SELÇUK OKTAY
08 12 2017, 09:17 Güncelleme: 10:57
Türkiye'de terör saldırılarının yoğunlaştığı dönemde gündeme gelen gübre uygulamalarında herhangi bir geri dönüş olasılığı gözükmüyor.
Bu saptama, Türkiye'de gübre pazarının önemli oyuncularından biri olan İGSAŞ'ın Genel Müdürü Turan Tok'a ait.
Tok, internet medyası ekonomi editörleri ile bir araya geldiği toplantıda gübre sektörünü baskılayan uygulamalarla ilgili Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı nezdinde yapılan görüşmelerin detaylarını ve bakanlık yetkililerinden alınan izlenimi aktardı.
Tok, "Gübre şirketlerini baskılayan uygulama devam ediyor. Hiçbir gevşeme yok." dedi.
Haziran 2016'da İstanbul'da polis memurlarına düzenlenen saldırının ardından tarımda potasyum nitrat ve kalsiyum nitrat gübrelerinin satışı yasaklanmıştı.
Tok, bu saldırının ardından bu tür patlayıcı özelliği olan gübrelere el konarak yediemine alındığını söyledi. Bu gübreleri Türkiye'de kendileri ile birlikte Bagfaş, Gemlik ve Toros'un ürettiğini belirten Tok, o dönem bakanlığa giderek bu durumdan doğan sıkıntılarının çözülmesini talep ettiklerini belirtti.
Tok sonrasındaki süreci şöyle anlattı: "Bizim bu gübrelerle ilgili maliyetimiz birim başına 200 dolardı. Söz konusu olaydan sonra bunları ihraç etmek istedik. Ama bu durumu suistimal etmek isteyen alıcılar 100 dolar teklif ettiler. Neticede 4 kuruluş bir araya geldik Bakanlığa gittik sıkıntılarımızı anlattık.
Dediğimiz şu; bu mal beklediği sürece tozlaşır, üstü kabuk bağlar sıkıntı olur. Neticede Bakanlık'taki Bitki Besleme Genel Müdürü Daire Başkanı -ki müteşekkiriz- "Madem az fiyat veriyorlar bunu MPK isimli farklı bir gübre üretiminde kullanabilir misiniz?" dediler. Böylece elimizde kalan gübreleri denetimli olarak azalttık. 350 bin ton olan rakam 70 – 80 bin tonlara indirildi."
BAKANLIK DENETİMLİ İZİN VERDİ AMA BU SEFER DE ALT YAPI YETMİYOR
Tok, 2017 yılı başında 26 nitra gübresinin denetimli olarak satışına izin verildiğini, Nisan 2017'de "Kimyevi gübrelerin izlenmesi" ile ilgili yönetmeliğin çıkarıldığını ancak denetim için gerekli altyapının yetersiz olduğuna dikkat çekti.
Bu uygulamanın gübre şirketleri açısından kimi sıkıntılara yol açtığını ifade eden Tok, bu uygulamalarda erteleme beklentisi olduğunu söyledi.
Tok, bu konudaki sıkıntılara ilişkin şunları aktardı: "27 Ocak 2017'de 26 nitrat gübresinin denetimli olarak satışına izin verildi. Buna göre çiftçi ihtiyacı olan gübreyi almak için önce Tarım İl Müdürü’ne gidecek. Çiftçi kayıt sistemine tabi olduğu belgesini gösterecek, ne kadar nitrat kullanabileceğine ilişkin onayı alacak, bayiye gelecek, bana şu kadar nitrat lazım diyecek. Bayi de 26 nitrat gübreyi verecek.
Ama asıl sıkıntı gübrenin toprağa atılmasında. Tebliğde, "Tarım il ve İlçe Müdürlüğü elemanları gözetiminde toprağa atılabilir" diyor. Bu sayı az kaldığı için valile köy muhtarlarına da izin geldi. Ancak Suriye, Irak sınırındaki illerimizin valileri izin vermediler.
6 Nisan 2017 tarihinde ise "Kimyevi gübrelerin izlenmesi" isimli yönetmelik çıkarıldı. Yönetmelikte 31.12.2017 tarihine kadar üretilen her 26 nitrat gübresinin potasyum nitratın torbanın dış yüzeyine barkod yapıştırılacak, üretici firma, hangi bayiye satıldığı belirlenecek. Her torbanın içerisine ayrıca bir DNA dediğimiz kimyasal bir katkı sıkılacak. Her depo kameralarla izlenecek.
Bizim şirketimize ve diğer şirketlere DNA’yı ithal edecek kuruluşu bir firmaya ihale ettiler. Fakat makineler Kasım 2017 itibariyle gelmiş değil. Bakanımızdan bu uygulamayı ertelemelerini rica ettik. Fakat maalesef bunun uygulanmasına karar verildi. İlla takip edeceğiz dediler, fayda sağlanacaksa yapalım ama bir fayda sağlanamayacak. Gübre şirketlerini baskılayan uygulama devam ediyor. Hiçbir gevşeme yok. Neticede 1.1.2018’den itibaren 26 nitrat ve 33 nitrat torbaların içerisine DNA sıkılacak, üzerine barkod yapıştırılacak, nasıl olacak, hiçbirimiz de bilmiyoruz.
SAHTE GÜBRE SIKINTISI
Tok'un toplantıda dikkat çektiği sektörü ilgilendiren bir başka konu sahte gübre oldu. Bu konunun sektörde önemli bir sıkıntı olduğuna dikkat çeken Tok, sahte gübre ile Türkiye'nin tarım topraklarının öldüğünü, bu durumun Türkiye için önemli bir mesele olduğunu söyledi.
Tok sahte gübrenin organize bir şekilde üretildiğini belirtirken şu detayları verdi: "Türkiye'nin farklı yerlerinde sahte gübre üretimi yapan şirketler depo kiralıyor. Burada sahte torbalara öğütülmüş taşlar konuyor. Fiyatı da yarı yarıya. Sonra sahte torbalar aynı irsaliye ile bayiye gidiyor. Bu depolara operasyon düzenlendi.
Bir depoya bir polis memuru gizli kamerası ile birlikte çalışan olarak yerleştirildi. Neticede orada çalışanların hepsi yakalandı. Ama bir gece dahi içeride kalmadılar, halen dava devam ediyor."
Tok isim vermese de bir gübre şirketininin genel müdürünün halen ölüm ile tehdit edildiğini, dolayısıyla bu konuda adım atmaktan çekindiğini de ekledi.
DÖVİZİN YÜKSELMESİ MALİYETLERİ NASIL ETKİLEYECEK?
Daha önce üreticiler yükselen döviz kuru dolayısıyla sahte gübre vakalarının patladığını söylemişti. Döviz kurunda yine yukarı yönlü hareket yaşanırken, bu durumun sektörün maliyetlerine etkisi de gündeme geldi.
Tok, yükselen döviz kurunun yanında doğalgaz maliyetlerinin kendilerini baskıladığını söyledi. Türkiye'de doğalgazın yüzde 1'inin sektördeki şirketlerin kullandığını söyleyen Tok, gübredeki KDV indirimi gibi uygulamaların da etkili olmaktan uzak olduğuna dikkat çekti.
Tok, "Gübrenin bütün girdileri ithal edilir. Deniyor ki 'KDV sıfırlandı, fiyatlar neden düşmüyor?' Bunun ham maddesi ithal. Bizim ham maddemiz doğalgaz"
Tok, üstü kapalı da olsa Botaş'ın kendilerine verdiği fiyatlardan da memnuniyetsizliğini ifade etti. Tok, "Botaş'ın zararını doğal gaz kullanmayanların ödediği yönünde bir şikayet var. Siz Botaş'ın verdiği fiyatlardan memnun musunuz?" sorusuna cevaben, "Türkiye'nin vergi birincisi Botaş'tır" dedi.
Yükselen döviz kuru dolayısıyla gübre maliyetlerinin tarıma, dolayısıyla enflasyona nasıl yansıyacağı konusunda da değerlendirmelerde bulunan Tok, çiftçilerin maliyetleri arasında gübrenin ağırlığının kısıtlı olduğunu belirtti: " Gübrenin çiftçinin maliyetleri içerisindeki payı esasen o kadar abartıldığı kadar değil. Türkiye’de şu an ekilebilir arazi miktarı 24 milyon hektardır. 10 bin m2’de toplam tüketilen gübre miktarı 96 kg. Yani bin 200 / 100 dediğimiz zaman 12 lira yapıyor. 12 lira bir dönümüne düşüyor. 10 dönüme 120 lira düşüyor. Ama aslen fiili olarak öyle değil. Bu rakamları 2 ile çarpmak lazım. Çünkü herkes gübre kullanmıyor."
İGSAŞ HAKKINDA
Tok şirketin kuruluşu ve faaliyetleri ile ilgili şu bilgileri verdi: İGSAŞ bugün Yıldızlar Yatırım Holding’e bağlı olan bir kuruluş. 1971 yılında kuruldu. Kurucularımız Türkiye Petrolleri ve TÜPRAŞ’tır. Türkiye’nin tek üre fabrikasıdır. 2004 yılında özelleştirildi ihalede en yüksek teklif veren Yıldız Entegre tarafından satın alındı. İGSAŞ Kocaeli’nin ürede üretim kapasitesi 561 bin ton ile ham maddemiz doğalgaz. Doğalgazdan ilk önce amonyak elde edilir. Amonyaktaki üretim kapasitemiz de 396 bin tondur. Bir diğer fabrikamız da Entegredir. Yine 2004 yılında bir kamu kuruluşu olan Kütahya azot fabrikası Yıldız Entegre tarafından satın alındı. 2016 yılında da Kütahya’da İGSAŞ’a bağlandı. 2017 yılının ocak ayında Antalya’da özel gübre tesisimizi devreye aldık. Samsun’da da depolama tesislerimiz var. Burada vurgulamak istediğim şu; üre gübresi sadece tarımda değil sanayide de kullanılıyor. Örneğin tutkalın ham maddesidir. Bugün evlerde kullandığımız temizlik deterjanlarının ham maddesidir. 2017 yılında üre gübresinin Türkiye’deki kullanım miktarı 2,5 milyon tondur. 1,5 milyon tonu tarımda 1 milyon tonu sanayide kullanılıyor. Dolayısıyla İGSAŞ’ın üretmiş olduğu 561 bin ton Türkiye’nin ihtiyacının sadece yüzde 20’sidir geriye kalan miktar ithal edilir.
