6 soruda Fransa seçimleri hakkında bilmeniz gereken her şey

Fransa, 23 Nisan ve 7 Mayıs tarihlerinde Cumhurbaşkanını ve meclis üyelerini belirlemek üzere sandık başına gidecek.

Bu pazar gerçekleşecek seçimler, Fransa tarihinde yaşanan bir takım skandallar nedeniyle sonuçları öngörülemeyen ve merakla beklenen bir seçim olacağa benziyor.

Bu seçimin tartışılan konuları arasında Fransa’nın Avrupa Birliği üyeliği, emek, göç ve ekonomi politikaları dikkat çekiyor. Pazar günü yapılacak ilk tur oylamada 11 aday yarışacak. Oyların yarısından fazlasına sahip olan bir aday çıkmadığı sürece,  en başarılı olan iki aday 7 Mayıs’ta yapılacak ikinci turda Cumhurbaşkanlığı için yarışacak.

1) FRANSA’DA SEÇİM SİSTEMİ NASIL?

Fransız seçmen Cumhurbaşkanını seçmek için 11. kez sandığa gidecek. Yarı başkanlık sistemi ile yönetilen Fransa’da seçimler, iki tur şeklinde gerçekleşiyor.

İlk turda mutlak çoğunluk elde edilirse, ikinci tura gerek kalmayacak. Fakat 2014 Kasım ayında gerçekleşen terör saldırısı ile birlikte devam eden olağanüstü hal şartıyla yönetilen Fransa’ da iç ve dış siyası durumlardaki karışıklıktan dolayı seçimlerin ikinci turda sonuçlanması kuvvetle muhtemel.

Fransa’da 2008 yılında yapılan anayasa değişikliğe göre Cumhurbaşkanı en fazla iki dönem koltuğunda kalabilecek.  2000 yılında yapılan referandumla da Cumhurbaşkanı görevi süresi 7 yıldan 5 yıla düşürülmüştü.

2) ÖNE ÇIKAN ADAYLAR VE VAATLERİ

Marine Le Pen

Yarışta, ilk tura liderlik yapan ve en çok dikkat çeken isimlerden biri aşırı sağcı Ulusal Cehpe lideri Marine Le Pen. Le-Pen,  Nazi soykırımı için “Tarihte” bir ayrıntıdır diyen, 3 milyon Yahudiyi sınırdışı etmek isteyen, eşcinselliği “biyolojik bir anomali” gibi gören, Parti’nin kurucusu babası Jean-Marie’nin oluşturduğu kötü imajı kırmak istiyor.

Ekibinde Ulusal Cephe Başkan Yardımcısı Florian Philippot da dâhil bazı eşcinsel üyelere de yer veren Le Pen, bir yandan da eş cinsel evliliklerin kaldırılmasını destekliyor.

Toplu göçü sonlandırmak isteyen 48 yaşındaki lider, Fransız kültürel kimliğini ileri sürerek Avrupalı olmayanlar için çifte vatandaşlık yasağı da dâhil olmak üzere bazı önlemler almak istiyor.

Le Pen, dış ilişkiler konusunda daha fazla korumacılığı savunmakta ve Brexit’e benzer bir referanduma gidilmesini öngörüyor. Dolayısıyla AB'nin de sonunu getirebilecek bir Frexit de gündemde.

Emmanuel Macron

39 yaşındaki sosyal ve ekonomik liberal Emmauel Macron ikinci turda Le Pen’in karşısına çıkacağı düşünülen bir diğer aday. Macron aynı zamanda mevcut iktidarın eski ekonomi bakanı. Macron, 2016 yılında Başkan François Hollande ile kendi partileri arası siyasi hareketi başlatmak için kurdukları En Marche adlı partiden istifa etmişti.

 Eski bir Rothschild bankeri olan Macron Avrupa Birliği yanlısı. Protestanlığı benimseyen Macron, en büyük rakibi Le Pen ile doğrudan ters düşmekte. Vaatleri arasında özel zenginlik vergilerini geride bırakmak, girişimciliği teşvik etmek, kurumlar vergisini kesmek ve Fransa’nın iş yasalarını rahatlatmak var.  Ayrıca, altyapı, iş eğitimi ve yenilenebilir enerjiye geçiş için 50 milyar dolarlık bir kamu yatırım planı da hedefleniyor. 

François Fillon

Merkez sağ Cumhuriyetçiler partisi adayı Fillon, eski Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy yönetimi altında 2007-2012 yılları arasında Başbakanlık yaptı. 62 yaşındaki Fillon, Avrupa Birliği yanlısı.

Serbest pazardaki 35 saatlik haftalık çalışma süresini bitirmek, kamu sektöründe yarım milyon insanın çıkarılması,  kamu harcamalarının 100 milyon dolardan fazla azaltılması Fillon’un planları arasında.

Katı Katolik olan Fillon kürtaja, taşıyıcı anneliğe ve aynı cinsiyette olanların evliliğine karşı. Aynı Le Pen gibi Fillon da göç konusunda sınırlar istiyor. “İslami totaliterlik” ile savaşmak için Rusya ile ittifak çağrısı yapıyor ve geri dönmek isteyen Fransız cihatçıların vatandaşlıklarını kaldırmayı da istiyor.

Fillon’un ailesini de kapsayan yolsuzluk iddiası Cumhuriyetçi adayın anketlerde birinci sıradan üçüncü sıraya gerilemesine neden oldu.

Jean-Luc Mélenchon

Jean-Luc Mélenchon, 30 yıl görev yaptığı Sosyalist Parti’den 2008’de istifa etti. 65 yaşındaki aday, Fransız Komünist partisi de dâhil geleneksel sol kesimin geniş desteğini de alarak kendi partisi France Insoumise’i (Boyun Eğmeyen Fransa) kurdu.

Popülist sol kanat adayı, 106 milyar dolar tutarında bir vergi programı öneriyor ve başkanlık sistemini parlamenter sistem ile değiştirmeyi hedeflemekte. Ayrıca, Mélenchon Fransa’yı NATO dışına çekmeyi planlıyor.  Ek olarak, Rusya’nın Ukrayna ve Suriye’de yapmış olduğu askeri operasyonları destekliyor. Mélenchon Avrupa Birliği’nden ayrılma konusunda; şartları yeniden müzakere etmeyi planladığını, ortak bir noktada buluşulamadığı takdirde de Avrupa Birliği’nden çıkmayı da destekliyor.  

Benoît Hamon
 
Cumhurbaşkanlığı adaylığı elemelerinde kendisine hiç şans verilmeyen Hamon, mensubu olduğu Sosyalist Parti’nin lideri ve eski Başbakan Manuel Valls’i geride bıraktı.

Eski Cumhurbaşkanı François Hollande’ın kabinesinde eğitim sekreterliği görevi yapan Hamon, hükümetin daha merkeziyetçi bir ekonomik tutuma geçmesi üzerine 2014 yılında istifa etti.  Tüm vatandaşlar için 795 dolarlık temel gelir, 35 saatlik haftalık çalışma süresinde azalma ve endüstriyel robotlar üzerinde vergilendirme, uygulamak istediği politikalar arasında.

Bloomberg kaynaklarına göre Hamon, Mélenchon ile ittifak kurmaya çalıştı ama umduğu karşılığı bulamadı.

3) FRANSA’NIN TEMEL SORUNLARI
 
İşsizlik
 
Fransa’nın yüzde 10’luk işsizlik oranı, Euro Bölgesi ortalamasının 0,5 puan üzerinde, İngiltere ve Almanya’nın da iki katından fazla.

Ülkede genç işsizliğin yaklaşık yüzde 25 oranında olmasının başlıca nedenleri ise, katı emek piyasası ve yükse vergiler nedeniyle işverenlerin tam zamanlı istihdamdan kaçınmaları.

Ekonomik umutların eksikliği, Cumhurbaşkanlığı yarışında belirleyici rolde. Gençlerin bir kısmının Le Pen'i desteklemeye yönelmesi de yine bu sebepten. Mart ayında yapılan bir IFOP araştırmasına göre, Ulusal Cephe, 18-24 yaş grubundaki gençler arasında en popüler parti.

Ekonomi 

Fransız ekonomisindeki durgunluk, halk arasında endişeye neden olan bir başka problem. New World Wealth’in raporuna göre son 17 yılda 60 bin milyoner yüksek vergiler nedeniyle ülkeden çekildi.

Economist'e göre, eski Cumhurbaşkanı Jacques Chirac'ın 1990'lardaki emeklilik ve sosyal güvenliğin gözden geçirilmesi reformu son büyük girişimdi ancak bir protesto dalgasıyla çöktü.

Le Pen'in çözümü daha fazla bariyerleri onarıp sosyal refahı arttıracak şekilde. Fillon kısıtlama planı hazırlarken, Marcon mali kısıtlama ve serbestleştirme istiyor.

Güvenlik

Radikal grupların düzenlediği terör saldırıları dalgası 2015'te 350 kişinin yaşamına mâl oldu. Soufan Group’a göre, Mayıs 2015 itibariyle yaklaşık bin 800 Fransız vatandaşı, Suriye ve Irak'taki radikal gruplara katıldı.

Bu tarz saldırıların Fransız halkında oluşturduğu korku, kültürel farklılaşmaya neden olduğu gibi dikkatleri, ulusal kimlik, aşırıcılık ve göç etrafında topluyor.

Göç sorunu

Fransa, Avrupa'nın en büyük Müslüman azınlıklarından birine ev sahipliği yapıyor. Mülteci krizi de  2016 yılında Fransa’ya 85 binden fazla iltica başvurusu yapılmasına neden oldu.
 
Le Pen'in sıklıkla seçim kampanyasında kullandığı saldırılar, ülkenin azınlık gruplarına yönelik rahatsızlığı artırıyor.
Le Figaro’nun Nisan 2016'da yaptığı ankete göre Fransız vatandaşlarının yüzde 47'si Müslüman toplumu, ulusal kimliğine "tehdit" olarak görüyor.
 
4) ANKETLER NE SÖYLÜYOR?
 
Seçimi tahmin etmek, karmaşık iki aşamalı oylama ve çok sayıda aday nedeniyle her zamankinden daha zor. Fransız tarihinde daha önce ilk turda Cumhurbaşkanlığını göğüsleyen olmadı.
Le Pen ve Macron, son seçim turunda başa başa ilerliyor ve mayıstaki ikinci turda yeniden karşı karşıya gelecekleri tahmin ediliyor.
Son anketlere göre Le Pen’e destek yüzde 22’ye, Macron’a destek yüzde 23’e gerilerken Mélenchon’un yükselişi yarışın zor geçeceğine işaret ediyor.

 
Bazı anketler ise Le Pen ile komünist destekli Melenchon’un 7 Mayıs'taki ikinci turda yarışacağını söylüyor.
 
Kamuoyu araştırmaları, Fransa'nın 45,7 milyon seçmeninin üçte birinden fazlasının ilk tur oylamada çekimser kalabileceğini gösteriyor; bu da analistlerin endişelendirmekte. Reuters'e göre, oy kullanma niyetinde olanların yaklaşık üçte biri, siyasi ilgisizlik, bazı politikacılardan hoşlanmama ve skandallardan nefret etme gibi nedenlerle hâlâ kararsız.

5) ÖZEL SEKTÖR BEKLENTİLERİ NELER?

Fransız şirketleri olabilecek en kötü senaryoya kendilerini hazırlıyor.  Seçilmesi muhtemel iki adaydan Le Pen veya Melenchon’un başkanlık koltuğuna oturması durumunda ticari ambargoların artması ve Euro para birimden çıkılması özel sektör için ciddi endişe oluşturuyor.

Bir endüstri şirketinin CEO’su Melenchon’un şeçilmesi durumunda merkez ofislerini Paris’ten Londra’ya taşıyacaklarını açıkladı. Başka bir şirketin CEO’su ise Le Pen’in kazanması durumunda detay vermeden şirketin B planının mevcut olduğunu aktardı.

Le Pen veya Melenchon’un seçimden zaferle ayrılması, euro ve Fransız devlet tahvillerinde düşüşe neden olarak bankalar ve sigortacıları zorlayabilir.

Uluslararası piyasada yer bulan Fransız şirketleri başlangıçta zayıf paradan fayda sağlayacak olsa da, artan korumacılığın veya yüksek vergiler, işletme ve hisse senedi fiyatlarını zayıflatabilir.

6) PİYASALARI NE BEKLİYOR?

Fransa’daki seçimlerin yaklaşmasıyla birlikte yatırımcıların hem sağ hem sol kesimle ilgili olarak kâbusları da sürüyor.

Melenchon vaatleri arasında yüksek maaş ve daha az çalışma saatlerinin olması yatırımcıların endişelerini artırmakta. Buna ek olarak Le Pen’in Fransayı euro para biriminden çıkarması da diğer bir endişe.

Bazı yatırımcılar, Fransız hisse senedi ve tahvillerini elden çıkarmaya başladı bile. Alman ve Fransız 10 yıllık tahvilleri arasındaki alım-satım marjı salı günü yüzde 0,73’e genişledi. Eylül 2016’da bu oran yüzde 0,22’ydi.