ENES TUNAGÜR
09 10 2015, 11:08 Güncelleme: 16:16
Rusya ile Türkiye arasında "Suriye krizi" nedeniyle tırmanan gerginliğim yeniden gündeme getirdiği enerjide dışa bağımlılık, uzmanlara göre dış politikada ciddi risk teşkil ediyor.
Suriye krizinin başladığı 2011'den bu yana Beşar Esad'ı destekleyen Rusya, 1 Ekim'de ülkedeki etkinliğini artıracak bir adım atarak, ülkedeki IŞİD hedeflerini savaş uçaklarıyla vurdu. Amerika başta olmak üzere birçok Batılı ülkeden Rusya'nın Suriye'de hedef gözetmeden Esad'ın elini güçlendirmeye yönelik saldırılar düzenlediği tepkisi geldi.
NATO'nun en önemli üyelerinden Türkiye'nin krize net bir şekilde dahil olması ise, Rusya'nın Suriye'de konuşlu SA füze sistemleri tarafından Türk F-16'larına tacizde bulunmasıyla gerçekleşti. Rusya'nın bu durumun hatayla gerçekleştiğini açıklaması ikna edici bulunmazken, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Rusya'nın Türkiye gibi bir dostunu kaybetmesi halinde çok şey kaybedeceğini açıkladı.
Rusya'dan ilk hamle ise çoğunluğu devlete ait olan enerji şirketi Gazprom'dan geldi. Gazprom, Türkiye'nin 2013'te yaptığı doğal gaz alımını 3 milyar metreküp artırım talebini reddetti.
Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) verilerine göre geçen yıl ithal edilen gazın yüzde 54'ü Rusya'dan alındı. Geçen yıl en fazla gaz ithal edilen ikinci ülke ise yüzde 18'e yakın bir oranla İran'dı. Öte yandan Türkiye'nin Rusya'dan 2025'e kadar doğal gaz alım anlaşması bulunuyor.
Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu Analisti Kerim Has, enerji alanındaki dışa bağımlılığın risk oluşturduğunu ifade ederek, Rusya'nın gerilimin daha da tırmanması halinde atabileceği ticari adımları şöyle sıraladı:
- Gümrüklerde Türk tırlarının engellenmesi
Rusya'nın "güvenilir enerji tedarikçisi" konumunu tehlikeye atmamak adına öncelikli olarak vanayı kapatmayacağı tahmininde bulunan Has, atılabilecek ilk adımın Türk tırlarına gümrüklerde sorun çıkarmak olabileceğini kaydetti.
Rusya son olarak 2008'deki Güney Osetya Savaşı sırasında Türk tırlarının gümrüklerden geçişini zorlaştırmış, kriz daha sonra iki ülke arasındaki ilişkilerin rayına girmesi sonrası açılan yeni sınır kapılarıyla giderilmişti.
Uluslararası Nakliyeciler Derneği İcra Kurulu Başkanı Fatih Şener Anadolu Ajansı'na yaptığı açıklamada, hali hazırda 100 Türk tırının Rusya tarafından gümrük kapılarında bekletildiğini ifade etmişti.
Türkiye'nin Rusya ile dış ticaret hacmi 2014 sonu itibariyle 31,239 milyar dolar seviyesindeydi.
- Rusya'daki Türk iş adamlarına ve işçilere zorluk çıkarılması
Moskova Devlet Üniversitesi Öğretim Üyesi Has, Rusya'nın Türk iş adamlarına yatırım konusunda ve işçilere vize verme noktasında bazı sorunlar çıkarabileceğini söyledi.
Enerji Piyasaları ve Politikaları Ensitüsü (EPPEN) Başkanı Volkan Özdemir de, Rusya ile "al ya da öde" anlaşmamız olduğu için Rus gazından ne tümden vazgeçebileceğimizi ne de onların tümden kesinti yapabileceğini kaydetti.
Botaş'ta bir dönem uzman olarak çalışan Özdemir, Rusya'nın elinde ticari olarak daha kolay kozlar olduğunu ve onlara yöneleceklerini belirtti.
İkili projeler tehlikeye girer mi?
Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Akkuyu Nükleer Santrali'ni Ruslar yapmazsa başkasının yapabileceğini söylemesi, ikili ilişkilerdeki kötüleşmenin enerji projelerini de tehlikeye atabileceği yönünde yorumlara neden oldu.
Kerim Has Akkuyu'da herhangi bir iptal beklemediğini ifade ederken, bu kadar ileri gidilmesinin şu aşamada zor olduğunu söyledi.
Tehlikeye girmesi muhtemel bir başka projenin de geçtiğimiz yılın sonunda tartışılmaya başlanan Türk Akımı olduğu ifade ediliyor. Akım'a ilişkin ön anlaşma yapılırken, imzalar atılmadığı için henüz inşasına başlanmadı.
Gazprom Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Aleksandr Medvedev'in, projenin Türkiye'deki siyasal belirsizlik nedeniyle geciktiğini açıklamasıyla hattın devreye girmesinin 2017'de gerçekleşeceği anlaşılmıştı.
Türkiye ile Rusya arasında tırmanan gerilim, Türkiye'nin enerjide dışa bağımlılığın yarattığı riskleri yeniden gündeme getirdi. Uzmanlar bu gibi krizleri önlemek adına enerji tedarikçilerinin çeşitlendirilmesi gerektiğini belirtirken, bu alanda ciddi bir ilerleme görülmediğini ifade ediyorlar.
