Türkiye balık sayısını azalmaktan nasıl kurtaracak?

Evden uzakta aylarca süren bir yolculuk... Gecesi gündüzü olmayan bir kovalamacanın peşinde kazanılmaya çalışılan ekmek parası... Babadan yadigar emanetin sonraki kuşağa aktarılıp aktaralamayacağına dair endişe...

Karadeniz’den Akdeniz’e, hamsiden orkinoza, ağlara takılan balıkların peşinde harcanan büyük bir emek var balıkçıların hikayalerinde... Dalgaların ortasında sekiz ay boyunca verilen mücadelenin sonunda elde edilen gelir ise son yıllarda gittikçe azalıyor. “Vira Bismillah” sözüyle başlayan her sezon, balıkçıların denize karşı beslediği umut ışığının daha da sönmesine tanıklık ediyor.

Eylül'de sezonun başlamasıyla Karadeniz’e doğru yola çıkan kaptan Ahmet Menekşe ile buluşmak için İstanbul’a dönmesini bekledik. Sarıyer’de bizim için karaya yanaşan ve onlarca kişinin çalıştığı teknesine bindiğimiz Menekşe, bize son zamanlarda sektör olarak yaşadıkları zorlukları anlattı.

TÜİK verilerine göre son 10 yılda avlanan deniz balıkları miktarında 100 bin ton azalma oldu. Yetiştiricilikle üretilen balık sayısı ise 117 bin ton arttı.

Peki Türkiye balık popülasyonundaki bu erimeyi nasıl durduracak?

YENİ BİR DÜZEN?

Menekşe, Türkiye sularında yatan balıkların sayısının azalmasıyla bolluğun eskisi gibi olmadığını söylüyor.

Menekşe’ye göre balıkçılık mesleği son yıllarda artan deniz kirliliği ve Marmaray gibi projelerle deniz yataklarının bozulması yüzünden iyice zorlaştı. 

Yeni kuşak gençlerin denize atılmak istemediğini söyleyen Menekşe bunu ekonomik sorunlara, denizlerdeki balıkların göç yollarının iklim koşullarıyla değişmesine ve 24 saat emek isteyen balıkçılık mesleğinin zor olmasına bağlıyor.

Karadeniz ve Marmara’nın dibinde bir metreye yakın çamur ve milin oluştuğunu belirten Menekşe, Boğaz’ın çok fazla kirletildiğini ve çoğu zaman denizi balıkçıların temizlediğini aktarıyor.

Menekşe, sorunların kaynağı olarak ise kuralları, kirliliği ve tekne sayısının fazlalaşmasını gösteriyor. Yılların usta balıkçısına göre bir tekne modeli belirleyerek yeni bir yapılandırmaya gidilmesi balıkçılık sektörü için zaruri.

Menekşe, “Acil yeni bir düzen oluşturmalıyız. Av gücümüz fazlaysa, üniversite, bakanlık ve balıkçı bir araya gelmeli, önce Türkiye’ye uygun bir balıkçı modeli çizmeliyiz; nasıl gemiler olmalı, nasıl bir donanım olmalı... Devlet sonrasında destekleyerek yavaş yavaş yıllara yayarak (tekneleri) geri almalı. Sonra kuralları balıkçıların ve balıkların yaşayacağı şekilde değiştirmeliyiz” ifadesini kullanıyor.

Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Avlama Teknolojisi Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Zafer Tosunoğlu ise denizlerde balıkların azalmasında rol oynayan en büyük etmenin yasadışı balıkçılık olduğunu söylüyor.

Tosunoğlu’na göre aşırı avcılık, kayda girmeyen avcılık ve iklim değişikliği balıkların sayısının azalmasında rol oynayan en önemli sebepler arasında. Tosunoğlu, balıkların yasal yakalama boyuna ulaşmadan avlanmasının da önemli bir problem olduğunu vurguluyor. 

Bu yüzden Tosunoğlu’na göre balık stok çalışmalarının yapılması gerekli. Balık stoğu, belirli bir türe ait olan, belirli bir yer ve süre içinde üreyen balık bireyleri topluluğu olarak tanımlanıyor. Tosunoğlu, stok tahminleri üzerinde çalışılarak buna göre tekne sayısında azaltmaya gitmek gibi uygulamaların hayata geçirilmesi gerektiği görüşünde. Yasadışı balıkçılığın önüne geçilmeli, denetlemeler yapılmalı ve kurallar hayata geçirilmeli. Bu yüzden Tosunoğlu, yeni bir kanun çıkarılmasının hayati olduğunu vurguluyor. #pagebreak#

TEKNEDE STAJ ÇÖZÜM OLUR MU?

Ordu Üniversitesi Fatsa Deniz Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. İsmet Balık ise balık stoklarıyla ilgili sağlıklı çalışmanın yapılması için büyük teknelerde mühendislerin çalışması gerektiğini vurguluyor.

Balık, geçen ay İHA’ya yaptığı açıklamada konuyla ilgili olarak, “Balığın sirkülasyonu ile alakalı sağlıklı bilgiyi balıkçılardan tam anlamıyla alamıyoruz. Tamamen tahminlere ve gözlemlere göre balığın çok veya az olduğunu değerlendiriyoruz; ancak balık stokları dinamik ve değişim halinde. Bu verileri sağlıklı elde edebilmek için, 12 metreden büyük teknelerde balıkçılık teknolojileri ve su ürünleri mühendisi çalıştırılması gerekiyor” açıklamasında bulundu.

Kaptan Ahmet Menekşe ise bu noktada su ürünleri fakültesi öğrencilerinin mutlaka teknelerde staj yapması gerektiğini vurguluyor: “Su ürünleri fakültesini bitiren bir gencimiz bu teknede altı ay ihtisas yapacak. Buraya gelecek, hem eğitilecek, hem görecek, hem araştıracak, ondan sonra da bizim başımıza bürokrat olacak. Hem üniversite hem bakanlık hem balıkçı, bu dava hepimizin davası.”