Ancak Ulusal Refah Fonu tüm bu şirketlerin ihtiyacını karşılamaya yetmeyebilir. Bu ay başında fonun rezervlerinde aşağı yukarı 75 milyon dolar bulunuyordu.
Bu paranın yaklaşık çeyreği kurtarma programı tarafından parsellenmesini engellemek için likit olmayan varlıklar şeklinde tutuluyor. Bir kısmı ise altyapı için ayrılmış durumda. Toplama bakıldığında - likit olmayan varlıklar, altyapı yatırımları ve kurtarma talepleri - hepsi en az 82 milyar dolar civarında.
Fon, bankalara zor durumdaki şirketlerin tahvillerini almaları için borç vererek ruble harcamasını kısmaya çalışıyor. Böylece bankalar sermaye kazanırken, şirketler de çok ihtiyaç duydukları fonları alıyor. İşin özüne bakıldığında, her 1 milyar ruble, iki şirketin ihtiyacını karşılıyor.
Ancak, bu stratejinin de kendince sorunları var. Petrol fiyatlarının düşmesi ve ekonominin daha da zayıflaması durumunda, tahviller değer kaybederek bankaları ve şirketleri dara sokabilir.
Bu yıl Moskova'da düzenlenen bir forumda konuşan eski IMF direktörlerinden Kenneth Rogoff, “Petrol fiyatlarındaki kısa vadeli düşüş için alınacak önlem var ancak uzun vadeli için yok” dedi.
Pek çok petrol ihraç eden ülke gibi, yıllar süren yüksek petrol dönemlerinde Rusya da kenara para koymuştu. Fakat, petrol fiyatlarının varili 60 dolar civarında seyrettiği bugünlerde hükümet bu fonları hızla harcıyor. Ukrayna krizi sebebiyle Batı'nın uyguladığı yaptırımlar da ülkenin finansal sıkıntılarını daha da derinleştiriyor.
Yine de Rusya'nın parasının bitmesi gibi bir durum şu an için söz konusu gözükmüyor. Geçen yılki 490 milyar dolarlık seviyesiyle kıyaslandığında büyük bir gerileme kaydetmiş olsa da ülkenin hala 360 milyar dolarlık rezervi var.
Merkez bankası da rubleyi desteklemek için fonların musluğunu açtı.
Ancak şirketlere bakıldığında durum biraz daha karışık.
Rusya'nın iki hazine sandığı bulunuyor; biraz önce anlattığımız Ulusal Refah Fonu, ve yalnızca federal bütçeyi desteklemek için kullanılan Ulusal Rezerv Fonu.
Perşembe günü Bakanlar Kurulu tarafından kabul edilen bütçeye göre hükümet, Rezerv Fonu'nun yaklaşık üçte ikisini, yani 52.4 milyar dolarını, bu yıl, kalanını ise 2016'da harcamayı planlıyor.
Refah Fonu'nun kullanılması ise çok daha büyük tartışmalara sahne oluyor, çünkü fon teknik olarak Rus emeklilik sisteminin bir parçası.
Bu yılın ilk aylarında, fonun parası için oligarklar ve onların devlet bağlantılı şirketleriyle emekliler arasında ülkenin refahı için verilen savaş, modern Rusya'nın ekonomik mücadelesini birebir yansıtıyordu.
En büyük endişelerden biri, fonun yaptırım listesindeki şirketleri desteklemek için kullanılması. Hükümet, emeklilik maaşı sıkıntısının önüne geçmek için politik olarak çok riskli bir karar olan emeklilik yaşını yükseltmeyi dahi tartıştı.
Fon bütçesinin nasıl dağıtılacağı o kadar önemli bir politik mesele haline geldi ki, Şubat ayında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin yapılacak tüm dağıtımlara başkan onayı alınmasını gerektiren bir kural getirdi. Ayrıca fon yönetimini de Maliye Bakanlığı üzerinden fonları denetleme yetkisine sahip Başbakan Dmitri Medyedev'in elinden alarak kendi üzerinde topladı.
Fonlar üzerinde mücadele devam ederken, her bir rubleyi iki kere harcamayı sağlayan plan ortaya çıktı. Böylece, tahviller sayesinde para doğrudan şirketlere girerken, bankalar da sermayelerini şişirerek, kredi teminatı olarak tahvil yerine merkez bankasını kullanabiliyor.
Ekonomik şartların değişmeyeceğini varsayarsak bu plan işe yarayabilir. Ancak, eğer ekonomik durgunluk derinleşirse tahvillerin piyasa değeri düşebilir. Bu durumda bankalar bilançolarında tahvillerin değerini düşürerek sermaye tabanını sarsmak zorunda kalır.
Plan piyasada da bir kargaşa yaratabilir. Geçen yılın sonlarında, merkez bankası ticari bankalar tarafından tutulan Rosneft tahvillerini kredi teminatı olarak kabul etmeye karar verdi. Daha sonra Rosneft 625 milyar rublelik tahvil satışı yaptı. Tahvillerin bir kısmı, merkez bankasından kredi almak için kullanmak isteyen büyük bankalar tarafından satın alındı.
Fakat hükümet tarafından Rosneft'i kurtarmak için düşünülmüş karışık bir manevra olan bu strateji piyasaları altüst etti. Plan, rublenin bir günde yüzde 10 değer kaybetmesi üzerine merkez bankasının politika faizini gece yarısı müdahalesiyle sert bir şekilde yükseltmesiyle sonuçlandı.
Ancak, özellikle enerji sektöründeki Rus şirketlerinin bu şartlar altına çok fazla seçeneği yok. İlk aşamada hükümetten 50 milyar dolar isteyen Rosneft, Ocak ayında talebini ancak 21 milyar dolara çekebildi.
Perşembe günü Gazprom'un petrol kolu GazpromNeft de hükümete fon başvurusu yaptığını açıkladı. Şirketin CEO'su Aleksandr Dyukov Refah Fonu ve merkez bankasının devlet destekli bir kredi programından 3.2 milyar dolar talep etti. Dyukov'un başbakan yardımcısına yazdığı bir mektup ise temel sorunları özetliyordu: Yaptırımlar ve Rusya'da alternatif finansman kaynağının olmaması.
