DİLARA SARI
02 11 2017, 16:04 Güncelleme: 16:07
Yasama ve yargı kurumları tarafından peş peşe hayal kırıklığına uğratılan ABD Başkanı Donald Trump’ın halen güvendiği kart adaylık günlerinden beri altını çizerek söz verdiği vergi reformu. Ancak zenginlere kazanç sağladığı, düşük gelirli aileleri daha da zora soktuğu eleştirileri yetmiyormuş gibi bir de Cumhuriyetçi Parti’nin kendi içerisinde kavgalar yaşadığı bugünlerde vergi reformunun zafere ulaşıp ulaşmayacağı merak konusu.
Peki eğer Trump istediğini elde ederse bu ABD ve dünya ekonomisi için ne anlama gelecek? Vergilendirme ve Ekonomi Politikası Enstitüsü (Institute on Taxation and Economic Policy-IETP) Kıdemli Vergi Analisti Matthew Gardner’la Amerikan ekonomisini bekleyen bu dönüm noktasını konuştuk.
Cumhuriyetçi Parti’nin kendi içinde bazı anlaşmazlıklar yaşadığı bir dönemdeyiz. Sizce teklif edilen vergi değişiklikleri bu anlaşmazlıkları körükleyen bir konu mu?
Vergi konusunda parti içerisinde görülebilen ayrımlar mevcut. Özellikle bu ayrım bütçe açığının artmamasına inanan “bütçe açığı şahinleri” ve geniş vergi indirimleri için bütçe açığını balonlaştırmayı kabullenen üyeler arasında çok net görülüyor. Önceleri demokrat başkan yönetimi altında bütçe açığının artmasına karşı olan parti üyeleri şimdi bu değişikliğe daha yatkınlar.
Teklif edilen vergi reformu hakkında kuvvetli bir görüş ayrılığı da var. Bir taraf bunun sırf zenginlere kazandıracağını iddia ederken, diğer taraf orta sınıf ailelerin menfaat sağlayacağı görüşünde. Sizce hangi taraf gerçeğe daha yakın?
Burada aslında cevaplanması gereken iki soru var. Birincisi hangi grubun bu değişikliklerden en çok yararlanacağı; ikinci soru ise orta sınıf ailelerin herhangi bir vergi indirimi kazanıp kazanamayacakları. İkinci soruya bakıldığında, Trump’tan henüz orta sınıfa vergi kesintisi garanti edecek bir reform planı göremedik. İlk soruya geri döndüğümüzde ise de durum şu: bugüne kadar verilen vergi planı detayları ve bu reformu destekleyen tarafların iddiaları temelde örtüşmüyor.
Problemin kalbinde başkan duruyor. Kendisi sürekli zengin Amerikalılara kazanç sağlayacak vergi reformları teklif ederken bir yandan da durumun bu olmayacağını iddia eden söylemleri tekrar ediyor. Sıklıkla orta sınıf ailelere vergi kesintisi sağlamak istediğini söylese de gerçek şu ki önerdiği plan bunu sağlamayacak. Aksine bu plan kişisel muafiyetleri ve standart kesintileri ortadan kaldırdığı için orta sınıf ailelere daha çok vergi yükümlülüğü getirecek. Aralarında eyalet vergilerinin de bulunduğu ve çok kullanılan kesintileri kaldırdığı düşünülürse Trump’ın önerisi özellikle yüksek yerel ve eyalet vergileri ödenen bölgelerde orta sınıf aileler için daha çok vergi demek.
Eğer Başkan’ın planında modifikasyonlara gidilirse orta sınıf aileler sabit bir sıklıkla vergi indirimi görebilirler. Ama bu da plan için harcanacak parayı Senato ve Temsilciler Meclisi tarafından hazırlanan bütçe planlarının çok dışına iter. Üstelik Başkan’ın planında orta sınıf ailelere kazanç sağlayacak modifikasyonlara gidilse dahi reformun en önemli kısmı—yani gayrimenkul feshi ve kurumsal indirimler—yine Amerikalıların en zengin sınıfına kazanç sağlayacak.
Eğer vergi reformu geçerse bu Trump için bir gövde gösterisi olur mu?
Başkan’ın göçmen kanunları ve sağlı sistemiyle ilgili sıklıkla yasal yenilgiler yaşadığı bir politik ortam da şüphesiz Turmp hükümeti önümüzdeki sene yürürlüğe girecek herhangi bir vergi değişikliğini zafer olarak lanse edecektir. Ancak şimdiden gözüküyor ki Kongre’nin bu tarz köklü bir vergi değişikliğine yatkınlığı yok. Bu sonbahar geçmesi muhtemel çok daha kısıtlı bir vergi değişikliği de aslında Başkan için bir zafer olarak sayılabilir—ama şöyle bakmak lazım tabii, Demokrat bir başkan böyle bir değişikliği zaten öncelik haline getirmezdi. Ama çok büyük ihtimalle aday olduğu dönemde Trump’ın sürekli tekrar ettiği “tarihin en büyük vergi indirimi” iddiası gerçekleşmeyecek; ve bu açıdan düşünüldüğünde başkan bu savaşı çoktan kaybetmiş oluyor.
Sizce vergi reformu geçecek mi? Eğer geçerse bu Amerikan ekonomisinin geleceğini nasıl etkiler?
Gerçek bir vergi reformu olasılığı zaten hızla silik hale geliyor. Anlamlı reformlara dayanmayan saf bir vergi indirimi olasılığı yüksek; çünkü hem Cumhuriyetçi Parti federal hükümetin tüm kollarını kontrol ediyor, hem de Trump’ın ve parti üyelerinin 2018 Kongre seçimleri öncesinde yasamada zafere ihtiyaçları var.
Bu da çok talihsiz bir durum: bazı boşlukları kapatacak bir vergi reformunun ekonomiye çok pozitif etkisi olabilir, ama sadece vergi indiriminin ekonomiye pozitif bir etki sağlaması muhtemel değil. Çünkü bütçe açığı yüksek bir ortamda bu indirimler ya başka vergi artışlarıyla ya da kamu harcaması kısıtlanarak sağlanabilir. Bu iki yöntemin de ekonomiye yarar sağlaması pek mümkün değil.
Tarih gösteriyor ki büyük vergi indirimlerinin ekonomiye yarar sağladığı düşüncesine destek veren hiçbir bulgu yok. ABD yakın tarihindeki iki büyük vergi indirimi—1981 Başkan Reagan indirimleri, ve 2001’de George W. Bush değişiklikleri—ardından balonlaşan bütçe açıkları getirdikleri gibi, en sonunda Kongre’nin yeniden vergi artırımına başvurmasıyla sonlandı.
Matthew Gardner
Vergi ve vergi politikalarının Amerika politik arenasında yeri nedir? Politik kariyerlere yön veren noktalardan biri mi?
Amerikan politikasında eskiden beri süregelen talihsiz bir seçim adına vergi-karşıtlığına başvurma geleneği mevcut. Federal seviyelerde Başkan Reagan, Bush ve Trump gibi figürlerden, yerel seviyelerde de özel mülkiyet vergisine karşı düzenlemelerden belli oluyor ki vergi indirimi seçim kazandırabilen bir söylem. Vergi karşıtlığı seçim kampanyası için iyi bir strateji olabilir; ancak hükümet yürütmek için çok da başarılı bir strateji değil.
Eğer tarihi bir bağlamda bakarsak, ABD’nin tarihte geçirdiği önemli vergi değişiklikleri neler?
ABD vergi sisteminin zaman içerisinde geçirdiği en büyük değişiklik millileştirme. Yerel vergilerin temel olduğu bir sistem de ulusal vergilerin temel olduğu bir sisteme geçtik. Bu da mülkiyet vergilerden gelir vergilerine kayan bir sisteme sebep oldu. Yüzyılın son çeyreğine bakarsak, ABD vergi politikalarında önemli bir trendin vergi tabanının yavaşça erozyona uğraması olduğunu görüyoruz. Özellikle kurumsal gelir vergilerinde vergi boşlukları öyle çok kullanıldı ki şu an kurumların vergilerden sağladığı kazançların neredeyse yarısına denk geliyor.
Şu anki ABD vergi sisteminin güçlü ve zayıf yanları neler?
ABD vergi sistemin en bariz güçlü noktası asıl amacını karşılıyor olması: yani ihtiyaç duyulan kamusal hizmetlerin ödenmesi. ABD ulaşım, sağlık ve eğitim için genellikle efektif çalışan ve ekonomik büyüme için verimli bir ortam sağlayan bir sistem geliştirdi.
Sistemin en bariz zayıf yanı ise altyapıya ayrılacak yeterli bütçeyi sağlayamıyor—ve beklentilere göre gelecekte de sağlayamayacak—olması. Ulaşım ağımızın ihtiyaçları ancak yeni altyapı harcamalarıyla giderilebilir; ki yeni kaynak bulunana dek bu da pek mümkün değil.
Sistemin diğer bir zayıf yanıysa düşük gelirli ailelere yüksek vergi oranları getirmesi. Bu zaten düşük gelirli olan aileleri daha da yoksulluğa itiyor.
