İRFAN DONAT
02 06 2015, 14:30 Güncelleme: 16:37
Dünya fındık üretiminin yaklaşık yüzde 70’ini Türkiye tek başına gerçekleştiriyor. Geçtiğimiz yıl yaşanan don etkisiyle rekoltedeki kayıplar fındık fiyatlarında yüzde 100'ün üzerinde fiyat artışlarına neden oldu. Peki mevcut tablo ve beundan sonrası için beklentiler ne yönde?
İşte üretimden tüketime, ihracattan verimliliğe kadar 10 maddede fındık gerçeği...
1- Türkiye’ de fındık üretimi
Türkiye'de fındık üreticisi sayısı 502 bin civarında. Fındık üretimi, 0 rakımdan 1,000 rakıma kadar 33 ilde yapılmasına karşın daha çok 13 ilde öne çıkıyor. Türkiye'de 700 bin hektar fındık alanı olup, 450 bin ile 900 bin ton arasında iklim şartlarına göre üretim değişiyor. Son 10 yıllık ortalamaya göre yıllık fındık üretimi 550 bin ton seviyesinde. Bitkisel üretim değeri 3.5 milyar dolar.
2- Dünya’da fındık üretimi
İtalya, İspanya, Azerbeycan, Gürcistan ABD ve diğer ülkelerin toplam fındık üretimi Türkiye'nin yaklaşık yüzde 30’u kadardır. 250-300 bin ton arası. Dünya fındık üretim ve ihracatının yaklaşık yüzde 70’ini Türkiye tek başına gerçekleştiriyor. Ancak Türkiye'de arzda yaşanan dalgalanmalara bağlı olarak fiyatta meydana gelen istikrarsızlık nedeniyle oluşan güvensizlik sonucunda önemli fındık alıcı firmalar, özellikle güney yarımkürede yer alan Arjantin ve Şili gibi ülkelerde fındık üretimi yapılması için özendirici ve teşvik edici faaliyetlerde bulunuyor.
3- Fındıkta en büyük sorun: Verimlilik
Türkiye'de hektar başına 90-100 kg olan üretim rakip ülkelerde 150-200 kg arasında değişiyor. Dünyanın en büyük fındık üreticisi konumundaki Türkiye'de verimlilik oldukça düşük seviyede ve kârlılığı olumsuz etkileyen ana etkenlerin başında gösteriliyor.
4-Fındıkta verim nasıl artılır?
Fındıkta verim ve kaliteyi arttırmak için fındık bahçelerinin yenilenmesi öncelikli olarak atılması gereken adımların başında gösteriliyor.Geçmişteki miras yolu ile bölünmelerden dolayı fındık bahçelerinin küçük olması da üretim maliyetlerini yükseltiyor.
5- Fındıkta rekolte tahminleri
Aralık, Ocak, Şubat aylarında tozlaşmanın yaşandığı fındık üretiminde şubat ayında karanfil, haziran ayında çotanak sayımı yapılır. 2014 sezonunda rekolte 500 bin ton seviyelerinde gerçekleşti. 2015 sezonu için ise beklenti 650 bin ton civarında.
6- Fındıkta arz-talep dengesi
Geçmişte ürün fazlalığı bazı sektör temsilcileri tarafından şikayet konusu olurken, son 10 yılda yaşanan ziraai don afetlerinden sonra ürün azlığı ortaya çıktı. İlave olarak dünyada fındık tüketimi hızla artıyor. Yani ürünün bol olduğu yıllar için sorun arz fazlası değil pazarlama ve katma değer yaratma sıkıntısı olarak öne çıkıyor.
7- Fındıkta devlet politikası
Haziran 2009'da serbest piyasaya bırakılan fındık üretimi desteklemeleri bugüne kadar devam ediyor. Sektör temsilcileri fındıkta lisanslı depoculuk ve ürün borsacılığı kurulması gerektiğine dikkat çekiyor.
8- Fındıkta fiyat politikası
Fiyatları arz ve talep belirlediği için fındık fiyatlarına hali hazırda çok müdahale edilemiyor. Ürün az olduğu yıllarda fiyatlar yükseliyor, çok olduğu yıllarda ise düştüğü görülüyor. Bu yılki fiyat artışlarının ana nedeni geçen yıl yaşanan olumsuz iklim koşullarından kaynaklanıyor.
9- Fındık tüketimi
Türkiye’de ve dünyada fındığın yüzde 80'i çikolata sanayinde, yüzde 10-12'si pastane ve bisküvi mamullerinde, yüzde 3-4'ü kuruyemiş ve yüzde 2-3'ü dondurma yağ sanayinde tüketiliyor. Türkiye’de üretilen fındığın yüzde 15-20'si iç tüketim olarak gerçekleşiyor yani yıllık yaklaşık 80 bin ton civarında bir tüketim söz konusu. Kişi başına tüketim ise yıllık 500-600 gram civarında.
10- Fındık ihracatı
Türkiye’de üretilen ürünün yaklaşık yüzde 80-85’i ihraç ediliyor. Bunun da yüzde 75’i Avrupa Birliği ülkelerine ihraç ediliyor. Türkiye'nin ortalama ihracatı 250 bin ton iç fındık olarak gerçekleşiyor. 2013-2014 yılı ihracatı 252 bin ton ile 2 milyar dolar seviyesinde gerçekleşti. 2015 yılı için fındıktan yaklaşık 3 milyar dolara yakın döviz girişi bekleniyor. Fındığın tarım ürünleri ihracatındaki payı da oldukça önemli. Türkiye ihracatının yaklaşık yüzde 14’ünü tarım ürünleri oluştururken, fındığın toplam ihracattaki payı yüzde 1,5'u buluyor. Tarım ürünleri ihracatında ise fındığın payı yüzde 15-20 seviyelerinde.
Fındık hangi açıdan bakarsanız bakın Türkiye'nin en önemli ve stratejik gıda ürünleri arasında yer alıyor.
Sektörün sorunları ve çözüm önerilerini ise bir sonraki analizde ele alacağız.
