22 01 2017, 13:46 Güncelleme: 14:12
Uzun zamandır gıdanın payıyla ilgili tartışmalarla gündeme gelen enflasyon sepeti için yeni hesaplamalar olası değişiklikler TÜİK’in 25 Ocak’ta gerçekleştireceği toplantıyla netlik kazanacak.
Gıdanın enflasyon sepetindeki payı 2010'da yüzde 27,6'dayken 2016 sepetinde yüzde 23,68’e kadar geriledi ve diğer gruplara kıyasla en yüksek ağırlığa sahip olmaya devam ediyor. Ekonomi Bakanı Nihat Zeybekci daha önce bu payın yıl sonundaki güncelleme ile yüzde 20’nin altına ineceğini söylemiş, Başbakan Yardımcısı Mehmet Şimşek ise enflasyon sepetinde bir değişiklik olmayacağını ifade etmişti. TÜİK’in toplantı tarihi ilanı ise piyasa ekonomistlerine gıdanın payının indirilebileceği konusunu yeniden sorgulattı.
Cumhuriyet’ten Pelin Ünker’e konuşan Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM) Direktörü Prof. Seyfettin Gürsel, TÜİK’in tüketici enflasyonunu hesaplarken Hanehalkı Bütçe Anketi’ni (HBA) kullanarak ortanca gelire sahip hanehalkının tüketim sepetindeki paylarını dikkate aldığını belirterek “HBA verisi değiştirilemeyeceğine göre nasıl bir yöntem değişikliği yapacak da ortanca hanenin bütçesindeki gıda payı azalacak bilmiyorum. TÜİK’in 25 tarihindeki toplantısı beklemek lazım. Bir yöntem değişikliği olsa bile bunun Eurostat kurallarıyla uyumlu olması şart. TÜİK bu kuralların dışına çıkamaz” diye konuştu.
Mevcut haliyle TÜFE hesabının aslında ortanca hanehalkının enflasyonu olduğuna dikkat çeken Gürsel, gıda payının düşük gelirli hanelere gidildikçe arttığını ifade etti. Gürsel, gıda fiyatlarının son yıllarda TÜFE’den daha hızlı artmasının sonucu olarak “yoksul ile zengin enflasyonu”nun yoksulun aleyhine farklılaştığını vurguladı. Gürsel, “Olur da gıda payı düşürülür TÜFE de böyle hesaplanmaya başlarsa enflasyon oranının nasıl etkileneceği gıda fiyatlarının diğer mallara göre nasıl seyredeceğine bağlı. Enerji fiyatları (ulaştırma ve konut ısıtma) ve vergiler artarken gıda fiyatları düşük kalırsa enflasyon yeni hesapla daha yüksek olur” dedi.
‘UFAK BİR DEĞİŞİM MAKUL OLABİLİR’
IşıkFX Başanalisti Gizmen Nalbantlı ise “Buradaki asıl yapılmak istenen, gıdanın enflasyondaki payının azaltılıp daha makul bir enflasyon rakamına ulaşmak” dedi. TÜFE ağırlıklarına Hanehalkı Bütçe Anketleri’nin temel oluşturduğunu belirten Nalbantlı, bu yıl için açıklanacak ağırlıklarda 2013, 2014 ve 2015 verilerinin kullanılacağına işaret etti. “Sepetteki değişimin ufak miktarda olması makul olabilir. Ancak büyük değişiklikler sepetin gösterge olma özelliğini kaybetmesine neden olur” diyen Nalbantlı, “Sonuç itibarıyla gıdadan kaynaklanan bir enflasyon var diye yüzde 24’ten 17’ye indiremeyiz. O zaman tartışmalı bir durum ortaya çıkar” ifadesini kullandı.
GIDA PAYI DÜŞERSE ENFLASYON NASIL ETKİLENİR?
Diğer taraftan KapitalFX Araştırma Müdür Yardımcısı Enver Erkan, TÜFE sepetinde gıda ve alkolsüz içecekler kaleminin yüzde 20’ye indirilmesi halinde enflasyonda nasıl bir değişim olacağını şöyle açıkladı:
“Bunu 2015 ve 2016’ya ait 12 aylık ortalama değişim oranını kullanarak iki yöntemle inceledik. Birinci yöntemde gıda ve alkolsüz içecekler kaleminin azaltılan yüzdesini, diğer kalemlerin ağırlıklarına göre dağıttık. İkinci yöntemde ise gıda ve alkolsüz içecekler kaleminin azaltılan yüzdesini, fiyat artışı en düşük olan kaleme verdik.
2016 için birinci yöntemle yüzde 7,78 olan 12 aylık ortalama enflasyon yüzde 7,87’ye yükseliyor. İkinci yöntemle oran yüzde 7,67’ye geriliyor. Haberleşme kaleminin ağırlığı yüzde 4,42’den 8,10’a çıkıyor. 2015 için ise birinci yöntemle yüzde 7,67 olan 12 aylık ortalama enflasyon, yüzde 7,52’ye geriliyor. İkinci yöntemle bu oran yüzde 7,30’a geriliyor. Ulaştırma kaleminin ağırlığı yüzde 15,38’den 19,63’e yükseliyor. Sonuçlara göre kayda değer gerileme ikinci yöntemle oluyor. Ancak ulaştırma kalemindeki bu düşük fiyat artışının nedenin düşük enerji maliyetleri olduğunu belirtelim.”
‘KUR ETKİSİ DEVAM EDER’
Kurların ithal girdi ve mal maliyetlerini artırması bakımından enflasyon üzerinde etkili olduğunu belirten Erkan “İthal mal sadece gıdada yok, haliyle diğer kalemlerdeki etki aynen devam eder. Hatta gıdanın azaltılan ağırlığı çerçevesince, diğer grupların ağırlığı artacağı için daha da artabilir” dedi.
TÜİK TÜFE SEPETİ NASIL HESAPLANIYOR?
TÜFE sepeti Hanehalkı Bütçe Anketi (HBA) ile belirleniyor. Bu ankette ülke genelinde hanehalklarının toplam tüketim harcamalarının dağılmı saptanıyor. Sepet, yaklaşık 27 bin işyerinden toplanan perakende fiyatları, 426 maddenin 945 çeşidinin fiyatlarını ve 4 bin hanehalkından edilen bilgilerle oluşturulan kira fiyatlarını içeriyor.
GIDA PAYI SON YILLARIN EN DÜŞÜK SEVİYESİNDE
OECD verilerine göre TÜFE'de gıda payı 2004'te yüzde 29,4'tü. 2005'te yüzde 27,7'e geriledikten sonra kademeli olarak yükseldi ve 2007'de yüzde 28,6 oldu. O tarihten sonra da genel bir düşüş eğilimi gösterdi.
2007: 28,6
2008: 28,0
2009: 27,6
2010: 26,8
2011: 26,2
2012: 24,1
2013: 24,5
2014: 24,2
2015: 23,7
