FORBES
12 02 2017, 10:40 Güncelleme: 13:11
Deniz mevsimine dört aydan kısa bir süre kala kışın kalınlaşan deriyi inceltmek için envai çeşit yöntem denenmeye başladı bile. Peki ya bunlardan biri davranışsal ekonomiyse?
Davranışsal ekonomi, ekonomi algısını, farkında olunmayan hatta akıl dışı görünen güçlerin insan davranışını nasıl etkilediğini inceleyen psikolojik ilkelerle açıklamaya çalışıyor.
Pennsylvania Üniversitesi uzmanlarının yürüttüğü bir araştırmada insanlara ilaçlarını aldıkları takdirde küçük miktarlarda para ödülü verildi. Diğer bir gruptaki kişilere ise her gün sabit miktarda ödül dağıtıldı. Kazanma psikolojisinin ekonomik etkisi nedeniyle ilk gruptakiler ilaçlarını daha düzenli alır hâle geldi.
PARA ÖDÜLÜYLE ZAYIFLATMAK MÜMKÜN MÜ?
Ekonomik yaklaşımının kilo vermeye yardımcı olduğu varsayımı ışığında insanlara kaybettikleri her kilo karşılığında 25 dolar verileceğini söyleyelim. Teoriye göre “doğru fiyatı” seçmeniz durumunda, herkesi istediğiniz kadar zayıflatmak mümkün. Çünkü bir noktada, paranın getireceği yarar, diyet ve egzersiz yapmanın önüne geçecek.
Pennsylvania Üniversitesi uzmanları, aşırı kilolu ve obez insanlar üzerinde uyguladığı test kapsamında bu kişilerden günde 7 bin adım atmalarını istedi. Araştırmaya katılanlar dört gruba ayrıldı:
Kontrol grubu: Ne kadar yürüdükleri ve kaç kalori yaktıklarına dair günlük bilgilendirme aldı.
Kazanç grubu: Hedeflerine ulaşan herkese her gün 1,40 dolar verildi.
Kayıp grubu: Hedeflerine ulaşamayan herkes günde 1,40 dolar kaybetti.
Piyango grubu: Hedefe ulaşan herkese 5 veya 50 dolar kazanma imkanı verildi.
En çok yürüyen grup “kayıp grubu” oldu. Çünkü “kaybetme” motivasyonu diğer herkesten daha fazla yürümelerini sağladı. “Kayıp” ve “Piyango” grubunun başarısı ise “Kontrol” grubundan biraz daha fazlaydı. Araştırmanın sonuçları gösteriyor ki, para kaybetme ihtimali acısı davranışı motive etmek için yeterli olabiliyor. Motivasyon nedeni ortadan kalktığında ise hızlı şekilde önceki alışkanlıklara dönülüyor.
ANINDA KAZANÇ DAHA MOTİVE EDİCİ
Aynı uzman ekibin düzenlediği üçüncü testte ise denekler yine dört gruba ayrılıyor.
Kontrol grubu: Kilo kaybının hiçbir finansal getirisi olmayan grup
Vadeli sigorta primi kazanan grup: Kilosunun yüzde 5’ini kaybedenlerin gelecek yılki sağlık sigortası primlerine 550 dolar ekleniyor
Sigorta primi hemen verilen grup: Kilosunun yüzde 5’ini kaybedenlere anında 550 dolarlık sağlık sigortası primi veriliyor
Günlük piyango kazanan grup: Bu kişilere günlük kilo hedefi veriliyor. Hedefi yakalayanlar 10 veya 100 dolar kazanabiliyor.
Bu yeni testte dördüncü grup diğerlerine göre daha sık tartıya çıktı. Çünkü günlük kayıpların ceplerine yansıyacak kazancı diğerlerine göre daha sık ve fazla. Kilo kaybına gelince, hiçbir grup yüzde 5’lik kilo kaybına kontrol grubu kadar yaklaşmadı. Uzmanlar bunun nedenini şöyle açıklıyor:
“Birinci testte insanlar ilaçlarını almasa bile hâlen bir ‘piyango yarışının’ içindeydiler. Her gün kendilerine ‘o gün ilaçlarını almış olsalardı ne kadar kazanacaklarına’ dair bir mesaj gönderildi. ‘Pişmanlıktan kaçınma’ dürtüsü çok motive edici olabilir. İkinci ‘kilo kaybı’ testinde kişilere geri bildirim veriliyordu. Ancak son kilo kaybı testinde insanların çalışma planlarına herhangi bir müdahale yoktu. Bu nedenle kişilere kilo kaybedemedikleri için yarışı da kaybettiklerine dair herhangi bir mesaj gitmedi.”
Kilo kaybının davranışsal ekonomiyle yönetilebileceği henüz kanıtlanmadı ancak uzmanlara göre daha sağlıklı bir hayat için insanların ödül sinir sistemini etkileyecek psikolojik müdahaleler, tıbbi muayenelerle desteklenmeli.
