BLOOMBERG NEWS
08 02 2016, 14:43 Güncelleme: 09.02.2016, 10:06
13 yıl önce cumhurbaşkanı seçilerek Azerbaycan'da 1993'ten bu yana devam eden Aliyev geleneğini sürdüren İlham Aliyev, görev süresinin en zorlu testlerinden birini veriyor.
Ekonomisi büyük oranda petrol ve doğalgaz ticaretine bağlı Azerbaycan'da, 2015'te düşen petrol fiyatlarına paralel olarak döviz rezervleri daraldı, ulusal para birimi manat iki devalüasyon sonrası yüzde 47 değer kaybetti.
Manatı'ın 10 yıldan fazladır ilk defa dolar karşısında yıllık kayıp yaşaması, halkın daha da fakirleştirdiği gibi hükümet finansmanını da eritti. Standard & Poor’s'a (S&P) göre ülke, 2016'yı yüzde 15 enflasyon oranıyla kapatabilir.
Aliyev'in krizlerle ilgili hiçbir tecrübesi olmadığını söyleyen Economist Intelligence Unit Azerbaycan Analisti Alex Nice, petrole bağımlılığının en az Suudi Arabistan kadar olduğunu ancak yatırım fonları rezervlerinin çok daha düşük olduğunu ifade etti.
S&P'nin verilerine göre 2016'da gayri safi yurtiçi hasılada (GYSİH) yüzde 1 daralma beklenirken kişi başına düşen milli gelirin 4 bin 100 dolara düşeceği tahmin ediliyor. Azeri hisselerini "çöp" seviyesine çeken S&P, ülkenin bütçe açığının 2018'e kadar devam edeceğini ifade ediyor. 2003-2012 yılları arasında petrol fiyatlarındaki rekor yükselişle GYSİH'ı yüzde 13,5 artan Azerbaycan'da kişi başına düşen milli gelir 900 dolardan 8 bin dolara çıkmıştı.
ABD'nin Duke Üniversitesi Ekonomi Profesörü Kubat İbadoğlu, Bloomberg'e yaptığı açıklamada "Azerbaycan'ın petrol çağının sona erdiğini anlamamız gerek. Zamanında çeşitli alanlara yayılmış bir ekonomi kuramadığımız için bugün manatı desteklememiz anlamsız" dedi.
IMF'DEN 4 MİLYAR DOLAR BORÇ İSTENDİ Mİ?
Azeri lider, büyüyen krizi göğüslemek adına ocak ayında maaşların ve emekli ikramiyelerinin artmasını öngören 20'den fazla kararnameyi imzaladı. Maliye Bakanı Samir Sharifov'a göre hükümet harcamaları bu yıl 2 milyon manat yani 1,2 milyar dolar daha artacak.
Uluslararası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası'ndan 4 milyar kredi istendiği yönünde geçtiğimiz haftalarda çıkan haberler Financial Times ve Rus haber ajansı Interfax'ta yer alsa da Azeri hükümeti bu iddiaları reddetti. Ancak ülkenin önemli bankalarından Bank Respublika üç kentteki şubelerini 1 Şubat'tan itibaren kapattığını açıkladı.
Bazı uzmanlara göre Azerbaycan hâlen bu krizle savaşmak için kaynağa sahip. 4,4 milyon dolarlık rezervlerin yanında kamu yatırım fonları 1 Aralık itibariyle 33,6 milyar dolar seviyesinde. S&P'ye göre devalüasyonlardan sonra bu oran GSYİH'nın yüzde 100'üne eşit. Fitch Ratings Analisti Krisjanis Krustins'e göre devalüasyonlar, petroldeki gelir kayıplarını dengelerken bütçe dengesini de korudu.
YOLSUZLUK VE BAĞIMSIZLIKTAN SINIFTA KALDI
Ekonomik krizle mücadele eden Azerbaycan'ın uluslararası arenadaki şöhreti de olumlu değil. Cumhurbaşkanı'nın rüşveti "hastalık" olarak nitelendirdiği ülke, Uluslararası Şeffaflık Örgütü'nün yolsuzluk raporunda 168 ülke içerisinde Rusya ve Sierra Leone ile birlikte 119'ncu sırada yer alıyor. Dünya Ekonomik Forumu'nun hazırladığı Küresel Rekabetçilik Raporu'na göre ise Azerbaycan, mülkiyet hakları ve yargı bağımsızlığı konularında 140 ülke arasında 101'inci sırada yer alıyor.
Milli Güvenlik Bakanı Eldar Mahmudov ve beraberinde Bakanlığın üst düzey sekiz yöneticisinin "görevi kötüye kullanma" gerekçesiyle ekim ayında görevden alınmasının ardından İlham Aliyev, "Kimse dokunulmaz değildir" açıklaması yapmıştı.
HALKIN TEPKİSİ BÜYÜYOR
Azerbaycan hükümeti için giderek büyüyen bir diğer sorun ise protestolar. Eylemlerin yasaklandığı ülkede ekonomik gidişatla ilgili şikâyetler de yükselmeye başladı. Cuma günü yönetimdeki Yeni Azerbaycan Partisi'nin ülkenin en büyük ikinci kenti Ganca'da yer alan binası önünde toplanan binlerce kişi artan işsizliği protesto etti. Berlin merkezli muhalif medya organı Meydan TV, polisin bazı göstericileri tutukladığını açıkladı.
Pazartesi günü ise hem başkent Bakü'de, hem de ülkenin üçüncü büyük kenti Sumgayıt'ta esnafın düzenlediği gösterileri polis bastırdı.
13 Ocak'ta da Siyezen, Lenkeran, Fuzuli, Ağcabedi ve Ağsu kentlerinde temel ihtiyaç maddelerine yapılan zamlar protesto edilmişti.
Belçika merkezli araştırma grubu Carnegie Europe'un Uzman Analisti Thomas de Waal'e göre Aliyev birbirinden farklı grupları para vererek memnun etmeye çalışsa da bu planın başarılı olması imkansıza yakın. De Waal, Aliyev'in babası kadar dominant olmadığını, daha çok elit sınıfın yanında yer aldığını ve çatlakların oluşmaya başladığını söylüyor.
