AFŞİN YURDAKUL*
30 01 2018, 11:49 Güncelleme: 15:49
Dünyanın gündemindeki blockchain teknolojisi ve bitcoin gibi kripto paralar, Türkiye’de de büyük merak uyandırıyor. Temkinli olandan iştahlı olana kadar yelpaze geniş; destekçisini de, karşı olanı da bulmak zor değil…
Blockchain teknolojisinin avantajları ve dezavantajları neler? Bitcoin geleceğin parası mı, yoksa bir heyecan dalgasından mı ibaret? Dünya Ekonomik Forumu bünyesindeki Blockchain’in Geleceği Konseyi üyesi ve Hong Kong merkezli Radian Partners yatırım şirketinin kurucusu Jennifer Zhu Scott* yanıtladı.
Jennifer Zhu Scott
Blockchain hangi konvansiyonel sektörlerde etkin kullanılabilir?
En büyük dönüşümlerden biri finansal sektörde olacak. Sanal jeton ekonomisi halka arzı dönüştürecek ve girişim sermayesi piyasasını da etkileyecek. Tabii ki bazı düzenleyici sınırlamalar var.
Finans endüstrisi de bir hizmet endüstrisi, dolayısıyla finans endüstrisinin başka endüstriler için yapabilecekleri de değişime uğrayabilir. Mesela şimdiden birçok insan blockchain’i yenilenebilir enerji ve karbon kredisi gibi çoklu katılımcıların rol oynadığı alanlarda nasıl kullanılacağı üzerine düşünüyor.
Finans endüstrisine ek olarak, kimlik kayıtları, doğum kayıtlarından tapulara kadar birçok şey dönüşecek. Bu da hükümetleri vatandaşlarına nasıl hizmetler sunabilecekleri üzerine düşünmeye itecek. Bir mülteci ülkesini terk etmek zorunda kaldığında kimlik bilgileri blockchain üzerinde varsa, kimlikleri reddedilemeyecek mesela.
Devletlerin rollerine baktığınızda parasal sistemler ya da vatandaşlarının hakları konusunda rolleri var, ancak devlet güvencesi olmadan da bu hakların tanındığını düşünürseniz, devletlerin rolü de yeniden düşünülür oluyor. Bu noktadan pratik olarak tabii ki çok uzağız, ama blockchain böyle değişiklikler de getirebilir.
Blockchain ve kripto paralar arasında nasıl bir ilişki var? Avantajları ve dezavantajları neler?
Blockchain, Satoshi Nakamoto’nun Bitcoin’i yaratmak için kullandığı teknoloji. Birçok kripto para, ya Bitcoin gibi ya da Bitcoin’inkinden farklı protokoller kullanıyor. Bunlara kripto para deniyor ama bu ifade aslında biraz da yanıltıcı.
Daha çok kripto-emtia ya da kripto-varlık gibi davranıyorlar. Kripto para diyince insanlar bir ödeme fonksiyonu olduğunu düşünüyor. Ancak dünyada çok az ülke var ki merkez bankalarının gözetimi dışında farklı bir ödeme sistemine ya da farklı bir para birimine izin versin. O yüzden de kripto paralara sınırlamalar olacak, teknolojik olarak o noktaya gelemeyeceğimiz için değil, regülasyon amaçlı sınırlamalardan ötürü.
Bitcoin’i verimsiz olmakla eleştirenler, bu kripto paranın bir değer saklama birimi olarak altını etkilediğini görmüyor. Bitcoin’in ne kadar değerleneceği de piyasanın kolektif olarak bunu belirlemesine bağlı—altın gibi. Fakat bitcoin işlemi yapmak ve bitcoin bulundurmak, altının madenciliğine, güvende tutulması için harcanan kaynaklara ve ulaşımına kıyasla çok daha fazla enerji tasarrufu da sağlıyor.
Negatif yöne gelince: Şu anda biraz dot-com’a benziyor. İnsanlık tarihinde ne zaman derinden yıkıcı bir teknoloji icat olsa, ilk başlarda biraz kaotik olur. Hükümetleri, yatırımcıları, regülatörleri, kripto piyasaların katılımcılarını, bankacıları ve finansçıları bu entelektüel tembelliği yenmeye davet ediyorum. Biraz ileriye baksınlar ve şunu görsünler: piyasa batsa bile, aslında bu tecrübeden ne öğrendik? Bu süreçten geriye ne kaldı? Dot-com balonu zamanındaki eleştirenlerin durumuna düşmesinler.
Blockchain’i diğer yazılımlardan farklı kılan baskın özellikleri nedir?
Blockchain’in altında yatan teknoloji “hash” algoritmaları ve “kriptografi”. Bunların ikisi de yeni değil. Her röportajda gazeteciler bitcoin’in fiyatına ne olacak diye soruyor. Benim de bitcoin’im var ve umarım iyi bir performans gösterir ama cevabım şu: Umurumda değil! Bence bitcoin’in 10 yıldan fazla süredir hala var olması, bu kadar ses getirmesi ve birçok insanın da buna ilgi göstermesi bunun çok güçlü bir fikir olduğunu gösteriyor.
Blockchain teknolojisinin özü desentralize olması/merkezi olmaması ve mikro-teşvik sistemleri yaratabilme özelliği. Bu özellikleriyle blockchain uygulamaları Yapay Zeka’dan farklı olarak limitli, fakat doğru uygulamalarla etkileri çok derin.
Blockchain nasıl evrilir, uygulama alanları ne olur?
Biz blockchain’in toplum faydasına işleyeceği bir örnek teşkil etmesi için www.radiancarbon.io ‘yu kurduk. Karbon kredisi ticaretinde blockchain teknolojisini kullanıyoruz. Bence kripto paraların çoğu yok olabilir, ama anlamlı uygulamalar kalıcı olacak.
Bitcoin mülteciler için de kullanılabilir. Eğer ülkelerini terk etmek zorunda kalan insanlar varlıklarını fiziksel olarak yanlarında taşıyamazlarsa, tek yapmaları gereken şeyin şifrelerini akıllarında tutmak olduğunu düşünün! İnternet bağlantıları olduğu sürece tüm varlıkları onlarla birlikte gelebilir, ulaşabilirler. Mülkiyet haklarının korunması konusunda da blockchain teknolojileri önemli bir potansiyel barındırıyor.
Devletler ve karar vericiler blockchain üzerinden işleyen Bitcoin ve kripto paralara nasıl bakıyor ya da bakmalı?
Mantıklı regülasyon olmalı. Oyunun kurallarını bilmeyen daha küçük aktörleri korumak gerekir çünkü dışarıda çok sahtekâr da var.
Birçok devlet için şu anda çok temel bir değişim oluyor. Bloke edebilir ve durdurabilirler ama sanal jeton ekonomisi artık kalıcı, hiçbir yere gitmiyor. Kontrollü bir şekilde nasıl inovasyona yer açabilirsiniz ve kripto dönüşümde nasıl bir adım ileride olursunuz, bu çok önemli bir soru. Kripto yasaklansın diye düşünenlere gelince, bunun olabileceğini hiç sanmıyorum. Internet sayesinde tüm dünya ile bağlantıdayız. İnterneti tamamen yasaklamadığınız sürece, sadece bir ülke bile kriptonun var olmasına izin verirse varlık akışı sürer.
Güvenlik endişelerinin yoğun olduğu ülkelerde, yasadışı kişi ya da grupların da kara para aklama ya da başka gayrimeşru faaliyetler için bu teknolojileri kullanabileceği endişesi var. Buna ne diyorsunuz?
Teröristler ve suçlular kriptodan önce ne kullanıyorlardı? Amerikan doları! Ama insanlar Amerikan dolarını sorgulamıyorlar, doları yasaklamalı ya da regüle etmeliyiz demiyorlar. Bu bir araç! Nakit kullanırsanız takip edilemeyebilir, ama kriptoda dijital bir iz bırakıyor. Bu açıdan kripto paraları eleştirmek biraz haksızlık.
*Afşin Yurdakul Columbia Üniversitesi Gazetecilik Fakültesi Televizyonculuk ve Uluslararası Habercilik mezunudur. Mezuniyetin ardından CBS, SkyNews ve Al Jazeera Englsih gibi kanallarda çalışmış ayrıca bir çok yabancı dergilerdeki İngilizce yayınlara Türkiye üzerine yazılar yazmıştır.Habertürk ekranlarında Nedir Ne Değildir ve Habertürk Manşet isimli programları sunmaktadır.
**Jennifer Zhu; Yale, Harvard ve Manchester Business School’dan dereceleri olan Zhu, Hong Kong merkezli Radian Partners yatırım şirketinin kurucusu. Geçmişte Thomson Reuters’da Asya Pasifik bölgesi İş Geliştirme ve Strateji Bölümü Başkanlığı yaptı. Dünya Ekonomik Forumu Genç Küresel Lider
