TIME
19 01 2016, 12:05 Güncelleme: 12:30
İsmi Hawaii dilinde "çabuk" anlamına gelen “wiki” ile ansiklopedinin (encyclopedia) “pedia”sının bir araya gelmesiyle oluşmuş dünyanın en büyük online ansiklopedisi Wikipedia 15 yaşında. Jimmy Wales ve Larry Sanger tarafından 15 Ocak 2001'de kurulan Wikipedia, tarihi boyunca oluşturduğu 18 milyondan fazla makaleyle sadece bilgiye değil ilginç olaylara da ev sahipliği yaptı.
1. 284 DİLDE YAYIN YAPAN ANSİKLOPEDİ
Wikipedia, Eylül 2004'te bir milyonuncu, Nisan 2008'de 10 milyonuncu makalesini yayınladı. 3,5 yılda 9 milyon makale daha büyüyebilen Wikipedia'nın bu başarısı sadece İngilizce dilinde değil uluslararası boyuttaydı. 10 milyonuncu makele İngiliz kuyumcu ve ressam Nicholas Hilliard'ın Macarca biyografisiydi. Sitenin bugün 284 dilde yayını bulunuyor.
2. KOMEDYENİ ÖLDÜRDÜLER
Herkesin bilgi girişi yapabilmesi ve üye olma zorunluluğunun olmaması zaman zaman Wikipedia'nın "güvenilir kaynak" olmasını sorgulatabiliyor. Yanlışlıkların birkaç gün içerisinde düzeltilmesine rağmen büyük hataların sosyal medyada yayılışı çok daha hızlı oluyor. 2007 yılında ABD'li komedyen Sinbad'ın Wikipedia sayfasında kalp krizinden öldüğünün yazılması üzerine kızı panik içerisinde ünlü oyuncuyu arıyarak iyi olup olmadığını sormuştu.
3. LOST DİZİSİNE ÖZEL WİKİPEDİA
Wikipedia sadece bir online ansiklopedi olarak kalmayıp yedi farklı yayına daha imza attı: Bir sözlük görevi gören Wiktionary, akademik makaleler için hazırlanmış Scholarpedia, yine ansiklopedi görevi gören ama konularında uzman editörler tarafından kontrol edilecek Citizendium, gerçek olmayan parodi makalelerin yer aldığı Uncyclopedia ve Encylopedia Dramatica, ABD'li muhafazakârlar için hazırlanan Conservapedia ve 2004-2010 arası dönemde yayınlandığında dünyayı kasıp kavuran dizi Lost için hazırlanmış Lostpedia.
4. ABD KONGRESİ'NDE WİKİPEDİA EDİTÖRLERİ
Wikipedia, zaman zaman politikacıların düzenlemelerine bile şahit oldu. 2006 yılında ABD Kongresi'nden Minesota Senatörü Norm Coleman, Kaliforniya Senatörü Dianne Feinstein ve Iowa Senatörü Tom Harkin'in Amerikan Kongre Binası'ndaki bilgisayarlarından Wikipedia makalelerinde değişiklik yaptığı ortaya çıktı. Hatta şuanki ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden'ın yardımcıları bile Biden hakkındaki "emek hırsızlığı" suçlamalarını Wikipedia makalesinden silmişti.
5. TÜRK PROFESÖRE TERÖR SUÇLAMASI
16 Şubat 2007'de Minesota Üniversitesi tarih profesörü Taner Akçam, Wikipedia sayfasında yazan "terörist" benzetmesi yüzünden gözaltına alndı. Çünkü 1915 olayları hakkında konferans veren Akçam'ın sayfası bazı milliyetçi gruplar tarafından değiştirilmiş ünlü profesör terörizmle suçlanmıştı.
6. 24 YAŞINDA "DİN PROFESÖRÜ" EDİTÖR
ABD'nin Kentucky eyaletinde yaşayan 24 yaşındaki Ryan Jordan bir yıldan daha fazla Wikipedia editörlüğü yaptı. Ancak kendisini özel bir üniversitede din profesörü olarak tanıtan Jordan'ın yalanı bir okuyucunun dikkati sayesinde ortaya çıktı. Wikipedia kurucusu Jimmy Wales ilk başta Jordan'ın kimliğini saklama hakkı olduğunu savunsa da gelen tepkiler üzerine fikrini değiştirdi.
7. ÇİN'DE WİKİPEDİA'YA İZİN YOK
Birçok sosyal medya sitesinin yasaklı olduğu Çin'de Wikipedia da kapalı. Siteye ilk yasaklama öğrenci protestolarının kanlı biçinde bastırıldığı Tiananmen Meydanı olaylarının 15'nci yıldönümünde gelmişti. Jimmy Wales sansürü hiçbir şekilde kabul edemeyeceklerini açıklamıştı.
8. WİKİPEDİA "NEREDEYSE" BRITANNICA KADAR GÜVENİLİR
Prestijli bilim dergisi Nature, 2005 yılında Wikipedia ve Britannica Ansiklopedisi'ndeki bazı makaleleri kıyaslayarak her iki kaynaktan da dörder ciddi hata buldu. Bulanan maddi hataların sayısı ise Wikipedia'da 162, Britannica'da 123'tü.
9. WİKİPEDİA BULUŞMALARI
Bilgi kirliliğinin ve yanlış bilgilendirmenin önüne geçmek için gönüllü olarak Wikipedia'ya hizmet verenler ilk buluşmasını 2005'te Almanya'nın Frankfurt kentinde düzenledi. O zamandan bu yana devam eden toplantılara bugün yaklaşık 70 ülkeden yüzlerce kişi katılıyor.
10. BİR GÜNLÜK SAYFA KARARTMA
Wikipedia, 18 Ocak 2012'de ABD Kongresi'nde gündeme gelen korsan yayıncılıkla mücadele yasası tasarısını protesto etmek için İngilizce yayın yapan sayfasını 24 saatliğine durdurdu. Eylem, Kongre'nin görüştüğü SOPA, diğer adıyla Stop Online Piracy Act (Çevrimiçi Korsanlığı Durdurun) ve PIPA, yani Protect Intellectual Property Act (Fikri Mülkiyeti Koruyun) yasalarına tepki olarak düzenleniyor. SOPA, temelde fikri mülkiyet haklarını ihlal eden sitelere yaptırım getiriyordu. Wikipedia sitesinde karartılan bir ekranda yer alan mesajda, ''Özgür bilginin olmadığı bir dünya düşünün'' çağrısında bulunmuştu.
11. AMERİKAN ULUSAL GÜVENLİĞİ'NE DAVA
Amerikan Ulusal Güvenlik Dairesi'nin (National Security Agency/ NSA) eski çalışanı Edward Snowden'in 2013 yılında ABD'nin dünya liderleri dahil birçok kişiyi dinlediğine dair belgeleri sızdırmasının ardından Wikipedia'nın bağlı olduğu vakıf Wikimedia, NSA’in ABD Anayasası’nın ifade özgürlüğünü garanti altına alan birinci maddesini ihlâl ettiğini savunarak NSA'ye dava açmıştı.
12. "MAYMUNLAR SELFIE ÇEKER Mİ?" TARTIŞMASI
Getty Images'ın fotoğrafçısı David Slater, 2011 yılında Endonezya'da tatildeyken maymun Naruto ile karşılaştı ve Slater'ın deklanşörüne basarak kendi fotoğrafını çekti. Fotoğrafın sosyal medyada viral olmasından üç yıl sonra Slater, fotoğrafı isinsiz kullanan Wikipedia ile davalık oldu. Ancak Wikipedia, fotoğrafın kamu malı olduğunu çünkü tüzüklerinde belirtildiği üzere "bir insan tarafından çekilmediğini" söyleyerek suçlamayı reddetti. Hayvan hakları savunucusu örgüt PETA da "selfie" hakkının maymuna ait olduğunu savunarak Slater'ı mahkemeye verdi.
13. JA RULE'DAN WİKİPEDİA ÇIKIŞI
Wikipedia'ya gelen binlerce eleştiriden biri de ABD'li rap şarkıcısı Ja Rule'a aitti. Boyunun 7 santimetre kısa yazıldığını söyleyen Ja Rule, Twitter hesabı üzerinden Wikipedia'yı en güvenilmez kaynak olarak niteledi. Ünlü rapçinin takipçileri ise isterse kendi Wikipedia sayfasına girerek düzeltme yapabileceğini hatırlattı. Artık Ja Rule'un Wikipedia sayfasında boyuyla ilgili hiçbir bilgi yer almıyor.
