BUSINESSHT
04 04 2016, 18:09 Güncelleme: 18:27
Gündeme bomba gibi düşen ve tarihin en büyük veri gazeteciliği çalışması olan Panama Belgeleri'ni ve olası etkililerini anlamak için cevabını bilmeniz gereken 10 soru:
1. Panama Belgeleri’nin yayınlanmasının arkasında hangi kurumlar var?
Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (ICIJ), Almanya’dan Sueddeutsche Zeitung, İngiltere’den BBC ve Guardian gibi 78 ülkede 107 medya kuruluşu ile işbirliği gerçekleştirerek Panama Belgeleri’ni gün yüzüne çıkardı.
Daha önce de İngiliz Virgin Adaları ve HSBC ile ilgili belgeleri kamuoyuna duyuran Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu 'nun bu çalışması, 2.6 terabyte büyüklüğündeki ve 11.5 milyon belgeyle Wikileaks ve Edward Snowden ifşaatlarını bile geçerek şimdiye kadar gerçekleştirilen en büyük veri gazeteciliği olarak öne çıkıyor. Belgeler 1977’den başlayarak yaklaşık 40 yıllık bir dönemi gözler önüne seriyor.
2. Ele geçirilen 11.5 milyon adet belge kime ait?
Ele geçirilen belgeler, dünyanın en büyük dördüncü offshore hukuk firması ve Panama merkezli Mossack Fonseca'ya ait. Vergi muafiyetinin olduğu ya da vergiyle ilgili kanunların esnek olduğu yerlerde kurulan offshore şirketlere hukuki danışmanlık veren Mossack Fonseca aynı zamanda varlık yönetimi de yapıyor.
Panama merkezli olmasına rağmen İsviçre, Kıbrıs ve İngiliz Virgin Adaları gibi vergi cenneti olarak bilinen yerler başta olmak üzere 42 ülkede 600 kişilik bir ekiple çalışan şirketin bünyesinde 300 bin şirket bulunuyor.
Şirketin siyasi nüfuza sahip güçlü ortakları Panama doğumlu ve London School of Economics mezunu hukukçu Ramón Fonseca ile babası eski Nazi subayı olan Almanya kökenli Jürgen Mossack.
3. Belgelerin içeriğinde ne yer alıyor?
Mossack Fonseca'ya ait dokümanlar, şirketin müşterilerinin vergi kaçırmasına, yaptırımları bertaraf etmesine ve kara para aklamasına yardımcı olduğunu gösteriyor.
Büyük bankaların, İngiliz Virgin Adaları, Panama ve diğer vergi cennetlerindeki takibi zor şirketlerin yaratılmasında büyük rolü olduğunu gösteren belgelerde UBS ve HSBC gibi 500 bankanın müşterileri için kağıt üzerinde kurduğu 15.600 şirket yer alıyor.
4. Belgelerde kimlerin ismi geçiyor?
Belgelerde hem emekli olmuş, hem de hala görevde olan Arjantin'den Ukrayna'ya toplam 12 liderin adı geçiyor.
Dünyanın dört bir yanından 128 siyasetçi ve kamu görevlilerinin isminin yer aldığı belgelerde Arjantin Devlet Başkanı Mauricio Macri, Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroshenko, FIFA yetkilileri, Arjantinli futbolcu Lionel Messi, İspanyol yönetmen Pedro Almodóvar, film yıldızı Jackie Chan ve Forbes’un dünyanın en zengin 500 listesinden 29 milyarder yer alıyor.
Mossack Fonseca belgelerinde, Libya'nın eski lideri Muammer Kaddafi, Mısır'ın eski lideri Hüsnü Mübarek ve Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın aileleriyle yakın çevrelerine ait gizli hesapların bilgileri bulunuyor.
5. Belgelerde Türkiye’den ismi yer alan kişiler var mı?
Henüz Türkiye’den kimsenin adı geçmese de İrlanda’da yayınlanan Irish Times gazetesinin haberine göre Türkiye'den 101 şirketin ismi belgelerde yer alıyor. Türkiye’den futbolcuların da offshore hesaplarının olduğu iddia ediliyor. Belgelerde yer alan bütün isimler mayıs ayında açıklanacak.
6. Offshore şirketleri kullanmak yasa dışı mı?
Hayır, offshore şirketlerini kullanmak uluslararası hukuku ihlal anlamına gelmiyor. Şirketlerin ve kişilerin bulunduğu ülkelerdeki yüksek vergilerden sıyrılmak için ticari faaliyetlerini vergilerin daha düşük ülkelerde gerçekleştirmesi işlemine offshore deniyor.
Her ne kadar offshore şirkete sahip olmak yasal olarak yanlış olmasa da vergi kaçırmak gelir adaletsizliğini artırıyor. Diğer yandan ülkelerindeki rüşvet skandallarına karşı savaştıklarını açıklayan Ukrayna Devlet Başkanı Petro Poroshenko’nun ve Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in ailesinin isimlerinin belgelerde geçmesi siyasi bir sorunsala yol açıyor. Ülkesindeki vergi cennetlerine karşı reform hazırlığı içinde olan İngiltere Başbakanı David Cameron’ın babasının da ismi belgelerde bulunuyor.
7. Rusya devlet lideri Vladimir Putin ile ilgili belgelerde yer alan iddialar nedir?
Belgelerin Rusya'yla bağlantılı bölümünde en az 2 milyar dolarlık bir kara para aklama operasyonunun ortaya çıkarıldığı ifade ediliyor.
BBC ve Guardian'ın haberine göre Bank Rossiya tarafından yürütülen operasyonda, ilk para transferi Vladimir Putin'in yakın çevresindeki isimlere ait offshore şirketlere yapılıyor.
Bu isimlerden biri Sergey Roldugin. Çello virtüözü olan Roldugin, Putin'in çocukluk yıllarından bu yana yakın arkadaşı ve aynı zamanda da Putin'in kızı Maria'nın vaftiz babası.
8. Belgeler yüzünden İzlanda’yı vuran siyasi skandal nedir?
Adı geçen bir diğer ülke lideri ise İzlanda Başbakanı Sigmundur Gunnlaugsson.
Başbakan Gunnlaugsson'un ülkesi finansal krizdeyken, kamu fonlarıyla kurtarılan bankalara özel bir ilgi gösterdiği görülüyor.
İzlanda'da Gunnlaugsson'un hemen istifa etmesi gerektiği yönünde baskılar var.
9. Mossack Fonseca belgelerle ilgili nasıl bir açıklamada bulundu?
Hukuk şirketi Mossack Fonseca açıklamasında, hiçbir zaman uluslararası hukuku ihlal etmediğini, kara para aklama, terörün finanse edilmesi veya benzeri bir yasa dışı faaliyete karışmadığını iddia etti.
10. Sızdırılan belgeler gazetecilik açısından neden önemli?
Şimdiye kadar araştırmacı gazeteciler arasındaki en büyük işbirliği olan Panama Belgeleri kapsamında 25 dilde çalışan gazeteci Mossack Fonseca’nın izini takip etti.
Süddeutsche Zeitung için çalışan gazetecilerin, elektronik yazışmalar, finansal kayıtlar, anlaşmalar, mali tablolar, mahkeme kayıtları ve röportajları içeren milyonlarca belgeyi ICIJ ile paylaşması ile başlayan işbirliği kapsamında belgeler için hiçbir ücret ödenmedi.
Süddeutsche Zeitung sızıntıları ele geçirmeden önce Alman vergi yetkilileri, Mossack Fonseca ile ilgili Almanya’da 2015 yılının başında baskınları başlatan bir dizi belge ele geçirdi. Almanların bu soruşturması kapsamında İngiltere ve ABD dahil olmak üzere çeşitli ülkelerden vergi yetkilileriyle bilgi paylaşımında bulunuldu.
