Modern İpek Yolu nereye çıkar?

Hun saldırılarına karşı destek toplama niyetiyle yola çıkıp 12 yıl sonra geri döndüğünde Batı'nın ilmini ve ülkeler arası ticaret imkânlarını beraberinde getiren Çinli diplomat Zhang Qian, seyahate çıkarken herhalde 2 bin yıllık bir tarihe imza attığının farkında değildi.

Adını Çin'in en fazla ticaretini yaptığı emtiadan alan İpek Yolu'nın ilk yolcusu Zhang'ın izlediği ve bin yıldan fazla üzerinde ipek, porselen, kağıt, baharatın yanı sıra orduları, fikirleri, hastalıkları, dinleri, kültürleri de taşıyan, deniz ticaretinin gelişmesiyle popülerliğini yitiren rota, küllerinden yeniden doğuyor.

Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in "Yüzyılın projesi" diyerek tanımladığı, Çin, Asya ile Avrupa arasında otoyol, demiryolları, limanlar ve havaalanlarından oluşan bir ağ örecek  “Yeni İpek Yolu”, “Bir Kuşak, Bir Yol" (One Belt One Road/OBOR) adı altında Pekin'de tüm dünyaya tanıtıldı.

Peki Zhang'ın ilk adımından bu yana 2 binden fazla yılı devirmiş, UNESCO'nun "Kültürel Miraslar Listesi"ne aldığı İpek Yolu'nın yeni yüzü nasıl olacak ve hangi ülkeleri etkileyecek?

1. YENİ İPEK YOLU NEDİR?

2013 yılında ‘Bir Kuşak, Bir Yol’ adıyla Çin lideri Şi Jinping tarafından sunulan modern İpek Yolu projesi, Çin’in kara ve denizden Batı’ya ekonomik atılım hamlesi.

İkili , çok taraflı ve bölgesel işbirliklerinin kurulacağı bu girişim, 40 milyon kilometrekarelik bir alanı ve dünya nüfusunun 4,5 milyarını kapsayacak.

2. HANGİ ÜLKELERİ KAPSAYACAK?

Ekonomik büyüklükleri 21 trilyon dolara ulaşan 60'dan fazla ülkeyi kapsayacak proje, tarihi İpek Yolu'nun ilk durağı Çin'in Şian (Xian) kentinden başlayacak.

OBOR’un iki ana ekseni var: Birincisi "İpek Yolu Ekonomi Ekseni" ile Orta Asya üzerinden geçen, İran ve Rusya'dan sonra Avrupa’ya uzanan karasal ticaret bağlantısı. İkincisi ise olarak Hint Okyanusu’ndan Afrika limanları, Akdeniz ve Venedik’e uzanan “Deniz İpek Yolu”.

"Yeni Avrasya Köprüsü" olarak da anılan kara rotasında Çin, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan, İran, Türkiye, Rusya, Belçika ve İtalya var. Ayrıca Çin'in doğusundan Pakistan'a uzanan bir koridor da olacak.

Deniz İpek Yolu'nun rotasında ise Çin, Vietnam, Malezya, Laos, Myanmar, Endonezya, Hindistan, Sri Lanka, Kenya, Yunanistan ve İtalya var. 

3. NE KADARA MÂL OLACAK?

2030 yılına kadar 1,7 trilyon dolara mâl olması beklenen proje için en fazla yatırım Çin'den gelecek.

2014'te 40 milyar dolarlık İpek Yolu Ekonomik Kuşağı Fonu’nu kuran Çin, aynı yıl projeye destek için 100 milyar dolar yatırımla Asya Altyapı Yatırım Bankası’nı kurdu. Türkiye de bu bankada kurucu üye olarak yer aldı.,

Proje için yıllık harcaması 125 milyar dolar civarında harcama yapmayı öngören dünyanın en büyük ikinci ekonomisi bugüne kadar 300 milyar dolardan fazla yatırım anlaşmasına imza attı.

Demiryolu ve otoyollar gibi altyapı yatırımlarının yanı sıra projede liman ve doğalgaz inşaları da gerçekleşecek.

4. TÜRKİYE'Yİ NASIL ETKİLEYECEK?

Türkiye 2016’da Çin’e 2.3 milyar dolar ihracat gerçekleştirdi. Buna karşı yaklaşık 25 milyar dolar ithalat yaptı.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerine göre, 2013’ten bu yana ihracatta kademeli olarak bir azalma yaşanırken, ithalat aynı seviyelerde. Buna göre Çin yüzde 12’lik pay ile Türkiye’nin toplam ithalatında lider konumda. Ancak Ankara bunun böyle devam edemeyeceği görüşünde, Çin’den pazarını Türk ürünlerine açmasını bekliyor. Koridorun, bütün halinde çalışır hale gelmesi durumunda Çin ile Türkiye arasındaki sevkiyat süresi 30 günden 10 güne düşecek.

Asya Altyapı Yatırım Bankasında 2,6 milyar dolar sermayeye katkı payı ve yüzde 2,48 oy hakkı bulunan Türkiye'nin OBOR projesinde oyuna girdiği en kritik nokta Londra ile Pekin’i birbirine bağlaması hedeflenen kesintisiz demiryolu. 

30 milyar dolarlık Edirne-Kars yüksek hızlı tren projesi bu rotanın bir parçası. Türkiye’nin şu ana kadar içinde yer aldığı Marmaray,  Üçüncü Köprü, Bakü-Tiflis-Kars demiryolu projeleri de Demir İpek Yolu’nun orta koridorunu oluşturuyor.

Diğer 29 ülke lideriyle birlikte Pekin'deki zirveye katılan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, "Orta Koridor" ile ilgili şunları söyledi:

"Çin'in, İpek Yolu ekonomik koridoru girişimi, ülkemizin Avrupa'nın Anadolu üzerinden Orta Asya'ya ve oradan da Çin'e bağlanmasını hedefleyen Orta Koridor Projesiyle bütünleşiyor. Bilindiği gibi Orta Koridor, Türkiye'den Gürcistan ve Azerbaycan'a yönelen oradan Hazar denizini aşarak, Türkmenistan, Kazakistan, Özbekistan'ı geçen, Afganistan ve Pakistan'ı da kapsayacak şekilde Çin'de nihayet bulan bir ticaret yolu projesidir.

2015 yılındaki G20 Antalya zirvesi sırasında Çin ile imzaladığımız mutabakat zaptı, ülkelerimiz arasındaki ikili işbirliği açısından önemli bir adım olmuştur. Kuşak ve Yol'un ana ve tamamlayıcı unsurlarından biri olmasını hedeflediğimiz Ortak Koridor'u, ülkemizde ve bölgemizde yürüttüğümüz çeşitli projelerle hayata geçirme yolunda ilerliyoruz."

Erdoğan, Zonguldak Filyos, İzmir Çandarlı ve Mersin limanlarının inşasının da projenin deniz ayağını oluşturan önemli çalışmalar arasında yer aldığını kaydetti.

Bonus: İpek Yolu'na "Kervan Projesi"

Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanı Ahmet Arslan, Türkiye ile Çin arasındaki Modern İpek Yolu'nda Kervan Projesi başlatılması için görüşmelerde bulunduklarını belirterek şunları söyledi:

"Çinli mevkidaşımın da mutabık kalması halinde, Çin ve Türkiye arasında Kervan Projesi başlatılmasının ve bu kapsamda İpek Yolu orta koridorunda 10 araçlık bir konvoyun Türkiye'ye ve Avrupa'ya yük taşımacılığı gerçekleştirmesinin faydalı olacağını düşünüyorum. Bu deneme seferiyle güzergahtaki muhtemel sorunları, engelleri ve zorlukları tespit edebiliriz. Aynı zamanda karayolu güzergahının canlandırılmasına önemli bir katkı sağlamış oluruz."