ÖZGE ÖZDEMİR
25 11 2015, 17:37 Güncelleme: 18:44
Türkiye ve Rusya’nın kadim dostluğu son zamanlarda sarsılsa da şimdiye kadar hiç bu kadar kesintiye uğrama noktasına gelmemişti.
Rusya’nın Ekim ayında Suriye’ye operasyon düzenlemeye başlaması, dış politikada karşıt kutuplarda yer alan iki ülke arasındaki derinliği keskinleştirmiş; ancak ekonomik açıdan iki büyük ortak olan Türkiye ve Rusya’nın ilişkilerini sekteye uğratmamıştı.
Türkiye-Suriye sınırında düşürülen Rus uçağı ise ilişkilerde alınan en keskin viraj. Özellikle Rusya’nın yönetim kadrosunun en üst isimlerinden gelen açıklamalar, bu sefer ekonominin de zarar göreceğinin işaretini veriyor. Resmi tam olarak çizebilmek için iki ülke arasındaki ekonomik ilişkileri 4 başlık altında topladık:
1. Ticaret ve yatırım
Rusya, Almanya’nın ardından Türkiye’nin en büyük ikinci ticaret ortağı.
İki ülke arasındaki ticaret hacmi 2014 yılında yaklaşık 31 milyar dolardı. İthalatta ise Türkiye’nin en büyük ortağı Rusya.
Türkiye’nin 7. büyük ihracat adresi olan Rusya’da Türk şirketlerin gıda, içecek, şişe, cam, beyaz ve kahverengi eşya ile bankacılık sektörleri başta olmak üzere yatırımları bulunuyor.
Türk şirketlerin 2014 itibariyle 1989 yılından bu yana Rusya'da üstlendikleri toplam proje sayısı ise 1.923. Bu projelerin toplam değeri 61.7 milyar dolardan fazla. Bu yüzden Rusya Başbakanı Dmitry Medvedev’in, “Türk şirketleri, Rus pazarındaki paylarını kaybedebilir. Savaş uçağının düşürülmesi ortak projelerin bitirilmesiyle sonuçlanabilir” sözleri kaygı uyandırıyor.
2. Enerji
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’nun (EPDK) 2014 verilerine göre doğal gaz ithalatı yüzde 54,76’lık payla en fazla Rusya’dan yapıldı. Rusya’dan 2014’te yapılan doğal gaz ithalatının miktarı 27 milyar metreküp.
EPDK raporunda dahi, “Ülkemizin, doğal gazda önemli ölçüde ithalata ve ithalatta da büyük ölçüde Rusya’ya bağımlılığı söz konusudur” ifadesi yer alıyor. Gaz ithalatında Rusya’nın ardından yüzde 18,78 ile İran geliyor.
Uçak krizinin ardından Rusya Enerji Bakanı Anatoly Yanovsky, Türkiye'ye yapılan gaz tedarikinin sözleşmeler çerçevesinde devam edeceğini söyledi. Ancak yine de Rusya ile ilişkilerin sarsılmasıyla enerji için alternatif adresler neresi olabilir sorusu dile getiriliyor.
Bloomberg’in konuştuğu Methinks Ltd. enerji güvenliği uzmanı John Roberts, Türkiye için alternatiflerin İran ve ABD'den alınabilecek LNG olduğunu söylüyor. Ancak İran’ın da Esad rejiminin destekçisi olduğu unutulmamalı.
3. Turizm
Turizm, Türkiye ve Rusya ilişkilerinin önemli bir ayağı. Rusya, Almanya'dan sonra Türkiye’ye en çok turist gönderen ülke. 2014 yılında Rusya’dan Türkiye’ye 4.5 milyon turist geldi.
Rusya’nın yaşadığı ekonomik krizle beraber halihazırda Türkiye’ye gelen turistlerin sayısında bir azalma yaşansa da hala önemli bir pazar. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un “Terör tehdidi nedeniyle Türkiye’ye gitmeyin” uyarısında bulunması, turist sayısının daha çok azalmasına yol açabilir.
4. Yeni projeler
İki ülkeyi birbirne bağlayan önemli projeler de var. Türkiye’nin ilk nükleer güç santrali olacak Akkuyu NGS projesinin Rusya tarafından 20 milyar dolarlık yatırımla gerçekleştirilmesi planlanıyor. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ekim ayında yaşanan ilk gerilimin adından "Mersin Akkuyu’yu Ruslar yapmaz ise bir başkası gelir yapar" ifadesini kullanmıştı. Uzmanlara göre şimdilik bu projenin sekteye uğraması mümkün gözükmese de Medvedev’in sözleriyle projenin geleceğinin ne olacağı merak ediliyor.
Duyurusunu Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Aralık 2014’te Türkiye’ye ziyareti sırasında yaptığı Türk Akımı projesinin geleceği de böylelikle belirsizliğe girdi. Rus enerji şirketi Gazprom’un CEO'su Alexei Miller, bu ay Türk Akımı projesinin en kısa zamanda hayata geçirileceğini söylemişti. Gazprom, ekim ayında Türk Akımı'nın daha önce planlandığı gibi 63 milyar metreküplük kapasiteye sahip olmayacağını, 32 milyar metreküpe indirme kararı aldıklarını açıklamıştı.
