Opsiyon nedir?

Opsiyon, belirli bir malı belirli bir süre ve fiyattan alma-satma hakkı veren sözleşme türüdür. Bu sözleşme bir yükümlülük vermez sadece opsiyonu elinde tutan kişiye alma ve satma hakkı tanır. Sözleşmeyi yazan yani satan kişi sözleşme şartları dışına çıkmaksızın sözleşmede konu olan ürünü almak veya satmak istediğinde sözleşme hükümleri yükümlülüğü altındadır. Sözleşmeyi satan taraf bu işlemi karşılında prim geliri elde eder.

Opsiyonun kaç türü vardır?

Opsiyon sözleşmeleri sahip olunan hak baz alındığında ikiye ayrılır. Bunlar alım opsiyonu ve satım opsiyonudur. Alım - satım ayrımını yaparken yükümlülük ve hakka sahip olma durumunu birbirinden ayırt etmek gerekir ve bu fark göz önünde bulundurulmalıdır.

Alım opsiyonu alan kişi, vade süresi ve miktarı belirlenmiş ürünün, bu ürün bir mal, bir sermaye piyasası aracı ya da bir ekonomik gösterge olabilir, sözleşmeyi satan kişiye ödediği bir prim karşılında o ürünü alma hakkına sahiptir. Alım opsiyonunu satan yatırımcı ise yine aynı ürünü belirlenen süre içerisinde, belirlenen miktarda satma yükümlülüğü altındadır.

Satım opsiyonu alan yatırımcı, yukarda bahsi geçen ürünün opsiyon sözleşmesini satın aldığı kişiye belirli bir miktar ödemesi karşılığında, belirli bir fiyattan satma hakkına sahip olmuş olur. Satım opsiyonunu satan kişi ise bu ürünü satım opsiyonu alan yatırımcının talebi doğrultusunda belirli bir fiyattan satın almakla yükümlü durumdadır.

Finansal varlığın fiyatı, fiyat dalgalanmaları ve risksiz faiz oranı gibi piyasa değişkenlerinin alım opsiyon fiyatlarına etkisi yüksekken, sözleşme fiyatı ve temettülerin alım opsiyonu fiyatlarına etkisi azdır. Sözleşme fiyatı, fiyat dalgalanmaları ve temettülerin satım opsiyon fiyatlarına etki ederken, finansal varlığın fiyatı ve risksiz faiz oranı satım opsiyon sözleşmelerinin fiyatlarına etki etmez.

Opsiyon tipleri nelerdir?

Opsiyonlar iki türlü olmanın yanı sıra iki farklı tipe de sahiplerdir.  Amerikan tipi ve Avrupa tipi opsiyon sözleşmeleri alınan hakkın kullanılacağı süre konusunda farklılık gösterir. Avrupa tipi opsiyonlarda alıcı hakkını sadece vade süresi sonunda kullanabilecekken, Amerika tipi opsiyonlarda bu süre esnektir. Avrupa tipi opsiyon sözleşmesi alan yatırımcılar haklarını opsiyonu aldığı tarih ve belirlenen vade süresi sonuna kadar istediği zaman kullanabilirler.

Opsiyona uygun yatırımcı profili nasıl olmalı?

Opsiyona uygun yatırımcıların ortak özelliği spot ve vadeli piyasalar arasındaki fiyat farklılıklarından yararlanmak istemeleridir. Aynı zamanda fiyat riskine karşı korumacı firmalar ve bireysel yatırımcılar ve bilançolarında fiyat riski taşımak istemeyen bankalar için de opsiyon sözleşmeleri iyi bir seçenektir. Bunların yanında fiyat değişikliği riski almak isteyen yatırımcılar da opsiyon sözleşmelerinden yararlanabilirler.

Opsiyonların avantajları ve riskleri var mıdır?

Her sözleşme türünde olduğu gibi opsiyon sözleşmeleri için de avantajlardan ve risklerinden bahsedilebilir.

Opsiyonlar beklenmedik fiyat değişimlerine karşı yatırımcılara kendilerini koruma ve risk düzeyleri eşit olmasına rağmen daha yüksek getirili portföy oluşturma imkanı sağlar. Fiyatı olumsuz yönde etkileyebilecek tehlikelere karşı koruma da opsiyon sözleşmelerinin sağladığı avantajlardan biridir. Daha uygun teminat şartları ile yatırım yapmayı kolaylaştıran opsiyonlar aynı zamanda satış stratejilerinde karşılaşılan riskleri azaltmak için de bir araç olarak kullanılabilir. Az miktarda yatırımla elde edilebilecek karların çok üzerinde getiri sağlayan opsiyonlar yatırımcılar için büyük avantajdır.

Avantajlarıyla karşılaştırdığımızda opsiyon sözleşmelerinin riskleri daha azdır. Vadeli işlem sözleşmelerinde getiriyi yükseltmek için fiyat değişim riski alanlar kaldıraç etkisi nedeniyle de yüksek zarara girebilirler. Alınan riskler sonucunda ortaya çıkan zarar miktarı teminat kaybına yol açarak işlemlerin durdurulmasına bir başka değişle boşa çıkmasına da neden olabilir.