BUSINESSHT
26 02 2016, 18:23 Güncelleme: 11.03.2016, 12:00
Son bir yıl, metal, plastik ve cam parçaları bulunan gıdaların, hatalı testlere girmiş otomobillerin, teknik aksamı tehlike arz eden telefonların ve daha nice ürünün rekor sayıda geri çağırılıdığı bir dönem oldu.
ABD'li gıda firması Mars'ın içinden plastik parçası çıkması üzerine Türkiye'de dahil 55 ülkede milyonlarca Mars, Snickers ve Milky Way çikolatasını toplatma kararının ardından Nestle de Türkiye'de de satışı bulunan DiGiorno pizza, Lean Cuisine ve Stouffer’s marka dondurulmuş gıda ürünlerini, ıspanağında cam bulunduğu gerekçesiyle geri çağıracak.
ABD Sağlık Bakanlığı'na bağlı Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), ürün geri çağırmalarının nedenlerini üç sınıfa ayırıyor. Bunlardan ilki ve en önemlisi sağlığı ciddi şekilde tehdit eden durumları kapsıyor. Bu ürünlerin kullanımı halinde ciddi sağlık sorunları ve ölümler meydana gelebiliyor.
İkinci sınıf ise potansiyel sağlık sorunları oluşturabilen ürün grubu. Ürünlerin ölüm riski olmasa da içeriğindeki yabancı maddeler, ilaçlar ve bakteriler kalıcı sağlık sorunlarına sebep olabiliyor. 2014 yılında ABD'de geri çağırılan gıdaların yarısının sebebi kullanıcılarda alerji yapmalarıydı. FDA'in geri çağırdığı son sınıf ise herhangi bir sağlık tehdidi oluşturmasa da kurumun belirlediği markalama ve üretim kurallarına uymayan ürünler.
Üretim süreçleri gelişen teknolojiyle birlikte daha çeşitli hale geldikçe, aynı ürünü üreten şirket sayısı arttıkça ve firmaların karşıladığı talep büyüdükçe en iyi test süreçleri bile, ürün hatalarının müşterilere ulaşmasını engelleyemeyebiliyor. Her yıl yüzbinlerce otomobil, gıda, ilaç, oyuncak, elektrikli alet ve kozmetik ürün müşteri şikâyetleriyle başlayan süreç sonrası geri çağırılıyor. Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü'nün (OECD) verilerine göre her gün en az bir ürün için "geri çağırma" dosyası açılıyor.
OTOMOTİVİN ÜZERİNDEKİ KARA BULUTLAR
ABD'nin Çevre Koruma Müdürlüğü (EPA)'nün 18 Eylül 2015'te Alman otomotiv devi Volkswagen'in dizel motorlu araçlarına fabrika çıkışında yapılan egzoz emisyon testlerinin hatalı olduğunu açıklamasının ardından özellikle son bir yıldaki "ürün geri çağırmaları" otomobillerle özdeşleştirilmeye başlandı.
Volkswagen dünya çapında 11 milyon aracının bu hataya sahip olduğunu itiraf ederken, 2015'in "geri çağırma" rekoru Japon hava yastığı firması Takata Airbag'in oldu. Otomotiv endüstrisinin yüzde 20'sine hâkim Takata, aralarında Toyota, Honda, BMW, Mercedes gibi markaların da yer aldığı 53 milyon aracını geri çağırdı. ABD'li General Motors'un yağ sızıntısından kaynaklı yangın tehdidi nedeniyle 1 milyon 400 bin aracını çağırarak 2015'in yara alan firmaları arasında girdi.
2016 da otomotiv sektörü için itibarlı başlamadı. Volkswagen skandalının ardından Fransa Çevre Bakanlığı da ocak ayı başında teknik bir komisyon kurarak otomobil üreticilerine ani baskınlar düzenledi. Bu ani kontroller sonucu Fransız devi Renault, henüz satışa çıkmayan 15 bin aracını motor filtre kontrolü yapılması için geri çağırdı. Bu olay sonrası Renault hisseleri yüzde 20 oranında düşmüştü.
Volvo otomobil firmasının sözcüsü Stefan Elfstrom geçen hafta yaptığı açıklamada, olası elektrik arızası nedeniyle dünya çapındaki 59 bin aracı geri çağırdıklarını belirtmişti.
Otomotiv skandalları 2016'da Avrupa'yla sınırlı kalmadı. Japonya'nın iki büyük otomotiv firması Honda ve Toyota'nın da şu sıralar hava yastıkları ve emniyet kemerlerindeki arızlar sebebiyle başı deneticilerle dertte. Toyota, söz konusu sorunlar nedeniyle dünya genelinde 3,3 milyon, Honda ise Çin'de sattığı 900 binden fazla arızalı aracını geri çağıracak.
TEKNOLOJİ DEVLERİ DE ÇAĞIRDI
Teknoloji devi Apple da Ocak 2016'da bir açıklama yaparak 2003 ve 2015 yılları arasında satışa sunduğu AC güç adaptörlerini geri çağıracağını açıkladı. ABD merkezli firma Arjantin, Avustralya, Brezilya, Kıta Avrupası, Yeni Zelanda ve Güney Kore'ye gönderilen bu adaptörlerin teknik bir sorun nedeniyle potansiyel bir tehlike taşıdığını duyurdu.
Apple'ın en büyük rakiplerinden Microsoft ise ürettiği şarj kabloları ile ilgili gelen 56 yangın vakası şikayeti üzerine kapsamlı bir araştırma başlattı. Araştırma sonrası Surface Pro, Surface Pro 2 ve Surface Pro 3 tabletlerinin şarj kablolarının adaptör ile bağlantısını sağlayan bölümde bir koruma parçasının eksik olduğu belirlendi. Bu nedenle 2 milyon 250 bin şarj kablosu geri çağırıldı.
GIDALARDA BENZİN VE YAKIT PARÇALARI
Gıda sektörüne bakıldığında da durum pek umut verici değil. İngiltere Gıda Standartları Ajansı'nın verilerine göre geri çağırılan gıdalardaki artışın 2015 yılında yüzde 78 arttığı sektörde en büyük skandallarda biri 1990 yılında gerçekleşmişti.
Soda firması Perrier, ABD ve İngiltere'deki bazı ürünlerinde benzine rastlanması sebebiyle dünya genelindeki 160 milyon şişe ürününü toplatmıştı.
Günümüze geldiğimizde ise gıda sektörünün 2015'teki "geri çağırma" rekortmeni ABD'li Kraft Heinz oldu. Dünyanın en zengin isimlerinden Warren Buffett'ın şirketi Berkshire Hathaway'in de hissesinin olduğu Kraft Heinz, içlerinde metal parçaları bulunduğu gerekçesiyle Mart 2015'te 6,5 milyon hazır makarna paketini toplattırdı. Şirket, Ağustos ayında da ABD ve Kanada'da 2 bin 500 kişiyi işten çıkaracağını açıklamıştı.
GERİ ÇAĞIRMA ÜRETMEKTEN PAHALI
Bir ürünün geri çağırılmasının maliyeti, aynı ürünün dağıtım maliyetinin çok üstünde. Geri çağırma sonrasındaki süreç, bu maliyetin geri çağırmaya sebep olan şirket (ana üretici veya tedarikçi) tarafından üstlenilmesini zorunlu kılıyor.
Uluslararası Veri Kurumu'na göre bir ürün geri çağırmanın imalatçılara maliyeti 10 milyon dolarla 100 milyon dolar arasında değişiyor. Ancak marka itibarının göreceği zarar, kamu sağlığına yönelik riskler ve azalan müşteri memnuniyeti ise bu maliyeti katlıyor.
OECD verilerine göre ABD'de ürün kaynaklı ölüm, yaralanma ve mülk zaiyatının maliyeti her yıl 900 milyar dolar civarında gerçekleşiyor.
