İran pazarı sanıldığı kadar açık değil

İran pazarı yaptırımların kalkmasının ardından girişimcilere önemli fırsatlar sunuyor, fakat iş hukuku açısından hala dikkat edilmesi gereken birçok unsur bulunuyor. 

İran ile ilgili iş hukukunu yakından takip eden Esin Avukatlık Ortaklığı ortaklarından Birtürk Aydın, İran ile iş yaparken özellikle ortak seçiminin önemli olduğuna vurgu yaptı. Aydın, ABD'li kurumlarla birlikte Birleşmiş Milletler'in ve Avrupa Birliği'nin iş yapılması yasaklı olan İranlılarla ilgili listeler tuttuğunu, bazı şirketlerin de arama motoru gibi yasaklı kişilerle ilgili veri setlerinin bulunduğunu belirtti.  

BloombergHT yayınına katılan Columbia Üniversitesi Kıdemli Araştırmacısı Richard Nephew da iş ortaklarının iyice araştırılması gerektiğini belirtmişti.

İran ile ilgili yaptırımların başta ABD ve AB mevzuatı olmak üzere çok ayaklı olduğunu belirten Birtürk Aydın'a göre bu ülkede ortak seçimi ile birlikte iş insanlarının dikkat etmesi gereken iki unsur daha bulunuyor. 

Bunlardan birincisi ürünler. Aydın, hala bazı ürünlerin İran ile ticaretinin yaptırımlar dahilinde olduğunu belirtti. Özellikle çift işlevli olabilecek ürünlerin ticaretine dikkat edilmesi gerektiğini söyleyen Aydın bu tip ürünlerin yüzde 100 yasaklı olmasa bile izne tabi olduğuna dikkat çekti. Aydın, ürünlerle ilgili de farklı listelerin olduğunu belirtti. 

Ortak seçiminden sonra dikkat edilmesi gereken ikinci unsur ise iş ilişkisi sonrası yaşanacak para transferi. Bu sürecin hala sıkıntılı olduğunu belirten Aydın, kapsamlı ortak eylem planında Amerikan finans kuruluşları haricinde diğer finans kuruluşlarının İran bankaları ile işlem yapabilmesine olanak sağlandığını, uygulamada ABD izin vermediği için dolar kullanılamadığını belirtti. 

AKBANK VE VAKIFBANK DA TRANSFERLERE BAŞLADI

Yaptırımların finansal tarafı Türkiye için özellikle Halkbank üzerinden yapılacak transferler dolayısıyla önem taşıyor. Finansal transferlerin dolar dışında para birimleri ile yapılabilmesi, bu alanda küresel bankacılık alanında da bir rekabetin gerçekleşmesine neden oluyor. 

Hindistan'ın İran'a yaptığı petrol ödemeleri bu rekabetin boyutunu göstermesi açısından ilgi çekici bir örnek oluşturmuştu. 

Hindistanlı rafinericiler, kullandıkları bir ödeme yönteminde gecikmeler yaşanınca Tahran'a yapılacak petrol borcu ödemelerini hızlandırmak için Hindistan Devlet Bankası ve Almanya merkezli Europaeisch-Iranische Handelsbank üzerinden yapmaya yönelmişti.

İran'ın Çin'den sonra en büyük petrol alıcısı olan Hindistan'daki rafinericiler, Tahran'a yönelik yaptırımların belirli kısmının kaldırılmasının ardından geçtiğimiz ay 6.6 milyar euroluk borcunu ödemeye başlamıştı.

Ödemelerin ilk kısmı Mayıs ayında devlet bankası olan Union Bank of India ile Halkbank üzerinden gerçekleştirilmişti.

Birtürk Aydın, bu alanda bankalar için fırsatlar bulunmasına rağmen bankaların İran ile ilgili transferlere temkinli yaklaştıklarını belirtti.

Geçmişte İran yaptırımları yüzünden ciddi para cezaları alan bankalar yaptırımların kalkması sonrasında bu transferlerden çekinirken, daha çok Avrupalı orta ölçekli bankalar aktif olmaya çalışıyor. 

Geçmişte bu kapsamdaki en büyük para cezasını 8,9 milyar dolar ile BNP Paribas almıştı.  

 Birtürk Aydın

Aydın, Türkiye'de ING, HSBC gibi uluslararası sermayeye sahip bankalarının hiçbirinin bu tip transferler yapmadığına dikkat çekerken Vakıfbank'ın sadece TL cinsi transferleri gerçekleştirdiğini, Akbank'ın bu tip transferleri yaptığını ama çok dikkatli olduğunu belirttiğini söyledi. 

Aydın, yaptırımlar öncesinde sadece Halkbank'ın transfer yaptığını ama yaptırımlar kalktıktan sonra Vakıfbank ve Akbank gibi bankaların da belli koşullarla bu işlemleri gerçekleştirdiğini belirtti.  

"YAPTIRIMLARIN GERİ GELMESİ RİSKİ VAR" 

Hukuki olduğu kadar siyasi niteliği olan yaptırımların siyasete ilişkin gelişmeler sonrasında yeniden getirilmesi riski de bulunuyor. 

Richard Nephew ABD'de Obama yönetiminin İran'la başlattığı olumlu ilişkilerin devam etmesinin her iki ülke için de faydalı olacağına dikkat çekti.

ABD'deki başkanlık seçimleri için yarışan Trump'ın İran'la anlaşmayı sonlandırma taraftarı olduğunu, böyle bir durumun kaosa neden olacağını belirten Nephew, "Clinton seçilirse ve İran hükümlülüklerini yerine getirirse nükleer anlaşma sürdürülecektir" yorumunu yaptı.

Başkanlık seçimlerinden sonra İran'a yönelik yaptırımların tekrar gündeme gelip gelmeme ihtimaline dair soruya Nephew, "Yaptırımların yeniden yürürlüğe konma riski var ancak daha önce yasal olarak yapılan faaliyetin daha sonra yasadışı olduğu kanıtlanamaz." yanıtını verdi.

TÜRK ŞİRKETLERİ YATIRIMLARINA DEVAM EDİYOR

Birtürk Aydın, İran'da son dönemde dikkat çeken Türk yatırımlarının henüz nihai sözleşme niteliğinde olmadığına, daha çok niyet sözleşmesi niteliğinde olduğuna da dikkat çekti. 

Yönetim Kurulu Başkanlığını, Galatasaray'ın eski Kulüp Başkanlığını da yapan Ünal Aysal'ın yürüttüğü Unit International'in, İran'a 4,2 milyar dolara 7 doğal gaz kombine çevrim santrali kuracağı açıklanmıştı.

Şirketten yapılan açıklamaya göre, 1982'den bu yana yurt dışında enerji sektöründe faaliyet gösteren Unit International, İran Enerji Bakanlığı ile yaklaşık 4,2 milyar dolarlık doğal gaz kombine çevrim santrali kurma konusunda anlaştı. İran'ın 7 ayrı bölgesinde kurulacak 7 doğal gaz çevrim santralinin toplam kurulu gücü 6 bin 20 megavat olacak.

Bundan önce de bir önceki Kültür ve Turizm Bakanı Mahir Ünal ve beraberindeki heyetin İran'a gerçekleştirdikleri çalışma ziyaretinde imzalanan protokole göre Türk yatırımcılar İran'da en az 10 otel yapacağı ve İran'dan Türkiye'ye gelen turist sayısını artırmak için iki ülke arasındaki uçak seferleri artırılacağı belirtilmişti.