DR. NURİ SEVGEN*
27 07 2015, 10:08 Güncelleme: 10:08
Hafta başında yazdığım yazı ile konuya girizgah yaptıktan sonra sıra opsiyonlarla nasıl işlem yapılabileceğini gerçek örneklerle anlatmaya başlıyacağıma dair verdiğim sözü tutmaya geldi. Bugün opsiyonların en temel fonksiyonu olan; “sigorta amacıyla” finansal portföyleri nasıl koruyabileceğine dair bilgi ve örnek vereceğim.
Borsa İstanbul bünyesindeki VİOP’da (Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası) 10 adet endekste derinliği yüksek olarak seçilmiş pay senedi, BİST30 endeksi ve Dolar/TL üzerine opsiyon yapılabilmektedir. Bu opsiyonlar Avrupa tipi opsiyondur. Avrupa tipi opsiyonlarda kâr/zarar, vadenin son günü dayanak varlığın kapanış fiyatına göre belirlenir. Vade içerisinde kâr/zarar oluşmaz. Ancak vade içerisindeki dayanak varlık fiyatı değişimine bağlı olarak Takasbank’ın uyguladığı SPAN algoritması gereği teminatlar değişecektir. Bu değişimin de amacı opsiyonu satan tarafın risklerini azaltmaktır ki bu şimdilik konumuz değil. Opsiyonu satan tarafın avantaj ve dezavantajlarından bir sonraki yazımda bahsedeceğim. Bugünkü senaryoda anlatmaya çalışacağım; en temel mantıkta sigorta amacı ile opsiyonların nasıl bir fayda sağladığı olacaktır.
Örneğimize konu olan yatırımcı, BİST30 endeks vadelisinde işlem yapan bir yatırımcı. Bu yatırımcı, borsada yükseliş olacağı yönünde beklenti doğrultusunda önceki hafta BİST30 vadeli sözleşmelerinden ağustos vadesinde 102.000 seviyesinden 10 adet uzun pozisyon almış olsun. (Önceki hafta; hatırlanırsa, Suruç saldırısı olmamıştı ve piyasaya dair beklentiler olumluydu.) Bu işlemin pozisyon büyüklüğü 10.200 TL * 10 = 102.000TL edecektir. Bu işlem için de VİOP yatırımcıdan kontrat başına 1010 TL olmak üzere 10.100 TL başlangıç teminatı isteyecektir.
Bu yazıyı yazdığım saatlerde BİST30 vadeli sözleşmesinin fiyatı 96.500 seviyesine gerilemişti. Yukarıdaki yatırımcının pozisyon büyüklüğü 102.000’den 96.500 TL’ye düştü ve zararı 5500 TL oldu. Oysa bahse konu yatırımcı 102.000 seviyesinden vadeli kontratları aldığı anda 102.000 kullanım fiyatlı yine ağustos vadeli bir satım (put) opsiyonu almış olsaydı kendi portföyünü 102.000 seviyesinin altındaki düşüşe karşı sigorta etmiş olacaktı. Bu sigortanın fiyatı geçen hafta endeks 102.000 seviyesindeyken kontrat başına 300 TL civarında idi. Yani yatırımcı bu sigorta için 10*300= 3000 TL prim ödeyecek ve bu yatırımından dolayı maksimum zararı 3000 TL olacaktı.
Daha basit anlatmak gerekirse; yatırımcı 102.000’den aldığı pozisyonu endeks yükseldikçe getiri sağlayacak ve kar potansiyeli sonsuz olacak ama maksimum zararı baştan belli olarak 3.000 TL olacaktır. Bu opsiyon alımı ile sigorta yapmayan yatırımcının portföyü olası endeks fiyatına göre vade sonunda bakın ne duruma gelebilir:
Endeks 98.000 olursa : Zarar 4.000 TL
Endeks 96.000 olursa : Zarar 6.000 TL
Endeks 94.000 olursa : Zarar 8.000 TL
Endeks 92.000 olursa : Zarar 10.000 TL
Peki aynı yatırımcı 3.000 TL’lik sigorta bedeli ile opsiyon yaptırırsa portföyünde maksimum zarar bu 3.000 TL kadar olacaktır :
Endeks 98.000 olursa : Zarar 3.000 TL
Endeks 94.000 olursa : Zarar 3.000 TL
Endeks 90.000 olursa : Zarar 3.000 TL
Endeks 80.000 olursa : Zarar 3.000 TL
Özetle; opsiyonlar korkusuzca belirsizlik ortamlarında kayıp korkusunu bertaraf ettiğinden kafayı rahatlatan psikolojinin bozulmasını engelleyen enstrümanlardır. Zira yatırım yapılırken maksimum riskinizi baştan bilirsiniz. Olası kayıpların büyüme endişesini de düşünmezsiniz.
Opsiyonlar elbette ki sadece yukarıda anlattığım sigorta mantığı ile kullanılmaz. Konuyu en basit halinden en karmaşık haline doğru irdeleyeceğiz. Şimdi en basit halde, sigorta amacıyla, opsiyonu kullandık. Sonraki yazımda ise bu yazıyı okuyarak “3.000 TL sigorta bedeli çok yüksek değil mi?” sorularına cevap verecek, bu bedelin nasıl düşürüleceğini hatta sıfırlanabileceğini anlatmaya çalışacağım.
Sonraki yazıda görüşmek üzere...
------
*Yatırım Finansman Menkul Değerler A.Ş, İşlem Aracılığı Müdürü
