Milani: Bölgenin akıllı liderlere ihtiyacı var

Orta Doğu'yu yakından takip eden ve bu alandaki analizleriyle tanınan Prof. Abbas Milani, bölgedeki gerilimin dinmesi için akıllı ve tedbirli liderlere ihtiyaç duyulduğuna dikkat çekti. BusinessHT'nin dünyanın ve Türkiye'nin kıyısında olduğu dönüşümü analiz etmek için ekonomi, politika, uluslararası ilişkiler, sosyoloji ve tarih disiplinlerinde alanında uzman akademisyen ve yazarlarla başlattığı söyleşiler dizisinde ikinci konuk, Stanford Üniversitesi profesörü ve prestijli Hoover Enstitüsü araştırma görevlisi Prof. Abbas Milani oldu. Milani, son gelişmeler ışığında Orta Doğu’nun geleceğini BusinessHT'ye anlattı. 

Yolsuzluk tutuklamaları, ılımlı İslam söylemleri, İran karşıtı açıklamalar derken Suudi Arabistan’da yeni bir dönem başladığı aşikar. Stanford Üniversitesi öğretim görevlisi ve İran-Amerikan ilişkileri uzmanı Profesör Abbas Milani, Suudi Arabistan’ın bu yeni agresif tutumunun, özellikle İran’la zorlaşan ilişkilerin bölge için tehlike taşıdığı kanısında.

Suudi Arabistan’daki son gelişmeleri nasıl yorumluyorsunuz? Bu gelişmeler bölge için ne kadar kritik?

Suudi Arabistan yıllardır bölgede etki sağlayan önemli bir güç. Ve şu anda bölgedeki Sünnilerde oluşan anti-İran koalisyonun fiilen lideri olma çabasında. Bu yüzden yaptığı ve yaşadığı her şeyin bölge üzerinde etkisi olması kaçınılmaz.

Suudi Arabistan ve İran arasındaki gerginlik artmaya devam ediyor. Yakın gelecekte ne görüyorsunuz? Askeri bir çatışma muhtemel mi? 

Umuyorum ki değil. Bu şekilde doğrudan bir çatışma ülkeler için, bulundukları bölge için, hatta dünya için felaket sonuçlar getirecektir. Petrolün fiyatı düşerken, elektrikli arabalar ve alternatif enerji kaynakları yükselişteyken ve var olan su sıkıntılarıyla—ve bunlar iki ülkenin de yüzleştiği zorluklardan sadece bazıları—bu tarz bir askeri çatışma bu problemlerin daha da yoğunlaşmasına neden olacaktır. Bu tarz bir silahlı çatışma petrolün kısa süreli fiyatını çok kötü etkileyecektir ve bu petrol tüketen tüm ülkeler için felaket demek.

Prof. Abbas Milani

Suudi Arabistan ve İran arasında bitmek bilmeyen bu düşmanlığı bölge politikaları ekseninde nasıl yorumlarsınız?

İranlılar ve Araplar arasında bazı tarihi gerginlikler oldu. Hatta bununla ilgili imalar Kuran’da dahi var. İslam’ın doğduğu yer olan ve ilk Arap ulusu olan Suudi Arabistan, İranlılarla Araplar arasındaki bu husumette kısmen araç olarak kullanıldı. 18. yüzyılda yeni bir Sünni İslam yorumu olan Vehhabilik Suudi Arabistan’da kök saldı. Vehhabiler Şii’leri, yani İran’da yaygın olan İslam mezhebini, yeterli kuvvette İslam’a bağlı görmüyorlar. 18. yüzyılda kendilerini Allah’ın naibi sayan din adamları tarafından liderlik edilen, daha militan bir Şiilik İran’ı kontrol altına aldı. Bugün İran’da varolan Şiilik bu tarzın devamı. Bu sebeple bölgede iki farklı radikal İslam tarzının gücü ele geçirmek için rekabet ettiğini görüyoruz.

Bölgenin İŞİD’le mücadelesi, Suriye savaşından arda kalanlar düşünüldüğünde Suudi Arabistan’da devam eden süreç sizce bölgeyi nasıl etkileyecektir?

Yemen, Suriye, Lübnan, Irak, Mısır, Libya, Afganistan ve İŞİD problemlerinin yakın zamanda çözülme şansları yok. Bölgenin ve dünyanın her zamandan çok akıllı ve tedbirli liderlere ihtiyacı var; ancak ortada bu tarz liderler yok.

ABD Başkanı Donald Trump İran’a karşı sert bir tutum gösteriyor. Şimdi bilinen bir Amerikan müttefiki olan Suudi Arabistan da İran’a karşı agresifleşiyorken, ABD’nin bu gergin sürece katılması muhtemel mi?

İki ülke arası askeri bir çatışma olması muhtemel değil. Temsili savaşlar devam edecektir; ve Amerika da Suudi Arabistan’a yardım etmeye devam edecektir. Üzülerek söylemeliyim ki, bölge yakın gelecekte uzun zamandır görülmeyen seviyelerde gerilimlerle mücadele etmek durumunda kalacak.

BUSINESSHT AKADEMİ SÖYLEŞİLERİ