BUSINESSHT
01 09 2015, 08:19 Güncelleme: 16:19
Küresel düzeyde yaşanan finansal şoklar, gelişmiş ekonomilere göre daha kırılgan olan gelişen piyasalardaki merkez bankalarını zor durumda bırakıyor.
Geçtiğimiz Pazartesi Çin ekonomisindeki büyüme endişelerinin tetiklemesiyle küresel piyasalarda yaşanan satış dalgası gelişen ülke merkez bankalarının krizlere karşı yeterliliğinin yeniden tartışılmasına yol açtı.
Çin ekonomisinde büyümenin yüzde 7'lerden yüzde 5'lere yavaşlayacağı yönündeki endişeler, küresel büyüme noktasındaki durağanlık nedeniyle hali hazırda volatil olan piyasalara sert satış getirdi. Geçtiğimiz Pazartesi önce Çin borsasında yaşanan yüzde 10'a yakın düşüş, tüm dünyaya sıçrayarak, ''Kara Pazartesi'' benzetmelerine yol açtı.
Çin'den gelen olumsuz sinyallerin, ABD ekonomisindeki toparlanmanın hız kazanmasıyla Merkez Bankası Fed'in bu yıl faiz artışına yaklaşmasının yarattığı tedirginliğe eklenmesi sonrası, para birimleri bu yıl ciddi değer kaybeden ve büyüme oranları düşen gelişen ülkeler için endişeleri artırıyor.
Türkiye'den Brezilya'ya birçok merkez bankası da bu yeni küresel iklime karşı farklı pozisyonlar alıyor.
Türkiye
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) bu yıl enflasyonun yüzde 9'a yaklaşmasına ve Türk Lirası'nın yüzde 20 değer kaybetmesine karşılık faiz artışına gitmeyerek, 2008 küresel krizinden bu yana sıkça kullandığı faiz dışındaki enstrümanlarla önlem almaya çalıştı. TCMB, Fed'in faiz artışına yaklaşmasını gerekçe göstererek, 2008'den bu yana uyguladığı ve faiz koridorunun temelini oluşturduğu deneysel politikalardan ortodoks politikalara döneceğini açıkladı. Ancak dolardaki yükseliş ve bunun sonucunda enflasyonun hedefin üstünde kalacağına yönelik endişeler, TCMB'nin dikkate aldığı konuların başında yer alıyor.
Çin
Son 20 yılda büyümesi en düşük yüzde 6'yı gören Çin'in bu yıl yüzde 6.9 büyümesi bekleniyor. Çin'den sürekli gelen olumsuz veriler ve Çin borsalarındaki sert düşüş, tüm dünyada yankı buluyor. Çin Merkez Bankası da Kasım'dan bu yana beş kez faiz indirimine giderek önlem almaya çalıştı. MB'nin tüm dünyayı sarsan hamlesi ise 11 Ağustos'ta yuanın yüzde 2 devalüasyonuyla geldi.
Brezilya
Brezilya realinin bu yıl yüzde 26 düşüşle en zayıf gelişen piyasa para birimi olması ve ülkedeki yolsuzluk operasyonlarıyla aşanan siyasi krizler, Merkez Bankası'nın politika faizini 7 toplantı üst üste artırmasını getirdi. Brezilya MB böylece politika faizini yüzde 11'den yüzde 14.25'e çıkardı. Brezilya ekonomisi son 5 çeyrektir daralırken, enflasyon yüzde 9.56 ile 5 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Makroekonomik temelleri alarm veren Latin Amerika ülkesinde MB Başkanı'nın istifa edeceği yönünde çıkan haberler yalanlansa da yetkililerin üstündeki baskının artması bekleniyor.
Kolombiya
Petrol fiyatlarının son 1 yıllık süreçte 110 dolardan 40 dolara kadar düşmesi nedeniyle ciddi sıkıntı yaşayan petrol ihracatçısı Kolombiya'da büyümenin 2014'teki yüzde 4.6'dan bu yıl yüzde 3.2'ye düşmesi bekleniyor. Kolombiya pesosu bu yıl yüzde 22 değer kaybetti. Kolombiya Merkez Bankası ise Nisan 2014'ten Eylül 2014'e kadar politika faizini yüzde 3.25'ten yüzde 4.50'ye çıkarmıştı. MB Başkan Yardımcısı Meisel, pesodaki düşüşün petrol fiyatlarıyla bağlantılı olduğunu ve döviz piyasalarında likiditenin ciddi oranda azalmaması halinde müdahale edilmeyeceğini açıkladı.
Rusya
Petroldeki düşüşün bir başka kurbanı olan Rusya'da ruble, Ukrayna savaşı nedeniyle uygulanan yaptırımların da etkisiyle Haziran 2014-Şubat 2015 arasında yüzde 104 değer kaybetti. Rusya Merkez Bankası Aralık 2014'te politika faizini yüzde 9.75'ten yüzde 17'ye çıkararak şok bir faiz artışı yaptı. Bu yılın ilk iki çeyreğinde sırasıyla yüzde 2.2 ve yüzde 4.6 daralan Rusya ekonomisinin resmi rakamlara göre bu yıl yüzde 3.3 küçülmesi bekleniyor. Petrol fiyatları ve rubledeki toparlanma sonrası Rusya MB faiz oranını yüzde 11'e kadar düşürdü. Ancak en son Temmuz'da yüzde 15.6'ya kadar çıkan enflasyon ile nasıl mücadele edileceği belirsizliğini koruyor.
Güney Afrika
Dünyanın en büyük emtia alıcısı Çin'in alarm vermesi nedeniyle fiyatların aşağı gelmesi, önde gelen maden ülkelerinden Güney Afrika'yı da olumsuz etkiliyor. Dünyanın en büyük platin ve manganez üreticisi olan ve en büyük ticaret ortağı Çin olan ülke 2015'in 2. çeyreğinde yüzde 1.3 daraldı. Randın son 4 yılda yüzde 91 değer kaybetmesi de büyümesinin büyük bir bölümünü ihracatın teşkil ettiği ülkeyi toparlamaya yetmiyor. İşsizliğin yüzde 25'e ulaştığı Güney Afrika'nın ihracatta rekabetçiliğini artırmasını, maaş artışları ve yüksek enflasyon beklentilerinin engellediği belirtiliyor. Yüksek cari açığını büyük oranda portföy yatırımları ve dış yatırımla fonlayan Güney Afrika'da Merkez Bankası randın yüzde 15 değer kaybettiği 2015'te politika faizini yalnızca bir kez artırarak yüzde 5.75'ten yüzde 6'ya çıkardı. MB Başkanı Kganyago, yeterli likiditeyi sağlamak adına müdahale edebileceklerini söyledi. Kganyago, küresel faiz oranlarından ziyade, enflasyon görünümüne odaklandıklarını belirtti.
