"Fed'i denetleyin"

ABD’de 2016 başkanlık seçimleri yaklaşırken adaylığını henüz yeni açıklamış olan Kentucky Cumhuriyetçi Senatörü Rand Paul, eski senatör olan babası Ron Paul’un senelerce destekçilerine anlattığı bir şeyi yeniden dile getiriyor: “Fed’i denetleyin.” 

Bağımsız bir kuruluş olan ABD Hükümet İzlenebilirlik Ofisi (GAO) tarafından hali hazırda Fed’in ödeme sistemindeki rolü ve düzenlemeye dair sorumlulukları zaten denetleniyor. Fakat kurum, Fed’in bağımsızlığını göz ardı etmemek için para politikasında herhangi bir denetleme yapmıyor. 

Fakat Temsilciler Meclisi tarafından geçirilen yeni bir taslak, Fed’in kredi araçlarını, tahvil alımlarını ve parasal genişleme aktivitelerini ABD Kongresi’nin denetimine açmayı öngörüyor. Böyle bir durumda Kongre’ye para politikalarını ikinci kez gözden geçirme yetkisi doğuyor. 

Yine de Senato Bankacılık Komitesi Başkanı Richard Shelby’nin konuya soğuk bakmasından dolayı bu taslağın bir sonuca ulaşamayacağı tahmin ediliyor. Fed Başkanı Janet Yellen “şiddetle karşı” çıkarken, ABD Başkanı Barack Obama’nın da veto etmesine kesin gözüyle bakılıyor. 

Bence siyasilerin para politikasına karışması statükodan daha kötü sonuçlar doğurabilir. Örneğin eski ABD Başkanı Richard M. Nixon’un Fed’in para politikasını manipüle etmesi 1970’li yıllardaki yüksek enflasyonun ana nedenlerinden bir tanesiydi. 

Her ne kadar Fed, Paul Volcker dönemine göre çok daha transparan olsa da yine de ABD halkına ve Kongresi’ne hareketlerini daha açıklayıcı olabilir. Bunun için de iki basit reform gerekir. 

Bu reformlardan birincisi Fed başkanlarına yönelik 2 dönem sınırlaması. İkincisi ise Fed içerisinde çok önemli bir yere sahip olan New York Fed şubesiyle ilgili değişiklikler. New York Fed Başkanı’nın ABD Başkanı tarafından atanması ve Senato tarafından onaylanması gerektiğini düşünüyorum. 

Dönem sınırlamalarına bakarsak Fed başkanları genelde ekonomi üzerinde ABD başkanlarından daha büyük güce sahipler ve daha serbest hareket edebildiler. Ekonomi ve piyasaların üzerinde faiz oranlarından daha fazla etki bırakan bir şey yok.

Bu bağımsızlığa karşın bazı sınırlamaların getirilmesi mantıklı. ABD eski başkanı Franklin D. Roosevelt’in 3 dönem başkan olduktan sonra 4. dönemde hayatını kaybetmesinin ardından başkanlar yalnızca 2 dönemle sınırlandırıldı. 

Eğer ABD başkanları için böyle bir yasa yeterince iyiyse aynısı Fed başkanlarına da uygulanmalı. 

Fed’in kötü etki bırakan başkanlarından Alan Greenspan’in ilk yıllarına bakarsak kendisi 1987 çöküşünü engelledi ve 1990’lı yıllarda ekonomik büyüme için uygun bir ortam yarattı. 

Fakat daha sonradan faiz oranlarını yüzde 1’e indiren Greenspan konut balonunu yaratırken, faiz oranlarını bu noktada uzun süre tutarak balonu yavaşça patlatma ihtimalini de ortadan kaldırdı. Daha sonra mortgage kredilerini düzenlemekte de başarılı olamayınca şimdiki krizi hazırlayan ortamlar yaratılmış oldu. 

Eğer o zaman dönem sınırlamaları olmuş olsaydı Greenspan’in iyisini görüp kötüsünü göz ardı etmiş olabilirdik.

New York Fed’e gelecek olursak bu şube diğer 12 şube arasında “eşitlerin en üstünü” gibi görünüyor. Fed adına tahvil alım satımı, döviz piyasalarına müdahale ve FOMC’de tek kalıcı sandalye sahibi olması bu şubeyi diğerlerinden ayırıyor. 

Bütün bunlar göz önüne alındığında New York Fed başkanının ABD Başkanı tarafından atanması ve Senato tarafından onaylanması gerekiyor. Fed’in yönetim kurulundaki 7 isim gibi.

Belki bütün bunlar sorunları tamamen çözmez ama ileriye doğru atılan bir adım olur. Bu da Washington’da bugünlerde yapabileceğiniz en büyük şeydir.