RALPH ATKINS - FINANCIAL TIMES
26 06 2015, 11:14 Güncelleme: 28.06.2015, 15:59
Heyecan ve sürpriz için Çin borsalarından daha iyisini bulmak imkansız. Şangay ve Şenzen borsalarında görülen sert fiyat değişimleri de, bireysel yatırımcıların kaydettiği büyük kazançlar ve kayıplar da pek çok ilgi çekici hikaye barındırıyor. Son zamanlarda ise iyice şişmiş hisse balonunun muazzam bir şekilde patlayabileceğine dair korkular artıyor. Peki ama dünyanın geri kalanı ne kadar endişelenmeli?
Cevap muhtemelen “ilk bakışta göründüğünden bile daha çok.” Bu kadar yüksek oynaklık sadece yerel bir hikaye olarak geçiştirilemeyeceği gibi, Çin'in dünyanın uzak köşelerinde bile olumsuz etkisi olabilecek zorlu bir ekonomik geçiş döneminde olduğuna dair endişeleri artırıyor. Yani Çin hisselerindeki gelişmeler, bir anda çok daha önemli hale geliyor.
Bugüne kadarki hareketlerin boyutlarına bakıldığında bu endişelerin gerçekleşmesi hala ihtimal dışı. 12 Haziran'a kadar geçen 12 aylık süreçte Şangay Bileşik Endeksi iki kat fazla arttı. Artışın bu kadar keskin olduğu düşünülürse, yüzde 12'lik düşüş sağlıklı bir düzeltme; gün içi keskin hareketler ise aşırı hisse alımı çılgınlığına karşı bir uyarıymış görünüyor. Ayrıca düşüşün büyük çoğunluğu borçla hisse alımına karşı getirilen sınırlamalar veya yeni hisse lansmanları gibi teknik etkenlerle de açıklanabiliyor.
Ayrıca Çin hisse fiyatlarının ülke ekonomisindeki gelişmelerle ilişkisinin çok az olduğu açıkça görünüyor; bu yüzden de ekonominin durumuna dair uyarı niteliği sınırlı. Yani şu ana kadar Çin hisselerinde olan Çin hisselerinde kaldı. Geçtiğimiz yılki hızlı büyümesine rağmen Çin borsasının küresel yatırımcı duyarlılığını belirlemedeki etkisi ABD borsasının yanına bile yaklaşmış değil. ABD hisse fiyatlarındaki oynaklığı gösteren Vix endeksi ise ne Yunan krizi ne de Çin hisse fiyatlarında türbülans endişelerinden etkilenmedi. Genel kanı, fiyat düşüşlerinin çöküşe dönüşmesi halinde Çinli yetkililerin müdahale edeceği yönünde.
Hisse piyasasındaki oynaklık aynı zamanda Çin ekonomik dengesinin ihracattan iç talebe doğru kayması ve piyasa serbestleşmesinin önlenemez sonucu olarak da görülebilir. Finansal varlık fiyatları tüm dünyada ekonomik temellerle uyumsuz hale gelerek çok daha hzılı artmaya başladı ve Çin'de durum farklı değil.
Ashmore Investment Management Araştırma Müdürü Jan Dehn, Alman 10 yıllık tahvillerinde görülen sıradışı satış dalgasının “pek çok yatırımcı için Çin hisse piyasalarındaki oynaklıktan daha büyük bir hikaye olduğunu, çünkü beklenmediğini, fiyatlanmadığını ve Batı'da büyük borç sorunlarını yansıtıyor olabileceğini düşündüklerini” söylüyor. Dehn'e göre, Çin'deki temel göstergeler çok daha sağlıklı.
O zaman endişelenecek ne var? En belirgin tehlike, Çin fiyatlarındaki düzeltmenin genişleyerek hane halkı harcamalarını da etkilenmesi ve ekonomik büyümenin daha da zayıflaması. Çin dışındaki küresel yatırım stratejistleri ise oynaklığın ülkenin ekonomik yeniden dengelenme süreci ve finansal serbestleşmeyle tasmalarından kurtulan yönetim güçleri için ne anlama geldiği konusunda daha endişeli.
Geçtiğimiz yıl boyunca piyasada görülen büyük ralli büyük oranda borçla hisse alımı kurallarının gevşetilmesi ve gölge bankacılık üzerindeki baskının artmasından destek bulmuştu. Bu durum yüksek borçlanma oranlarına sahip şirketlerin hisse finansmanına yönlenmesini sağlayarak Çinli yetkililerin amaçlarına da uymuştu. Ancak pek çok riskle karşı karşıya olan Çinli yetkililerin şimdi bir de büyük varlık balonunun patlamasının yaratabileceği tahribata karşı önlemler alması gerekiyor.
Öte yandan Pekin hükümetinin Çin maliyesini uluslararası hale getirme ve yabancı yatırım çekme çabaları da hızla devam ediyor. Ancak Çin hisse piyasasındaki oynaklık ve “korsanlığın” iyi bir reklam olduğunu söylemek çok güç.
UBS ekonomi danışmanı George Magnus, “Bu zamanlar Çin'in yabancı sermaye çekmeye çalıştığı zamanlar. Eğer oynaklık artar, keskin günlük hareketler sıklaşır, öngörülemezlik seviyesi yükselir ve piyasa daha çok kovboy piyasası haline gelirse yabancı yatırımcıların da sermaye getirme isteği azalabilir” diyor.
Çin hisse piyasasındaki oynaklık kısa vadede izlemeye değer olsa da, sonuçları küresel yatırımcıların kafasını çok daha uzun bir süre meşgul edecek gibi duruyor.
