Yunan akademisyenden analiz

London School of Economics politik ekonomi öğretim üyesi Konstantinos Matakos Bloomberg HT canlı yayınında soruları yanıtladı.

Gün içinde Avrupa piyasaları Yunanistan’la ilgili gelişmeleri yukarı yönlü fiyatlarken, Tsipras’ın birkaç ufak değişiklikle kreditörlerin tüm tekliflerini kabul etmesi haberini kendisine sorduğumuzda; bunun Yunanistan halkına bir kayıp olarak yansıyacağını söyledi.

Son haberlerde Tsipras’ın birkaç ufak değişiklikle kreditörlerin tüm tekliflerini kabul ettiği konuşuluyor. Sizce bu durum Yunanistan’a nasıl yansır?

Olaylar geliştikçe Syriza kötü bir konuma geliyor. Strateji geliştirip gündem yarattılar ve hala isterlerse oylama yapabilirler. Ama euroyu isteyip istememek konusunu değil, ancak anlaşmayı tartışabiliyorlar. Toplum içinde huzursuzluk oranı gitikçe arttı. Piyasalar ilerlemiyor ve tamamen her şeyin durması ekonomiye çok olumsuz yansıyor. Referandumdan evet çıksa bile bankalar eskisi gibi kolay açılmayacak. Bu durumu İzlanda’dan hatırlayabiliriz.

Sizce sermaye kontrolü ortadan kalksa ve günlük yaşam normale dönse bile Yunan halkı eskisi gibi yeniden mevduatlarını bankalara yatırmak üzere Yunan hükümetine güvenir mi?

Hayır, bu güvenin hemen tekrar kazanılabileceğini düşünmüyorum. Tsipras ve hükümetin referanduma gitme kararı kötü bir karardı ve insanların güvenini olumsuz yönde etkiledi. 22 Ocak seçimlerinden sonra milyonlarca euroluk mevduat çıkışı yaşandı ve bunun geri dönmesi zor olacaktır. Bankacılık sektörü ekonominin temellerinden biri olduğu için bu sermaye kontrolleri büyümeyi durdurup resesyona neden olacaktır. İnsanların çoğu Yunanistan’ın euroyu bırakmayacağını düşünse de hükümetin son üç dört günde yarattığı problemin çözümü çok büyuk zaman ve para kaybına sebep olacaktır. 

Syriza hükümetini hatalı bulduğunuzu ifade ettiniz. Sizce Tsipras ve ekibini planı ne, neden başarılı olamadı ve bir adım geri attı?

Referanduma gideceklerini söylemeleri yanlıştı ve bu bankaların kapanmasına sebep oldu. Gelişmiş bir ülke olan, OECD ve AB üyesi bir ülkede bankalar kapandı, borsa işlem görmüyor. Kartları olmayan emekliler para çekemiyorlar; yani bu geri adım aslında politikanın ne kadar psikolojik bir konu olmasıyla da bağlantılı.

Bunların hükümetin deneyim eksikliğinden kaynaklandığını söylememiz mümkün mü?

Evet, olabilir. Syriza hükümetinin gizli gündemi olan drahmiye dönüş planı bankaların kapanmasıyla yerle bir oldu. Şu anda drahmiye dönme konusunda yeni bir gündem var. Gidişat artık piyasaların ötesinde bir sürece bağlı.

Drahmi projesi ve Yunanistan’ın eurodan çıkışına bakışınız nasıl? Anlaşmaya varılsa bile Yunanistan’ın euroda ve Avrıpa Bölgesi’nde kalması mümkün müdür?

Gerçekten zor. Evet sonucu çıksa bile Ne halk ne de AB ve AB kurumları mutlu değil. Hayır çıkarsa tüm kemer sıkma politikaları hayır oyu almış olacak. Yunan halkının, Yunanistan merkez bankasının geleceği belirsiz. GSMH, enflasyonu ve tüm ekonomik göstergeleriyle bu herkesi etkileyen bir durum. Hayır oyu çıkması tam bir kabus olur.

Bir anlaşma olsa ve Syriza kreditörlerin tüm koşullarını kabul etse bile, Syriza hükümetine ‘Hayır’ demek istiyorlar. Bu nasıl mümkün olacak?  

Avrupa Bölgesi liderleri Syriza hükümetine güvenleri kalmadığını ve Yunanistan için bazı politik değişikliklere gidilmesi istediklerini zaten söylediler. Eski hükümetten de yorum yapıldı. Juncker de açıklama yaptı ve Evet oyu çıktığında ben burada olmayacağım gibi bir işaret verdi. Bütün bunların piyasayı dondurmuş olması, bankaların açılacağının teminatı olmaması hükümete fazla şans bırakmadı. Hayır yanıtı çıkarsa bu belki hükümete biraz şans verebilir ve orta vadede olumlu işler yapılablilir.

Erken seçim olasılığı görüyor musunuz? Erken seçim Syriza’yı nasıl etkiler?

Evet. Referandumdan evet oyu çıkarsa erken seçim olasılığı çok yüksek. Erken seçim Syriza’yı olumsuz etkileyebilir çünkü insanların zihninde hiç de başarılı bir hükümet olamadılar. Öte yandan Tsipras’ın avukatlığını yapmak istemem ama Samaras son 6 ay kabinenin çok kötü işler yaptığının özetidir.  Şu anda ekonomik olarak 2012’ye hatta 2009’a bile dönmüş olduğumuzu söyleyebilirim.

Reformların sosyal adalet yarattığını düşünüyor musunuz? Günde 60 euro çekilebilmesi adalet midir?

Bence hem sağ hem solda kötü bir durum var. Yunanistan’dan çok şey istendi, vergilerin arttırılması tüm şirketleri etkiledi. Bu gidişatla gelişmemiz zor, kamu sektörü ve vergilendirmelerde değişiklik olması gerekiyor ama herkesin bunu yapma yeteneği azaldı. Sıradan insanlar için çok zorlaşan hayata bazı grupların sebep olduğunu söyleyebilirim. Sosyal adaletten bahsettiklerinde teklifleri vardı, ama reformların gerçekleşmesini istemeyenler de var ve bu bize gerçekten kötü yansıyacak. Özel sektör kötü durumda, sermaye kontrolleri, bankaların kapalı olması, yarım milyon insanın işsizliği girişimcilerin ve halkın kafasında sorulara yol açıyor. Güven ve iletişim ortamının yeniden ortaya çıkması lazım.

IMF Yunanistan’ın borç sürdürülebilirliğini çok büyük bir sorun olarak görüyor, bu konuda ne dersiniz?

Haklılar, referandumdan evet çıksa bile borç sürdürülebilirliği büyük bir sorun. 2012’den beri devam eden program başarılı bir şekilde tamamlandı ancak diğer açıdan Syriza hükümeti vergi oranlarında sorun yaşadı. Büyümeyi artırmak için deneyim gerekiyor ve belki de özel girişimcilik gerekiyor bunun başka bir yolu yok. Özel sektör çok zayıf durumda hatta ortadan kalkmış vaziyette diyebiliriz. Yunan hükümeti reformları kabul ettiğini söyleyip özel sektörü bir kenera bıraktı. 

 Yunan ekonomisini ilerletecek en büyük etken nedir? Özel sektör ve kamu sektörü ileri gitmiyorsa büyümenin nasıl ilerlemesini bekliyorsunuz?

Drahmi riski insanların aklına gelmeye başladı. Euro olmadan ve kararlı bir reform gündemi olmadan özel sektörü ekonominin merkezine koyamayız. Populist politikacıların vergileri yükselteceklerini söylemesi ise yeterli değil. Satın alma gücü azalıp fakirleştikçe işler kötüye gidiyor. Bir yandan kamu diğer yandan özel sektörün de iyileştirilmesi lazım. Eğer Yunanistan piyasadan çekilirse bazı kayıplar yaşanabilir.

Bu noktadan sonra kreditörlerin borçların azaltılması ya da yeniden yapılandırması konusunda nasıl hareket edeceğini düşünüyorsunuz?

Almanlar buna önceden söz vermek istemiyor. Yunanistan belki programı kabul edebilir, belki referandumu iptal edebilir. Bu da çok önemli piyasa reformları gerektiriyor. Olumsuz bir durumda hükümet istifa ederse ise işler değişecek. Almanlar ve AB  üyeleri bu noktaya gelene kadar söz vermiyro çünkü borcun sürdürülebilirliği herkesin gündeminde.

Syriza’nın referandumu iptal etme riski var mı? Bu, hükümetin kredibilitesini azaltır mı?

Bence bu akıllı bir seçim olur, hatta referandumun dün iptal edilmesi gerekiyordu. Zaten Tsipras partisinin kırmızı çizgisini aşmış durumda, kreditörlerine taviz vermesi, örneğin bankaları açtırmaları gerekiyor. Normalleşme herkesin beklentisiyken ülkesini felakete götüren bir başbakan gerçekten çok kötü olur. IMF’nin inceliği temerrüt olmadığını söylemesi, bu aynı şekilde Syriza destekçilerinin de söylemi. Zaman daralırken Arjantin’in konumuna düşmemek için bunu göz önüne almak gerekit. Varoufakis bir akademik kariyeri iyi olan bir eğitmen ancak politkacı olarak kötü işler yaptı, ertelemekten başka sonuç alamadı, maliye bakanı ve hükümetin stratejisi halkın geleceği için çok belirsiz bir ortam yarattı.