Bono nedir?

Bono, yatırımcıların devlet veya kurumsal yerlerden değişken ya da sabit faiz oranlarıyla belirlenen süre içerisinde kredi aldığını belirten belge türüdür. Menkul kıymet niteliğinde olduğu için senet de denebilir. Kısaca bono bir ödeme vaadidir.

Bonolar genellikle şirketler, belediyeler, devletler ve hükümetler tarafından projeleri finanse etmek için kullanılır. Bonoların sahipleri ihraççıların borç tutucuları yada kredi sağlayanları konumundadır. Bono işlemi borçlu yada muhatap, bono bedelini ödeyecek kişi, ve alacaklı yada lehtar, bono bedelini tahsil edecek kişi, arasında gerçekleşir. Bonoların vade süresi genellikle 60 günden fazla 300 günden az olmak üzere sınırlıdır.

Bir örnek vermek gerekirse; bir kişinin almak istediği bir ürün vardır fakat bunu karşılayacak nakdi yoktur. Kişi ürünün bedelini karşılayamayacağı için ürünün satıldığı firmaya bono vererek, yani ödeyeceğine ilişkin vaadde bulunan bir senet vererek, ürüne sahip olur.

Bono nasıl tahsil edilir?

Bono iki şekilde tahsil edilebilir. Bono tahsil etmenin birinci yolu vade süresi dolunca alacaklının borçluya başvurarak ödenecek tutarı alıp karşılığında senedi vermesidir. Diğer yol ile alacaklı ödeme zamanı gelmeden bir bankaya gider ve senedi iskonto yaptırır. Vade süresi dolup ödeme süresi geldiğinde borçlu borcunu bankaya öder. Bu işlemle borçlunun herhangi bir kazancı yada kaybı yoktur fakat banka ve alacaklı avantajlı konumdadır. Bunun nedeni alacaklının vadeden önce tahsilat yapmış olması, bankanın da senet üzerinden bir miktar para almasıdır.

Bono Türleri

Bonolar basıldığı yerler ve kullanım amaçları konusunda farklılık gösterir. Bu farklılıkları dört ana başlık altına toplayabiliriz;

1) Hazine Bonosu;

Türkiye Cumhuriyeti Hazinesi tarafından basılan ve vadesi 1 yıldan az olan devlet içi borçlanma menkul kıymetleridir. Türk lirası veya döviz şeklinde olabilir. Devlet kısa zamanda fon elde edebilmek için genellikle hazine bonosu satışa çıkarırlar. Bu bonoları satın alan yatırımcılara da faiz getirisi sunar. Hazine bonosu devlet güvencesi altında olduğu için en az riskli alternatif yatırım aracı sayılabilir. Aynı zamanda hazine bonosu vade tarihine kadar elde tutulduğu takdirde anapara ve faizin geri ödenmesini de garantiler.

 2) Altın, Gümüş ve Platin Bonoları;

Kıymetli maden aracı kurumlarla eski adı ile İstanbul Altın Borsası üyesi bankaların kıymetli maden cinsinden ihraç ettiği bonolardır. İskontolu ve iskontosuz olarak satılabilen bu bonoların vadesi 60 günden az 360 günden fazla olamaz. Altın, gümüş ve platin bonolarının satışa sunulması için halka arz edilme şartları ve iskonto esasları vardır. İskonto oranları vadeye uygun olmak kaydıyla yıllık bazda hesaplanır.

3) Banka Bonoları;

Genellikle kalkınma ve yatırım bankalarının borçlu sıfatıyla oluşturduğu bonolardır. Kabaca iki adımda işlem görür. İlk olarak Sermaye Piyasa Kurulu tarafından kayda alınır. Ardından da ihraç edilerek iskonto esaslarına göre satılır.

İskonto oranı yıllık bazda hesaplanarak satışa sunulan bonolar satış yapılacağı satış süresi içinde banka tarafından sunulur. İkinci el piyasada banka bonolarının alım satım işlemi serbesttir. Bonoları ihraç eden bankalar da bu kurala uymak zorundadırlar.

4) Finansman Bonoları;

Anonim ortaklık statüsünde olan büyük şirketler, bankalar ve finans kuruluşları tarafından basılıp ihraç edilen senetler genellikle işletmelerin kıza süreli fon ihtiyaçlarını karşılamaya yöneliktir.

Bonoda bulunması gerekenler nelerdir?

Bonoların geçerli sayılması için bazı zorunluluklar vardır. Gerekli unsurlar yerine getirilmemesi bonoları geçersiz kılar. Bono kelimesi, kayıtsız şartsız bir meblağ ödenmesi vaadi yani bedel, alacaklının adı ve soyadı, bononun düzenlendiği gün ve yer, bononun ödeme yeri, bonoyu düzenleyenin imzası ve vade bir bonoda kesinlikle bulunmalıdır.