BUSINESSHT
19 10 2016, 17:22 Güncelleme: 17:23
"13 Ekim 1987 Perşembe tarihli işlem gününün kapanışından, 19 Ekim 1987 tarihli Pazartesi tarihli işlem gününün açılışına kadar Dow Jones endeksi yaklaşık üçte bir oranında değer kaybetti. Bu oranın ABD hisse hacmindeki karşılığı yaklaşık 1 trilyon dolar"
19 Ekim 1987 Kara Pazartesi'sinden sonra ABD Başkanı Ronald Reagan'a sunulan rapor böyle başlıyordu. Asya'da başlayıp tüm dünyayı saran krizin üzerinden 29 yıl geçti ancak benzer bir krizin endişesi bitmedi.
Krizin nedenleri neydi?
O dönemde yaklaşık beş yıldır süren iyimser hava 1987 yılına yaklaştıkça dağılmaya başladı. Seçim maratonuna da giren ABD'de dolar, 1985'ten bu yana düşüşteydi. Piyasaların çok güvendiği eski Merkez Bankası Başkanı Paul Volcker'ın politikaları serbest düşüşü engelliyordu.
ABD, 1982'den 1987'ye kadar olan beş yıllık dönemde kısa vadeli faizleri yüzde 18'den 6'ya çekmişti. Dış ticaret açık veriyor, bu da ülkeye giren yabancı sermaye ile finanse ediliyordu. Faizler artarsa borsa, artmazsa dolar düşecekti. Dolar düşerse içeriye yabancı para giremeyecekti.
Böyle bir ortamda piyasalarda işlem gören menkul değerlerin spekülatif hareketlerle aşırı değer kazanması ve oluşan spekülatif balonlar, 1987 krizine zemin hazırladı. Borsadaki orantısız yükselişlerinin yarattığı psikolojik hava ile birlikte ABD ve Avrupa piyasalarında yatırımcıları etkisi altına alan olumsuz beklentiler baş gösterdi.
O dönemki teknolojik gelişmelerle birlikte sermaye piyasası işlemlerinde yaygın olarak kullanılmaya başlayan bilgisayarlı alım-satım işlemleri de kuvvetli satış dalgaları yarattı.
Çöküş öncelikle Hong Kong borsasında başladı ve zaman farklarıyla sırasıyla düşüşleri Avrupa borsaları ve ABD izledi.
Kim ne kaybetti?
Gün sonunda Dow Jones Borsası 508 puanlık düşüşle yüzde 23 değer yitirdi.
Ekim ayı sonunda Hong Kong borsası yüzde 45,8, Avustralya'da yüzde 41,8, İspanya'da yüzde 31, Birleşik Krallık'ta yüzde 26,4, ABD'de yüzde 22,68, Kanada'da yüzde 22,5 değer kaybederken, Yeni Zelanda'daki kayıp yüzde 60'a ulaştı.
Nasıl müdahale edildi?
Ağustos 1987'de o dönemin ABD Başkanı Ronald Reagan tarafından göreve getirilen Merkez Bankası (Fed) Başkanı Alan Greenspan, kariyerinin ilk krizinde piyasalar için her türlü likiditeyi sağlayacağını duyurdu.
19-30 Ekim arası her gün toplanan Fed, ekonominin bir durgunluğa veya banka krizine girmesini önlemek için kısa dönemli faiz oranlarını hızla düşürdü, borçlanma maliyetleri 2 puan aşağı çekildi. Bu, Wall Street'te rahatlamaya yol açtı.
Fiyatların toparlanmasının ardından 1988'e gelindiğinde sanayi üretimi artışı ABD'de yüzde 5, Almanya'da yüzde 3,2, Japonya'da yüzde 9,4 ve İngiltere'de yüzde 2,2 oldu.
Greenspan'e göre bu kriz "ucuz atlatılmıştı" ama kayıpların tamamen geri alınması 2000'li yılları buldu ve ABD hanehalkının servet kaybı 1 trilyon dolara ulaştı.
Yaşayanlar ne dedi?
John Phelan / Eski New York Borsası Başkanı:
"Piyasalar 1987 yaz ayları boyunca son derece kuvvetliydi. Herkes borsadaki portföyünden bahsediyor, arabanı park ettiğin yerdeki görevliler bile size borsa tüyosu veriyordu. Pazartesi gününden önceki cuma günü, piyasada çok büyük bir işlem hacmi gerçekleşmişti. Pazartesi sabahı tüm büyük firmaları toplantıya çağırdık, piyasadaki havanın ağır olduğunu ve yatırımcıların emirlerini girebilmesi için sistemi erken açacağımızı anlattık. Toplantıdan sonra personelimizi diğer firmalara da gönderdik ve çok ağır bir işlem hacminin olacağını, bu nedenle tüm sistemlerinin açık kalmasını söyledik.
O sabah piyasalar sakin başladı. Ancak saat 13 sıralarında yemekten döndüğümde piyasa 180 puan aşağıya gelmişti. Saat 16.00'a kadar da tüm borsalar çöktü. İşlem hacmi ise 600 milyon hisse olarak gerçekleşti ki bu rakam borsanın tahmini kapasitesinin 200 milyon üzerindeydi. O tarihi günden ne öğrendiğim konusunda emin değilim. Belki piyasada bu tür aşırılıkların her zaman yaşanabileceğini öğrendim. Bu engellenebilir bir durum değil."
Robert Hormats / Eski Goldman Sachs Başkan Yardımcısı:
"Açıkça çok korkutucu bir gündü çünkü aniden vurdu. Bir dakika önce sakince otururken, bir dakika sonra kasırganın ortasında kaldık. Bir gece sonra Charles Schwab ile birlikte ABC'nin gece programına katıldık. İkimizin de şu sözleri söylediğini hatırlıyorum: "Altını çizerek söylüyorum ki ekonomi o kadar kötü değil. Yaşanan ekonomik bir olaydan ziyade finansal bir olay." Ben hala o krizn sorumlusu olarak 14 ekimde gelen dış ticaret açığını görüyorum. Rapordan sonra doların dramatik bir şekilde değer kaybedeceği ve faizlerin artacağı yönünde bir beklenti oluştu. Bu beklentiler de borsa üzerindeki baskıyı artırdı."
Louis Sulsenti – Borsa Komisyoncusu
“Benim için o günün diğerlerinden hiçbir farkı yoktu. O tarihlerde finans sektörüne yeni adım atmıştım. Çıraktım. Aşağıda komisyonculara gelen siparişleri bürolara aktaran kişiydim. O gün borsada hava aniden değişti. Bir satış siparişini, bir diğeri izledi ve kurlar birdenbire düştü. 300 bin hisse senedini satmak zorundaydım. Yukarıdan gelen talimat bu yöndeydi. Doğru rakamları sormuyorlardı. Talimat şöyleydi: 50 bin hisseyi 40 dolara, sonra bir 50 bini daha 30 dolara ve 100 bini 28 dolara sat. Bu rakamlar çok gülünçtü.”
