SELÇUK OKTAY
20 05 2015, 10:58 Güncelleme: 16:46
Otomotiv sektöründe hızla büyüyen iş bırakma eylemi, sınırları aşan bir krize dönüşmeye başladı. Renault ve Tofaş ile başlayıp çok sayıda otomotiv yan sanayi şirketine sıçrayan iş bırakma eylemi gözleri Türkiye'deki diğer üretim yapan şirketlere çevirdi.
İşçiden işverene, üretimden, ihracata kadar Bursa'da başlayan otomotiv krizine yönelik 10 sorunun cevabı.
1- İş bırakma eylemi ne zaman ve nasıl başladı?
14 Mayıs Perşembe gece vardiyası ile patlak veren iş bırakma eylemi önce Bursa'daki Renault Fabrikası'nda başladı. Yaklaşık 5 bin işçinin çalıştığı fabrikada saat 00:00 vardiyasına gelen bin 500 işçi fabrikaya girmeyince üretim durdu. İş Bırakma eylemi ardından Tofaş'a sıçrarken, aralarında Çoşkunöz, Mako, Delphi gibi otomotiv yan sanayi şirkelerinde de eylem başladı. Son olarak mal tedariğinde sorun yaşayan Ford, KAP'A yaptığı açıklamada üretime ara verdiğini duyurdu.
2- İşçiler ne istiyor?
Türk Metal Sendikası'nın yetkili olduğu Bocsh'ta çalışan işçilere geçen Nisan ayında 3 yılı kapsayacak toplu sözleşmede yüksek oranda zam verilmesi, başta Renault olmak üzere aynı sendikanın yetkili olduğu otomotiv ve yedek parça fabrikalarındaki işçilerin tepkisine sebep oldu. İşçiler, sendika aidatı ve haklarının savunulmaması konusunda da tepkili.
3- İşveren ne diyor?
Renault ve Tofaş yöneticilerinin, işçilere iş bırakma eylemlerini sonlandırmalarını ve görevlerine dönme çağrısı sonuçsuz kaldı. İşçilerin önemli bir kısmının sendikadan istifa etmesi sonucu yöneticiler görüşme yapmak için kendilerine muhatap bulamadıklarını ifade ediyor. Renault işçilerinin yüzde 80’i, Tofaş işçisinin ise yüzde 20’si sendikayı bıraktı. Son 5-6 günde sendikadan ayrılan işçilerin sayısı 7 bini aştı.
4- Bursa'da üretim kaybı ne kadar?
Her geçen gün büyüyen iş bırakma eyleminden en son Ford etkilenirken, krizin diğer otomotiv şirketlerine de yansıma riski de artıyor. Mevcut iş bırakma eylemi ve tedarik sağlanamaması sonucu Bursa'da günde 3 bin araba eksik üretiliyor. Otomotiv yan sanayindeki üretimin de durması Türkiye'den yedek parça tedarik eden başta Renault'ın Romanya'da fabrikası olmak üzere birçok ülkede de risk yaratıyor.
5- Ekonomiyi nasıl etkiler?
Türkiye otomotiv sanayi toplam üretimi bu yılın ilk çeyreğinde yüzde 31 artarak 335 bin adet ile 7 yılın zirvesine çıkmıştı. Sektörün lokomotifi otomobil üretimi ise yüzde 19 artışla, küresel finansal kriz öncesi düzeyinin de üstüne tırmanmıştı. Yine ilk çeyrekteki toplam otomotiv satışları yüzde 50 artarak 184 bin adete yükselmişti. Otomotiv sektörü inşaat sektörü ile birlikte Türkiye ekonomisinin lokomotif sektörleri arasında gösteriliyor. Üretimde yaşanacak uzun vadeli bir kriz hem iç pazar hem de ihracat tarafında ciddi sorunlara neden olabilir.
6- İş bırakma eylemi şirket hisselerini nasıl etkiledi?
Bursa'da devam eden iş bırakma eylemlerinin etkisi halka açık şirketler üzerinde kısa vadede olumsuz oldu. Eylemlerin başladığı 14 Mayıs'tan bu yana Tofaş hisselerinde hisse başına gerileme 70 kuruş olurken, Ford Otosan hisselerinde 40 kuruş olarak gerçekleşti. Şeker Yatırım Analisti Kıvanç Uysal, Ford Otosan haberi ile sektör üzerinde grev baskısı oluşmaya başladığını fakat bunun henüz sektör hisselerine genel olarak yansımadığını ifade etti.
7- Yatırımcı iş bırakma eylemini nasıl algıladı?
Geçen hafta yatırımcının sektörde yayılan iş bırakma eylemini fiyatlamadığı yönünde analizler söz konusuydu. Analistler eylemin Ford'u da etkilemesi sonrasında yatırımcının algısının henüz değişmediği görüşünde. Burgan Yatırım Kıdemli Analisti Burak İşyar, yatırımcının eylemlere fazla tepki vermediğini ifade etti. İşyar, "Yatırımcı bu hareketin geçici olduğunu düşünüyor. Özellikle yabancı yatırımcılarda Türkiye'de grevlerin önemli etki yaratmadığı görüşü hakim" diye konuştu.
8- Grev bundan sonra sektör üzerinden etkili olur mu?
Bugün Ford Otosan'dan gelen haber iş bırakma eyleminin etkisinin geçen hafta öngörülenden farklı olabileceğini gösterdi. Şeker Yatırım Analisti Kıvanç Uysal, eylemin Kocaeli'de üretim yapan Ford Otosan'ı etkilemiş olmasının da eylemlerin bir harekete dönüşme potansiyelini artırdığını söyledi. Dolayısıyla bundan sonrası için sektörün nasıl etkileneceği önemli bir soru işareti. Analistler eylemin şirketlerin giderleri ve karlılıkları üzerinde etki gösterebileceği görüşünde. Burgan Yatırım Kıdemli Analisti Burak İşyar, otomotiv satışlarının hareketli olduğu ve seçim dolayısıyla taleplerin öne çekildiği bu dönemde üretimin durmasının satışlar üzerinde etkili olacağını ifade etti. İşyar, "Satışlar üzerindeki bu etkiyi 1 ay içerisinde görebiliriz" diye konuştu. Global Menkul Değerler Analisti Emir Bölen ise söz konusu eylemler 2 haftalık süreci aşarsa olumsuz etkilerin genişleyeceğini söyledi. Bununla birlikte Bölen, sorunun hafta sonuna kadar çözülmesini beklediğini söyledi.
9- Eylemler küresel olarak etkili olur mu?
Türkiye otomotiv sektörü hem son ürün hem de yedek parça kapsamında küresel tedarik zincirinde hatrı sayılır bir konumda olduğu için iş bırakma eyleminin küresel olarak etkisi de gündeme geldi. Global Menkul Değerler Analisti Emir Bölen, eylemlerin küresel olarak etkili olamayacağı görüşünde. Şeker Yatırım Analisti Kıvanç Uysal ise eylemlerin uzaması halinde Renault'un yurtdışı yedek parça ihracatında olumsuz bir etki olabileceğini söyledi. Uysal, "Şu 6 günlük süreçte yurtdışı ihracatını etkileyecek bir durumun oluşacağını sanmıyorum. Grevin uzaması ve de bir hareket haline gelerek yayılması halinde bu endişelerin zemin bulacağını düşünüyorum" diye konuştu.
10- Otomotiv sektöründeki iş bırakma eylemlerine karşı ekonomi yönetimi ne yapıyor?
Ekonomi yönetiminde bazı otomotiv şirketlerinde üretimin durmasının sanayi üretim rakamlarını olumsuz etkilemesi endişesi genişliyor. Kulislerde bazı bakanların yakın çevrelerine bu konudaki endişelerini aktardıkları ifade ediliyor. Oyak Renault, Tofaş, Coşkunöz ve Mako fabrikalarında yaşanan grevin sanayi üretim endeksi üzerinde de etkili olacağı öngörülüyor. Taşıt üretiminin imalat sanayisindeki payı yüzde 8 civarında. Yılın ilk 4 ayında toplam otomotiv üretimi 471 bin 729 olurken, bu rakamın 118 bin 724'ü Oyak Renault'dan, 91 bin 290'ı da Tofaş'tan gelmişti. Bu ağırlığa sahip şirketlerde eylemlerin devam etmesi durumunda Nisan ayı otomotiv üretim rakamlarında ciddi bir kayıp olması öngörülüyor.
