FERDINANDO GIUGLIANO*
26 06 2018, 15:06 Güncelleme: 16:30
Mali kriz tarihi, refah ve demokrasiye sahip olanlar için rahatsız edici bir masal anlatıyor.
Her ne kadar bu, temsil edilen hükümetlerin vesile olacağı an olsaydı da, çoğu zaman siyasi liderler, onları seçenlerin refahını korumak için gerekli olan eylemleri gerçekleştirmekte başarısız oldular. Ekonomilere yardımcı olmak için en çok çaba harcayan kurumlar, teknoloji bilgisine en çok sahip olanlar ve doğrudan popüler bir direktife sahip olmayan merkez bankalarıdır.
Demokratik olarak seçilmiş hükümetin zayıf yanıtı ve merkez bankalarının yükselişi, iki sonuç yarattı. Ana akım politikacılar, hem Avrupa’da hem de ABD’de popülist güçlerin yükselişine yol açarak, ahlaki otoritelerini keybettiler.
Bu arada, dünyanın önde gelen para otoriteleri, merkez bankası çalışanlarının elde ettikleri güçleri ve araçları koruduğu sürece gitmeyecekleri konusunda suçlamalarla karşı karşıya kaldı. İngiltere Merkez Bankası eski başkan yardımcısı Paul Tucker'ın “Unelected Power” adlı yeni bir kitapta yazdığı gibi, “Merkez bankacıları çok fazla ümit vaat eden “çok sayıda vatandaş” haline geldi.”
Japonya'dan ABD'ye, zengin dünyanın çevresindeki merkez bankaları faiz oranlarını düşürdü ve deflasyonu önlemek ve büyümeyi yeniden tesis etmek için büyük miktarda varlık satın aldı. Özellikle euro bölgesinde, durgunluk sonrası yaraları iyileştirmek ve yeterli miktarda büyüme elde etmek için ucuz para akışının sağlanması biraz zaman aldı. Ancak çoğu iktisatçı, dünyanın önde gelen para otoritelerinin belirleyici müdahalesi olmadan ekonominin Büyük Durgunluk'tan daha da kötü olacağını ve daha uzun süreceğini düşünüyor.
Kriz sırasında demokratik yollarla seçilmiş hükümetler diğerlerine göre, çok daha düzensizdi. Doğru, Lehman Brothers'ın başarısız olmasına izin verilmesinden sonra, ABD, hızla bankalarını yeniden sermayelendirmeye ve ekonomiye mali teşvik sağlama yoluna gitti. Ancak, diğer gelişmiş ekonomilerde reaksiyon daha az belirleyiciydi: Örneğin, Birleşik Krallık'ta, İşçi Partisi yönetimi, ekonomiyi sağlığa kavuşturmak için başlangıçta harcama artışlarını ve vergi indirimlerini kullanan bir programı hayata geçirdi. Ancak bu, Liberal Demokratların ve Muhafazakârların koalisyon hükümetinin sert ve cezalandırıcı tavrı yüzünden geri çekildi.
Avrupa Merkez Bankası (AMB) krize karşı yaptığı ilk müdahalesinden sonra tam olarak parlayamıyordu. Jean-Claude Trichet'in yönetiminde, AMB, Almanya'dan muhalefeti zor durumda bırakmaya yönelik geniş kapsamlı bir varlık satın alma programına girmemeyi seçti. 2011 yılında faiz oranlarını iki kat artırdı, bu eylem şimdiden, zamansız olduğu ve devletin borç krizinin kötüleşmesine katkıda bulunmuş olabileceği için eleştiriliyor.
Ancak, Mario Draghi, Trichet'ten koltuğu devraldığı anda, AMB vites arttırdı. Yeni başkan hızlı bir şekilde, euro'nun çökebileceği korkusunu hafifletmek için harekete geçti ve merkez bankası, tek bir para birimini koruyabilmek için “ne gerekiyorsa” yapacağını beyan etti. Bu sakin piyasalar, euro bölgesinin ekonomik krizden çıkmasına yardımcı oldu. AMB daha sonra, bir deflasyonist spiral riskini önleyen bir parasal genişleme programı başlattı. Euro bölgesi nihayet tam iyileşme modundayken, temeller büyük ölçüde merkez bankasının imzasını taşıyor.
AMB'den farklı olarak, politikacılar hareketsizliği hafifletmek için çok az şey yaptılar. Egemen borç krizinin doruğunda, İspanya, İtalya ya da Yunanistan gibi ülkelerdeki sorunlu hükümetler, hızla artan borçlanma oranlarıyla karşılaştıklarında mali kemerlerini sıkmak zorunda kaldılar. Almanya, daha uzun süre daha fazla mali teşvik sağlamış olmalıydı: Bazıları, daha yüksek ihracatlar yoluyla euro bölgesi ortaklarına yayılacaktı ve bu da durgunluğun derecesini sınırlamaya yardımcı olacaktı.
Başka ülkeler ekonominin büyüme potansiyelini arttırmak için gerekli yapısal reformlara geçiş yapmaktan kaçındı: Özellikle İtalya, çok yavaş işleyen ve bu tarihe kadar, yabancı ve yerli yatırımları çekme kabiliyetini ciddi ölçüde sınırlandıran adalet sistemi ve kamu yönetimini düzeltmek için çok az çaba sarf etti.
Demokratik kurumların destekçileri, sorunun kendi başına demokrasi değil, politikacıların niteliği olduğunu iddia edebilirler. Belki de Almanya Başbakanı Angela Merkel, uzun süredir devam eden mali teşviklere kalkışacak kadar cesur değildi. Benzer şekilde, İtalya'nın başbakanı Mario Monti krizin doruğundayken, kamu maliyesini ve dönüm noktası olan emeklilik reformunda çabuk davrandı ancak ülkesinin rekabet gücünü artıracak adımlar atmaya yönelik politik cesarete sahip değildi.
Ancak, zengin demokrasilerin bir krize müdahale etme kabiliyetini sınırlayan sorun, liderlik eksikliğinden daha derinde. Hükümet borç seviyeleri, euro bölgesinde gayri safi yurtiçi hâsılanın neredeyse yüzde 90'ına ve ABD'de yüzde 100'ün üzerinde bir orana ulaştı ve bu da, gelecekteki bir durgunluk sırasında harcamaları arttırmak ve vergileri kesmek için gereken boşluğu ciddi biçimde sınırlandırdı. Elbette, bu, politikacıların gerekli zamanlarda müdahale edemeyeceği anlamına gelmiyor. Bununla birlikte, faiz oranlarını düşürmek zorunda kalacak ve belki de borçlanma maliyetlerini düşük tutmak için parasal genişleme programlarını yeniden başlatmaları gerekecek olan merkez bankacılarının hayati desteklerine ihtiyaçları var.
Dolayısıyla merkez bankacılarının güçlerinin kalıcı olduğu görülüyor. Bir sonraki kriz vurduğunda, politikacılar - popüler yetkileri olanları bile - seçilmemiş teknokratların kaprislerine her zamankinden daha fazla bağlı olacaklar.
*Ferdinando Giugliano'nun yazısı Bloomberg Opinion sayfasından çevrilmiştir. Bloomberg Opinion sayfalarında ekonomi konusunda yazılar yazan Giugliano, Repubblica'da da köşe yazarıdır.
**Bu makalede yer alan fikirler yazara aittir ve Business HT'nin editöryel politikasını yansıtmayabilir. Ayrıca burada yer alan yatırım bilgi, yorum ve tavsiyeleri yatırım danışmanlığı kapsamında değil, yorum ve tavsiyede bulunanların kişisel görüşlerine dayanmaktadır. Bu görüşler, mali durumunuz ile risk ve getiri tercihlerinize uygun olmayabilir. Bu nedenle, sadece burada yer alan bilgilere dayanılarak yatırım kararı verilmesi, beklentilerinize uygun sonuçlar doğurmayabilir.
