Piyasada online müzik rüzgarı

Bir şarkı ne kadar eder? Online müzik servisi Spotify bir şarkıya “bir peninin yedide biri kadar” fiyat biçtiğinden beri müzik piyasası bu sorunun cevabını ve biçilen değerin adil olup olmadığını tartışıyor.

Dijital çağdaki telif ücretlerine bakıldığında Spotify’ın verdiği ücret CD’lerle kazanılanların yanında çok az kalıyor. Ancak gelirlerin daha geniş bir şekilde yayılması konusunda Spotify işleri bir adım ileriye götürüyor. Ve muhtemelen daha da önemlisi, online müzik servislerinin korsan müzik piyasası üzerindeki etkisi sayesinde uzun vadede herkes daha çok kazanacak gibi gözüküyor.

İngiliz plak şirketi Cooking Vinyl’ın kurucularından Martin Goldschmidt, “Sevseniz de sevmeseniz de gerçek şu ki insanlar artık müziği satın almak yerine online dinliyor. Benim bundan hoşlanıp hoşlanmamam veya isteyip istememin bir önemi yok. Gerçek dünya bu” diyor.

Spotify kullanıcıların internet üzerinden veri akışı yoluyla müzik dinlemelerini sağlayan Pandora ve Apple’ın Beats Music’i gibi pek çok şirketten biri. Spotify, üyelerine aylık 9.99 dolar karşılığında geniş bir müzik arşivine erişim fırsatı sunuyor (Bedava ama reklamlı bir versiyonu da var).

İlk bakışta Spotify’ın dinleme başına vadettiği ödeme (özellikle çoğunun da plak şirketlerine ve yayıncılara gittiği düşünülürse) sanatçılar için çok küçük görünebilir. Telif düzenlemeleri plak şirketleri ve sanatçılar arasında çok farklılık gösteriyor olsa da, sektör kaynaklarına göre standart bir anlaşmada müzisyene her bir şarkı dinleme için sadece 0.15 sent civarı bir ödeme kalıyor.

Bunu geleneksel müzik dinleme araçlarından kazanılan gelirlerle karşılaştıralım: 15 dolara satılan 10 şarkılı bir CD için yazar ve sanatçı şarkı başına yaklaşık 15 sent kazanır. Ancak tabi ki bir CD birden fazla kez dinlenilebilir. Yani aslında iki kere dinlenildiğinde, çalma başına kazanım 7.5 sent oluyor. 15 kerede 1 sent. Bu modele göre bir sanatçının Spotify’dan dinleme başına kazandığının CD’ye ulaşması için, bir kişinin CD’de bir şarkıyı 100 kere dinlemesi gerekiyor. İnsanın en sevdiği şarkı için bile 100 kez dinlemek erişmesi zor bir eşik.

Ancak şarkı başına karşılaştırma yapmak online müzik dinleme çağında çok mantıklı olmayabilir. Artık kullanıcılar şarkının tamamı yerine bir kez dinleme hakkını satın alıyorlar. Geleneksel sistemde, bir şarkıyı istediği yerde istediği zaman dinlemek isteyen kullanıcılar, şarkıya sahip olmak için para ödemiş olurdu. Böylece isterse kaset, CD, plak, her neyse sınırsız kez dinleyebilirdi. Ancak Spotify bu mantıkta işlemiyor.

Spotify  şarkılara sınırlı erişim sunuyor ve gelir açısından bakıldığında da fiyatlandırma sistemi daha tercih edilebilir gibi görünüyor. Şirket kazandığı gelirin yaklaşık yüzde 30’unu aldığını söylüyor. Sektör kaynaklarına göre Apple’ın iTunes’daki indirmelerden aldığı yüzdenin de bu civarda. Tipik bir perakendeci ise 15 dolarlık bir CD’nin gelirinin yaklaşık yüzde 40’ını alıyor. Bu açıdan bakıldığında Spotify sistemi daha cömert gibi duruyor.

Spotify’ı eleştirenler şirketin dinleme başına tahmini olarak 0.6 ile 0.84 sent arası ödeme yapıyor olmasının üzerinde duruyorlar. Ancak Spotify geçen yıl dikkat edilmesi gereken başka bir rakam daha açıkladı: 2 milyar dolar. Bu şirketin 2008 yılında kurulmasından bu yana tüm dünyada hak sahiplerine ödediği telif miktarı.

Cooking Vinyl’den Goldschmidt, sanatçıların aldığı küçük miktarlara odaklanınca büyük resmin gözden kaçtığını söylüyor.

Ayrıca online müzik platformlarının hiç de önemsiz olmayan bir artısı daha var: Müziğe paralı ancak kolay erişim sayesinde kullanıcılar yasa dışı indirme yerine bu platformları kullanmayı tercih etmeye başladılar. Goldschmidt, “Spotify sektörün korsanla savaşmak için yaptığı en iyi şey” diyor.

Plak şirketi sahibi, “Müzik şu anda tarihte hiç olmadığı kadar çok tüketiliyor ancak çoğu insan bunun için hiç ödeme yapmıyor ya da çok çok küçük bir ödeme yapıyor. Spotify’ın yaptığı şey onların ödemesini sağlamak” diyor.

2000 yılında sanatçılara dijital telif konularında yardımcı olmak için Kobalt Music Group’u kuran Willard Ahdritz de yakın zamanda açıklanan ve Avrupa’da korsan satışların düştüğünü gösteren verileri hatırlattı. Ahdritz, “Spotify İskandinav bölgesinde yasa dışı sektörü bitirdi ve şimdi piyasa bunun sayesinde büyüyor. Para geliri çok arttı” diyor.

Amerikan Plak Sektörü Derneği verilerine göre, ABD’de online müzik dinlemeden elde edilen gelir 2014 yılında 1.9 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. Bu rakam 2011’teki seviyenin yaklaşık üç katı demek oluyor.

Şimdi soru şu: Spotify ve diğer online müzik servislerinin bu seviyelere ulaşması sektör için doğru mu?

Spotify içerik ve dağıtım başkan yardımcısı Sachin Doshi’ye göre şirket büyüme için “sektörü çok yukarılara taşıyacak” bir formül buldu.

ABD müzik endüstrisinin fiziki satışlardan gelirlerine baktığımızda, 1999 yılında 14.6 milyar dolar olan gelirler 2014 yılında yarısının da altına düşerek 7 milyar dolar oldu. Spotify’ı eleştirenlerin bu düşüşü de göz önünde bulundurmasında fayda olabilir. Çünkü artık olmayan bir parayla sanatçılara ödemek yapmak çok zor.

Goldschmidt'e göre “Bir çok sanatçı dünyanın onlara bir yaşam geliri borcu olduğunu düşünüyor. Ama aslında yok.”