NOAH SMİTH – BLOOMBERG
15 04 2015, 14:47 Güncelleme: 14:56
Bir keresinde bir restaurantta otururken ünlü bir makroekonomiste sordum: “Resesyonlara tam olarak ne neden olur?”
Cevabı çok hızlı geldi: “Yatırıma yönelik açıklanamayan şoklar.”
Aslında bunun cevabını tam olarak bilmiyoruz. Piyasanın kendi kendisini uyarladığını ve mükemmel olduğunu ve hükümetin yardımına ihtiyacı olmadığını düşünen bazı insanlar resesyonların doğal, hatta sağlıklı bir süreç olduğuna inanıyorlar. Resesyonlar belki teknolojik süreçlerin hızında meydana gelen değişikliklere verilen cevap, belki ilerlemeye verilen cevap veya belki de yaratıcı bir patlamaya verilen cevap olabilir. Piyasanın biraz yardıma ihtiyacı olduğunu düşünen diğerleri ise piyasaların uğradığı şoklara kendisini adapte etmesine yönelik engellerin bu resesyonlara yol açtığına inanıyor.
Piyasa kendisini fiyat mekanizması üzerinden yeni şartlara uyarlıyor. Eğer bir şeyin maliyeti yükselirse bunun fiyatı da yükselir. Eğer talep düşerse bir malın pazardaki fiyatı da düşer. Eğer piyasanın kendi kendisini doğal olarak düzenlemediğini göstermek istiyorsanız fiyatların olaylara otomatik olarak cevap vererek kendi kendilerini uyarlamadıklarını göstermeniz en kolay ve en basit yöntem olacaktır. Buna “fiyatların yapışkanlığı” deniyor. Eğer fiyatlar yapışkansa o zaman birilerinin (Fed veya Kongre veya Hazine) piyasaları büyük şoklardan sonra uzun vadeli dengelerine yeniden oturtmaları lazım.
Greg Mankiw ve Lawrence Bell 1994 yılında “Bir Yapışkan Fiyat Manifestosu” isimli yazı kaleme aldılar. Yapışkan fiyatlar makale yazmak için tuhaf bir konu gibi kulağa gelebilir fakat bu yazı minik bir makroekonomik devrimin başlamasına öncü oldu.
Robert Lucas gibi dönemin önde gelen ekonomistlerinden bazılarıysa bu yazıya sert tepki vererek okumayı bile reddettiler. Lucas bir adım daha öteye giderek “Bu yazı hiç bir şeye katkıda bulunmuyor” ifadelerini kullandı.
Fakat yaklaşık 10 yıl sonra yapışkan modelleri giderek güçlendi: kullanımlarını kolaylaştırmak için yeni matematiksel yollar bulundu ve nedenleri daha derinlemesine araştırıldı.
Bu çalışmaların en önemlilerinden bir tanesi ise ekonominin rahat işlemesi için çok fazla fiyat yapışkanlığına ihtiyacınız olmadığının ortaya çıkarılması oldu. Ufak bir fiyat yapışkanlığı bile bildiğiniz teorileri baş aşağı edebilir. Bazı önde gelen ekonomistler fiyatların çok az yapışkan olduğu dönemlerde bile teknolojik ilerlemenin büyümeyi tetiklemeden önce deflasyonel bir ortam yaratarak ekonomiye kısa bir süreliğine zarar verebileceğini ortaya koydu. Zamanla işçi arayışı gibi diğer ekonomik mekanizmalar teoriye eklendikçe büyük resesyonların ortaya çıkması için gereken fiyat yapışkanlığının oranı da azaldı.
