Petrol fiyatları artık herkesin bildiği bir hikaye. Aşağıdaki grafiğe bakınca bu aşinalığı tescillemek mümkün. 100 dolar seviyesinin üzerinden 2014 yazında başlayan düşüş şelalesi artık bir nehir yatağı oluşturdu ve spot fiyatlar Brent petrol için 27 doları test ettikten sonra şimdilerde 40 doların üzerinde seyrediyor. Ancak fiyatların geleceğine ilişkin kaygılar sürüyor.
Günlük küresel arz fazlasının 2 milyon varilden hallice olduğu Uluslararası Enerji Ajansı tarafından tahmin edilmiş ve İran'ın piyasalara yeniden dönmesiyle birlikte bu fazlanın artma ve 2 milyon varili aşma riski olduğu defalarca piyasalara bir uyarı şeklinde yollanmıştı. Zaten piyasada fiyatlayanların da bu denli sert satışlar yapmaları boşuna değildi.
Fiyatların kısa vadede bir üretim kotası dondurması ile taban bulması ise Doha'daki başarısızlık ile riske edilmiş oldu. Toplantı sonucunun fiyatlara bir etkisi olması beklenmiyorduysa da en azından bir taban oluşumuna yardımcı olması beklentiler dahilindeydi.
PETROL NEREYE KOŞUYOR?
Kısa vadeli beklentiler karşılanmamış olsa da uzun vadeye ilişkin beklentiler yavaş yavaş yeşermeye başlamış durumda. Bu, geleceğe dönük bir fiyat tahmini yazısı olmadığından bu bölümü kısa tutacağım ancak yine de piyasa beklentilerini paylaşmak isterim. Öncelikle, ABD'li verimsiz üreticilerin usulca üretimden çekilecekleri ve gelecek yıl 1,2 milyonluk ekstra küresel petrol talebi oluşacağını tahmin edenler var. Peki piyasa bu konuda nasıl düşünüyor? Aşağıda 2016'nın her çeyrek sonu ve 2017 yıl kapanışı için vadeli petrol kontratlarının nerede olduğunu ve ortalama analist tahminlerini (forecast) görmek mümkün*
* Bloomberg terminaline en fazla 179 içinde tahminlerini yollayan 34 analistin medyan beklentilerini yansıtır
TÜRKİYE NE DİLEMELİ?
Türkiye üretmek için ihtiyaç duyduğu enerjiyi dış alımla karşılayan bir ülke. Bu yüzden 'kıt kaynaklarla' diye başlayan her tezin gelip dayandığı yer şurası: Enerji fiyatlarında düşüş Türkiye için olumludur. Bildik iktisat dağarcığımız oldukça basit bir sonuca varıyor. Petrol, dış ticaret dengemizi eksiye taşıyan faktörlerden biri ve aynı zamanda bir maliyet unsuru. Bu yüzden fiyatlar düştükçe bu hem ülke ekonomisi için olumludur hem de Türk varlıklarına katkısı pozitif olur. Bu sav analiz edilmeye muhtaç.
Yukarıdaki grafikte JP Morgan'ın küresel milli hasıla büyümesini yansıtan endeksi Brent petrol ile görmek mümkün. Resim kısa vade için oldukça iyi bir gösterge. Dünya büyümesindeki yavaşlama ve petrol fiyatları el ele gidiyorlar. Yani petrolün ucuzladığı pakete başka hizmetler de dahil. Bu yüzden, sadece fiyata bakarak olumlu düşünmek pek de makul görünmüyor. Bunu dünya için uyarlayacak olursak, petrol üreten ülkelerden satın alanlara doğru bir servet kayması yaşansa da farklı etkilerden ötürü bunu gözlemleyemiyoruz. Küresel toplam talepteki düşüşün bundaki etkisi azımsanamaz. Diğer yandan, petrole bağlı yatırımların azalması ve petrol ihraç eden ülkelerin harcamalarını kısma eğilimleri + bu ülke halklarının tasarruf eğilimleri de toplam talebi aşağı çeken önemli faktörler.
