TYLER COWEN*
27 06 2018, 17:35 Güncelleme: 17:46
Çevremde en çok tartışılan sorulardan biri; “Son 20 yılın gerçekten önemli ilerlemeleri nelerdir?” sorusu. Muhtemelen, akıllı telefon en sık verilecek cevap olacaktır. Savunucuları Google ya da Facebook da diyecektir. Ancak, belki de rahatsız edici siyasi meseleleri gündeme getirdiği için en önemli gelişmelerden çok az bahsediyoruz: yönetim teknolojileri ve otoriter rejimlerin stratejileri çok daha verimli hale geldi.
1970'leri hatırlıyorum, daha az sayıda demokrasinin olduğu ve komünizmin hala büyük bir ceza olduğu zamanlardı. Zamanın ABD ve en yakın müttefiklerinin liderliğinde özgür dünya olarak adlandırılmasının yanı sıra, çoğu ülke istisnai olarak yönetiliyordu. Sovyetler Birliği'nde insanlar, ürünleri alabilmek için saatlerce sıralarda beklerdiler ve onların Batı’ya gitmemesi için Demir Perde’nin arkasına kapatıldılar. Çin yoksul bir ülkeydi ve büyük bir kıtlıktan yeni kurtulmuştu. Etiyopya, zayıf çocuklar için, acı çeken ve ölüm eşiğinde olan bir poster ülkesiydi.
O zamandan bu yana, Çin, Etiyopya ve Rusya hala Batılı anlamda demokrasilere sahip olmasalar bile, bu bölgelerdeki yönetim çok daha iyi oldu. Örneğin Çin, komünist partinin hâlâ güçlü bir şekilde iktidara gelmesiyle dünyanın en etkileyici ekonomik büyüme mucizelerinden birini inşa etti. Etiyopya, birkaç yıllık çift haneli ekonomik büyüme gösteriyor ve üretimini geliştiriyordu. Oysa ülkede otokratik bir yönetim ve interneti sansürleme öyküsü vardı. Putin Rusya'yı demir yumruk ile yönetiyor, günümüzde neredeyse her türden tüketim malları yaygın olarak kullanılıyor ve çoğu Rus istedikleri zaman ülkeyi terk edebiliyor.
Bu yararlı değişikliklere ne yol açtı? 1970'lerde ve 1980'lerde, otoriter veya totaliter rejimlerin liberalleşmesinin, bu rejimlerin egemenliklerine son vereceğine dair ortak bir görüş oluştu. 1989-1992 yılları arasında Sovyet ve Doğu Avrupa komünizminin çöküşü, bu öngörülere göre tutarlı görünüyordu, zira perestroyka ve seyahat kısıtlamalarının genişletilmesi bu rejimlerin çökmesine neden oldu.
Otoriter yönetimdeki büyük yenilik şu oldu: Çoğunluğu Çin'de olmak üzere otokratik liderler, hem liberalleşmenin hem de iktidarda kalmanın yollarını buldu. İyi haber şu ki, otoriter hükümetler altında yaşayan insanlar, eskisinden çok daha iyi hayatlara sahipler. Buna karşı gelen kötü haber ise, otokrasinin eskiden daha iyi çalıştığı ve bu yüzden daha popüler ve muhtemelen daha da kalıcı olduğudur. Otokratik hükümetin ister pratikte ister ideolojik olarak Batı liberalizmini bir rakip olarak gördüğü fikri, artık kabul edilmiyor. Öyleyse, otoriter hükümetler bu geçişi tam olarak nasıl istikrarlı ve gerçekten de güç artırıcı liberalleşme ile yaptı? Singapur, ilk yıllarında, ülkenin kurucu başbakanı Lee Kuan Yew'in, partisinin iktidardaki gücünü sağlamlaştıran, büyümeyi hızlandıran, iş hayatında reform yanlısı olduğu için liberalleşme ile güç kazanılabileceğini gösterdi. O zamandan beri, Singapur çok daha demokratik bir sisteme dönüştü, ancak diğer ülkeler daha geniş bir noktaya, yani liberalleşmenin stratejik olabileceğine dikkat çekti.
İkinci bir gelişme, otoriter önderlerin, ifade özgürlüğü konusundaki mutlak yasakların üretken olmayı engellediğini fark ettiler ve ara çözümün nasıl yönetileceğini öğrendiler. Kısmi konuşma haklarına izin vermek bir güvenlik valfı olarak faydalıdır, büyük muhaliflerin tanımlanmasını ve izlenmesini sağlar ve mutlak konuşma yasakları ekonomiyi yıkmaya ve yabancı yatırımı caydırmaya ve hükümetin sevilmemesine neden olur. Aynı zamanda, otokratik bir hükümet ihtiyaç duyulduğunda tehdit edici düşüncelere sahip olabilir.
Bilimsel kamuoyu yoklaması, otoriter devletlerde yaşanan bir başka gelişme olmuştur. 1987'de Çin'in Ekonomik Sistem Reformu Enstitüsü, ilk Çin kamuoyu araştırmasını gerçekleştirdi. Buna karşın Başkan Mao'nun yönetiminde niyet sadece iyi haberi rapor etmekti. Bununla birlikte, 1990'larda Çin kamuoyu anketleri patladı ve daha fazla bilimsel hale geldi.
Bugünlerde Komünist Parti, kamuoyunu yakından izliyor, insanların mutsuzluğunu (örneğin, zorla yeniden yerleşim, kirlilik) öğreniyor, bu yüzden bu problemler iyileştirilebiliyor ya da en azından hükümet başarısızlıklarını uygun bir şekilde konumlandırabiliyor. Çin hükümeti de, hangi konuların oldukça popüler olduğunu, yani çoğunun ne olduğunu biliyor. Günün sonunda, Parti hala en iyi olduğunu düşündüğü şeyi yapıyor. Ancak Çin hükümetinin, pek çok boyutta, kamuoyuna karşı, ABD Kongresi'nden daha duyarlı olduğunu ileri sürmek artık yanlış değildir.
Ben, her bireyin canlı bir demokrasi altında yaşamasını isterim. Demokrasiler insan haklarını korumak için daha çok şey yaparlar, tiranlığın kötü sonuçlarından daha kolay kurtulurlar ve politik başarıları daha sorunsuz bir şekilde ele alırlar.
Bu sadakatlere rağmen, otoriter hükümetin ileriye doğru büyük, yenilikçi adımlar atması nedeniyle geçtiğimiz on yıllar içinde gerçekleşen etkin değişimi göz ardı edemem. Günün sonunda, yardım edemiyorum ama Amerika'nın yönetim inovasyonlarının yeteri kadar etkili olmadığı fark ediliyor ve bu da liberalizmin geri çekilme gibi görünmesinin bir nedenidir. Washington dahil olmak üzere Amerika’da süregelen bir üretkenlik yavaşlaması mevcuttur.
*Tyler Cowen'ın yazısı Bloomberg Opinion sayfasından çevrilmiştir. Bloomberg Opinion sayfalarında ekonomi konusunda yazılar yazan Cowen George Mason Üniversitesi'nde iktisat profesörü olarak çalışmaktadır. Mason ayrıca "Marjinal Devrim" isimli blogda yazılar yazmaktadır.
**Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Business HT'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir. Ayrıca burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değil, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler, mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi, beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.
