THE ECONOMIST
14 04 2016, 13:40 Güncelleme: 13:49
“Bir iş doğru yapılsın istiyorsanız, kendiniz yapmalısınız”
Dünyanın en eski otomobil üreticilerinden Ford Motor Company’nin kurucusu Henry Ford, 1926’da yazdığı “Bugün ve Yarın” adlı kitabında dikey entegrasyonun önemini böyle açıklıyor.
Bir firmanın hammaddesinden uzmanlaştığı ürünün üretimine kadar her süreci kendi bünyesinde gerçekleştirmesi anlamına gelen dikey entegrasyon, yüz yıl önce her marka için değişmez kuralken özellikle son 30 yıldır az rastlanan bir durum. Şirketler, asıl ürettikleri ürüne odaklanırken, diğer her şeyi altyüklenicilere bırakıyorlar. Küreselleşmenin sayesinde de “diğer işleri” yapacak kaynak her zaman bulunabiliyor.
Ancak yüz yıllar önce başlayan dikey entegrasyon geleneğini sürdürmek isteyen şirketlerin sayısı da her geçen gün artıyor. Bu konuda bayrağı taşıyan ise bilişim sektörü.
Teknoloji devi Apple, kendi yazılımını üretirken, kendi chiplerini de tasarlıyor, dünyanın dört bir yanındaki mağazalarını da yönetiyor.
Elektrikli otomobil denilince ilk akla gelen Tesla ise araçlarının yüzde 80’nini kendisi üretiyor ve müşterilerine aracısız direkt satış yapıyor. Tesla’nın ayrıca ABD’nin Nevada eyaletinde kurduğu dünyanın en büyük akü fabrikası var.
NEDEN DİKEY ENTEGRASYON?
Firmaların dikey entegrasyonu tercih etmesinin en önemli nedeni sadelik. Tüketiciler, birçok firmanın farklı tercihlerinin birleştiği bir ürün yerine tek bir elden çıkan ürünleri tercih ediyor. Ürünlerde bir sorun çıktığında da tek adrese gitmek istiyorlar.
İkinci olarak ise firmalar, kurum içinde yapılan üretimin daha verimli olduğunu düşünüyor. Boeing, üretim masraflarını kısmak için 787 Dreamliner modelinin üretiminin yüzde 70’ini dışarıdan sağlamaya çalıştığında sonuç tam bir felaketti. Parçalar geç geldi, bazı parçalar uyuşmadı, son teslim tarihleri kaçırıldı. Firma bu nedenle üretimi şirket içine taşıyarak bir fabrika satın aldı.
Tesla’nın aküler için kurduğu dev fabrika da otomotiv devinin büyümesindeki en önemli faktörlerden.
Dikey entegrasyonun tercih edilmesinin üçüncü sebebi de piyasanın sunduğu fırsatlar çoğaldıkça müşterilerle iletişim kurmanın giderek önem kazandığı. Netflix ve Amazon, müşterilerine daha fazla içerik kurmak için kendi televizyonlarını kurdular.
“Kendi işini kendi yapma politikası”nın diğer bir olumlu yanı da üretim hızını artırması. İspanyol moda devi Zara’nın kendi giyim fabrikalarına sahip olması, kendi tasarımcılarını istihdam etmesi ve mağazalarını kendisinin yönetmesinin en büyük avantajı en son trendleri en kısa sürede üretime sokmak ve birkaç hafta içerisinde vitrinlerinde sunabilmek. Amerikalı giyim firması GAP ise tedarik zincirinde tıkandığı için ürünlerini Zara kadar hızlı piyasaya süremiyor.
Son olarak da jeopolitik riskler ve endişeler arttıkça dikey entegrasyona työnelim artıyor. İtalyan çikolata üreticisi Ferrero, Türkiye’nin üçte bir fındığını üreten Oltan Gıdayı satın almıştı. Benzer şekilde İsveçli mobilya devi IKEA, Romanya ve Baltık Bölgesi’nden 405 kilometrekarelik ormanlık alan satın aldı.
