) PEKİ PİYASALAR NE BEKLİYOR, NASIL TEPKİ VERİR?
Piyasalar açısından belirsizliğin kalkmasının bir rahatlama getireceği beklense de hangi senaryoda belirsizliğin kalkacağına dair soru işaretleri de var. 7 Haziran seçiminde tek parti iktidarını daha olumlu piyasaların, koalisyon kurma sürecinde verdiği tepkiler güçlü bir koalisyon kurulacağına dair işaretlerin de olumlu algılanacağını gösterdi.
İşte yatırımcıların fiyatladığı 4 temel seçim senaryosu:
DAHA SPESİFİK OLMAK GEREKİRSE DOLAR/TL NE OLUR?
8) EKONOMİK ETKİSİ?
Seçimler ülkenin içinde bulunduğu politik belirsizliği sonlandırabilse bile; yeni kurulacak hükümetin dahi ekonomiyi eski altın günlerine döndürmesinin o kadar da kolay olmayabileceği düşünülüyor. Özellikle bu üç gösterge ülkenin tek sorunun siyasi belirsizlik olmadığını gösteriyor:
9) NASIL OY VERECEĞİZ?
1 Kasım Pazar günü oy verme için saat 08.00'den 17.00'ye kadar geçecek zaman oy verme süresi olacak. Ancak YSK'nın kararı uyarınca Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis ile bu illerde bulunan ceza infaz kurumlarında oy verme işleminin başlangıç ve bitiş saatleri 07.00-16.00 olarak uygulanacak.
Oy vermenin bitiş saati geldiği halde sandık başında oylarını vermek üzere bekleyen seçmenler varsa sandık kurulu başkanı, seçmenleri saydıktan ve kimliklerini aldıktan sonra sırayla oylarını kullanmalarına izin verecek. YSK'nın belirlediği bitiş saatinden sonra gelen seçmen oy kullanamayacak.
Seçmen bilgi kağıdı gelmeyen vatandaşlar da oy kullanabilecek. Kağıdı bulunmayıp kütüğe kayıtlı olanlar, ibraz edecekleri kimlik belgeleriyle oy verebilecek.
Sandık başına gelen seçmen, Türkiye Cumhuriyeti kimlik numarasını taşıyan nüfus cüzdanı, resmi dairelerce verilen soğuk damgalı kimlik kartı, pasaport, evlenme cüzdanı, askerlik belgesi, sürücü belgesi, hakim ve savcılar ile yüksek yargı organı mensuplarına verilen mesleki kimlik kartı, avukat, noter ve askeri kimlik kartı gibi kimliğini tereddütsüz ortaya koyan resimli, resmi nitelikteki belgelerden birini başkana verecek ve seçmen sıra numarasını söyleyecek. Bu belgelerden birini vermeyen seçmen oy kullanamayacak.
Oy sandıkları Adıyaman, Ağrı, Artvin, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan, Erzurum, Gaziantep, Giresun, Gümüşhane, Hakkari, Kars, Malatya, Kahramanmaraş, Mardin, Muş, Ordu, Rize, Siirt, Sivas, Trabzon, Tunceli, Şanlıurfa, Van, Bayburt, Batman, Şırnak, Ardahan, Iğdır ve Kilis ile bu illerde bulunan ceza infaz kurumlarında saat 16.00'dan önce, geri kalan illerde ise 17.00'den önce açılamayacak.
10) SEÇİM YASAKLARI NELER?
Oy verme günü saat 06.00'dan 24.00'e kadar alkollü içki satılamayacak, içkili ve umumi yerlerde alkollü içki verilmesi ve içilmesi yasak olacak, eğlence yerleri oy verme süresince kapalı kalacak, eğlence yeri niteliğindeki lokantalarda yalnızca yemek verilebilecek.
Emniyet ve asayişi korumakla görevli olanlardan başka kimse silah taşıyamayacak. Radyolar ve her türlü yayın organlarınca saat 18.00'e kadar seçim ve seçim sonuçlarıyla ilgili haber, tahmin ve yorum yapılamayacak. Radyolarda ve her türlü yayın organlarında 18.00-21.00 saatleri arasında ancak YSK tarafından seçim ile ilgili verilecek haber ve tebliğler yayınlanabilecek.
Bütün yayınlar saat 21.00'den sonra serbest olacak ancak YSK tarafından gerek görülmesi halinde saat 21.00'den önce de yayınların serbest bırakılmasına karar verilebilecek.
