BUSINESS INSIDER
14 11 2016, 12:36 Güncelleme: 12:38
Hangi tarafı destekliyor olursanız olun, Trump'ın 8 Kasım'da başkanlığını ilân etmesi herkes için bir şok etkisiydi. Göçmenleri, Müslümanları ve kadınları aşağılayan, birçok uluslararası anlaşmaya son vererek ekonomide tedirginlik yaratan Trump'ın bu başarıyı nasıl elde ettiğiyse yeni tartışma konusu.
Business Insider, yatırımcıların bu süpriz sonuçtan öğrenmesi gereken 8 dersi derledi:
1. TAHMİNCİLER BERBATLAR
Ekonomistler, piyasa stratejistleri ve anket şirketleri, belki de bu seçiminin en çok kaybedeni oldu. Seçimden önce hemen hemen tüm tahminler, Demokrat Parti Adayı Hillary Clinton'ı, Trump'ın yüzde 3 veya 4 önünde gösteriyordu.
Dünyanın en büyük yatırım şirketlerinden Berkshire Hathaway'in CEO'su bir röportajında "Tahminler size harika tüyolar verebilir ancak gelecek hakkında bir şey söylemez" demişti.
2. MODELLER MÜKEMMEL DEĞİLDİR
20'nci yüzyılın en büyük istatistik dehalarından sayılan George E. P. Box'ın "Özünde tüm modeller yanlıştır ama bazıları faydalıdır" sözüne günümüzde şu eklemeyi yapmak yanlış olmayacak: Gelecekte ne olacağını söyleyen her model, yeni gelişmelerle birlikte bypass edilecektir.
Clinton'ın kazanacağını söyleyen dünyanın en büyük anket şirketlerinden FiveThiryEight'in tahminlerinin kusursuz çalışacağına inanılıyordu ama beklenen olmadı. Tahminler için kullanılan modeller aylarca hatta yıllarca geçerliliğini koruyor olabilir ancak sonsuza kadar sürmüyor.
3. İYİMSERLİK
Matematiksel verilere rağmen birçok kişi sonrasında ne olacağını herkesten doğru tahmin ettiği yanılgısına düşüyor. Cornell Üniversitesi'nin iki psikologu Justin Kruger ve David Dunning’in ürettiği Dunning-Kruger etkisi bu durumu şöyle açıklıyor:
1) Yetkin olmayan insanlar becerilerine aşırı değer biçme eğilimindedirler.
2) Yetkin olmayan insanlar diğer insanlardaki gerçek beceriyi fark edememektedirler.
3) Yetkin olmayan insanlar kendilerindeki yetersizliğin boyutunu görememektedirler.
4) Eğer bu yetkin olmayan insanlar becerilerini geliştirmek üzere eğitilirlerse, geçmişteki eksikliklerini fark edip kabul etmektedirler.
4. GERİ GÖRÜŞ ÖN YARGISI
Halk arasında "Böyle olacağı belliydi zaten" ya da " Başından beri biliyordum" tepkisi olarak da bilinen geri görüş ön yargısı, herhangi bir olay gerçekleştikten sonra, aslında öyle olmadığı halde olanları öngörebildiğini iddia etme davranışı olarak tanımlanıyor.
2008 seçimlerinde Barack Obama'ya karşı kaybeden Clinton, seçim kampanyası boyunca diğer Demokrat Parti rakibi Bernie Sanders'ın da kimi zaman gerisine düşmüştü. Clinton belki de gerçekten doğru bir aday değildi ancak bunu çoğunluk bilmiyordu. Ritholtz Varlık Yönetimi kurucusu Barry L. Ritholtz'a göre insanların "Bilmiyorum" itirafını daha sık yapabiliyor olması gerekiyor.
5. SİYAH KUĞU ETKİSİ
Piyasaların olasılıksız gördüğü gelişmeleri açıklayan "Siyah Kuğu"nun üç özelliği var: Öngörülemez, çok etkilidir, ve gerçekleştikten sonra onu daha az rastlantısal ve daha öngörülebilir hale getiren bir açıklama uydurulur. Aslında bir nevi "geri görüş ön yargısıyla" desteklenir.
Trump'ın sürpriz zaferinde olduğu gibi insanların zaten bildikleri şeylere odaklanıp, bilmediklerini hesaba katmayı ihmal etmeleriyle yeni Başkan'ın aslında toplumda ne kadar güçlü bir yere sahip olduğu öngörülemedi.
