LEONID BERSHIDSKY/ BLOOMBERG NEWS
16 11 2016, 14:08 Güncelleme: 14:13
Rusya'da Ekonomi Bakanı Aleksey Ulyukayev'in yolsuzluk suçlamalarıyla göz altına alınması, Devlet Başkanı Vladimir Putin'in ekonomi takımında bir kriz olup olmadığı sorularını yeniden gündeme taşıdı.
Ulyukayev, 1991'de Sovyetler Birliği döneminden bu yana görevdeyken gözaltına alınan en yüksek mevkideki devlet adamı. Ancak son zamanlarda görevden alınan ilk üst düzey isim değil. Rus lider Putin'in "gözbebeği" denilen eski Rusya Demir Yolları Müdürü Vladimir Yakunin 2015'te, eski Kremlin Genel Sekreteri Sergey İvanov Ağustos 2016'da görevden alındı. Her iki isim de Putin gibi eski KGB ajanlarıydı.
Siyasi kariyerine radikal reformların yaşandığı 1990'larda başlayan liberal ekonomist Ulyukayev, "değişim" için Putin'in ihtiyacı olan tecrübe ve bilgiye sahipti. 60 yaşındaki bakanın gözaltına alınması hem kimsenin vazgeçilmez olmadığını hem de Putin'in ekonomi takımındaki istikrarsızlığı gözler önüne seriyor.
Bloomberg köşe yazarlarından Leonid Bershidsky'e göre bu hamleler Putin'in elit kesime bir mesajı: Ya yardımcı olun ya da yoldan çekilin.
Ulyukayev'in görevden alınması aslında Putin'in planlarıyla çok uyumlu değil. Çünkü bir yandan Batı'nın yaptırımları diğer yandan rekor düşüşteki petrol fiyatlarıyla mücadele eden Rusya'nın rekabetçi bir ekonomi yönetimine ihtiyacı var. Bu nedenle Putin, Başbakan Dimitri Medvedev hükümetine ve Merkez Bankası'na tehdit oluşturmamak konusunda dikkatli davranıyordu. Hatta Ulyukayev yönetimindeki Ekonomi Bakanlığı, Anton Siluanov'un dümeninde olduğu Finans Bakanlığı ve Elvira Nabiullina'nın başkanlık ettiği Merkez Bankası, harcamaları kısmak, ihtiyatlı tahminler yapmak, esnek döviz kuru ve borçlanma oranları belirlemek gibi politikaları başarıyla sürdürüyorlardı.
2016'nın üçüncü çeyreğinde Rus ekonomisinin üretimi yüzde 0,4 geriledi. Bu oran, beklenen seviyenin altında ancak büyüme yapısal reformlarla desteklenmedikçe asla yeterli olmayacak.
BİR GARİP ÖZELLEŞTİRME HİKÂYESİ
Rusya'nın orta ölçekli petrol şirketi Bashneft, 1946'da federe cumhuriyet Başkurdistan'da kurulduğunda Sovyet Petrol Bakanlığı'na bağlı bir kamu kurumuydu. Şirket ilk kez, 2002 yılında Başkurdistan Cumhurbaşkanı Murtaza Rahimov tarafından özelleştirildi. Rus milyarder Vladimir Yevtushenkov, Bashneft'i özelleştirmeden yedi yıl sonra 2 milyar dolara satın aldı. Ancak, Yevtushenkov'un sahibi olduğu AFK Sistema'nın 2009'da kontrolüne aldığı Başkurdistan'daki petrol rezervlerindeki hisselerle ilgili yolsuzluğa karıştığı iddiası, Rus milyarderi 2014'te hapse götürdü. Rus hükümeti Bashneft'in yüzde 72'sini kamulaştırdı. Yevtushenkov, 2014 sonunda hakkındaki suçlamalara kanıt olmadığı gerekçesiyle tahliye edilse de bir daha aynı topa girmedi.
Bir kamu kurumu olsa da özelleştirme ihalelerine girmesine izin verilen Rosneft'in, Ekim 2016'da Bashneft'e ait yüzde 50.0755 hissesini 5 milyar dolara satın alması, Rusya'nın bütçe açığını kapatmak için bir hamleydi. Ancak Ulyukayev ve Enerji Bakanı Alexander Novak başta olmak üzere birçok uzmana göre hükümetin parasının bu şekilde harcanması doğru değildi.
Ulyukayev, ağustosta verdiği bir demeçte "Rosneft bir kamu kurumu ve bir özelleştirmeye dâhil olması uygun değil" ifadelerini kullanmıştı. Ancak bu çabalar, Putin'in sağ kolu Igor Sechin'in yönettiği Rosneft'i durdurmadı.
"PETROL ÇARI'NI TEHDİT ETMEK İÇİN DELİ OLMAK LAZIM"
Bu büyük satın almadan bir sonra Rus istihbarat teşkilatı Soruşturma Komitesi, Ulyukayev'in kapısını, Rosneft yetkililerini tehdit etmek ve rüşvet vermek suçuyla göz altına alındı. Komite'nin Ulyukayev'in telefonlarını geçen yazdan beri dinlediği ve konunun Putin'e rapor edildiği belirtildi.
Rus iş dünyasının en büyük lobilerinden Sanayici ve Girişimciler Birliği Başkanı Alexander Shokhin, Ulyukayev'e yöneltilen suçlamalara şüpheyle yaklaşan isimlerden:
"Anlaşmanın resmilik kazanmasından bir ay sonra Rosneft'i tehdit eden ve ülkenin en güçlü adamı Igor Sechin'den 2 milyon dolar alan birinin delirmiş olması gerek. Eğer gerçekten böyleyse Ulyukayev'in polis tarafından değil ruh ve sinir hastalıkları hastanesi Kaschenko tarafından götürülmesi gerekiyor."
Soruşturmada Rosneft ya da Sechin'e yöneltilmiş herhangi bir suçlama yok. Ancak, Bloomberg'ten Leonid Bershidsky'e konuşan bir Rosneft kaynağına göre asıl hedef Sechin. Petrol endüstrisini millileştirmek isteyen Sechin'in giderek büyüyen etkisi, Putin'i rahatsız ediyor olabilir. Rosneft'in özelleştirilmesi bloke edilmiş yüzde 19,5'lik kısmına rağmen şirketin özelleştirilmesi, bütçedeki deliği biraz olsun tıkasa da Putin bu yıl, bir kamu malının satışından yana değil. Ulyukayev'e yönelik soruşturma Sechin'i gözden düşürmeyi hedefliyorsa da Putin'in "Petrol Çarı" savaşmadan gidecek gibi görünmüyor.
