BUSINESSHT
17 04 2017, 15:24 Güncelleme: 16:22
Türkiye'deki anayasa değişiklik referandumunu takip eden Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı'na bağlı uluslararası gözlemciler, referandumla ilgili ön raporlarını yayınladı.
AGİT temsilcileri, referandumda YSK'nın aldığı mühürsüz oy pusulalarının geçerli sayılmasına ilişkin kararın, hileye karşı alınan tedbirleri boşa çıkardığı ve kanuna aykırı olduğu yorumunda bulundu.
Referandumun eşit olmayan şartlarda yapıldığını belirten AGİT temsilcileri, idari kaynakların 'evet' kampanyası için uygunsuz olarak kullanıldığını belirtti.
AGİT raporunda ayrıca referandumun uluslararası standartlara uzak kaldığı tespitinde bulunuldu.
Raporda yer alan diğer başlıklar ise şöyle:
- Referandum gerçekten demokratik bir süreç için vazgeçilmez olan temel özgürlüklerin kısıtlandığı 16 Temmuz 2016 tarihinde gerçekleşen başarısız darbe girişimi sonrasında ilan edilen bir olağanüstü hal altında gerçekleşmiştir.
- Seçim kurullarının çalışmaları şeffaflıktan yoksundur.
- Referandum teknik açılardan iyi idare edilmiş ve referandum günü düzenli bir şekilde yürütülmüş, sayım süreçlerindeki son değişiklikler önemli bir emniyet tedbirini ortadan kaldırmış ve bu değişikliklere muhalefet tarafından itiraz edilmiştir.
- Reformun kilit unsurları konusunda seçmenlere tarafsız bilgi sağlanmadı ve sivil toplum örgütlerinin katılımı mümkün olamadı.
- Yasal çerçeve gerçekten demokratik bir referandum gerçekleştirmek için yetersiz kalmıştır.
- Anayasa ve ilgili mevzuat tarafından gereğinden fazla sınırlandırılan temel hak ve özgürlükler olağanüstü hal altında olağandışı yetkilerin kullanımı ile özellikle valilerin toplanma ve ifade özgürlüğünü kısıtlayan kararları ile daha da kısıtlanmıştır.
- Anayasanın 72 maddesini etkileyen 18 maddelik anayasa değişikliği teklifi, referandumla ilgili uluslararası iyi uygulamalara aykırı şekilde tek bir paket halinde oylanmıştır. Bu durum seçmenlere değişikliklerle ortaya konan farklı konuların her biri için ayrı ayrı tercih yapma şansını sağlamamıştır. Önerilen değişikliklerin hiçbiri oy pusulalarında yer almamış; seçmenlerden basitçe evet veya hayır seçeneklerinden birini seçmeleri istenilmiştir.
- Kampanya çerçevesi kısıtlayıcıydı ve çok sayıda mahalli yetkilinin yanı sıra cumhurbaşkanı ve birtakım ileri gelen devlet yetkililerinin “Evet” kampanyasına etkin katılımı nedeniyle kampanya dengesiz olmuştur. . Kampanya dili birtakım üst düzey yetkililerin “Hayır” destekçilerini terörist destekçileri ile bir tutması ile lekelenmiştir. “Hayır” destekçileri kampanya faaliyetleri sırasında çok sayıda durumda polis müdahaleleri ve şiddet içeren saldırılar ile karşı karşıya kalmışlardır.
- Bazı gözlemcilerimiz oy verme ve sandıkların açılması sırasında gözlem yaparken engellemelerle karşılaşmış ya erişimleri engellenmiş ya da sınırlandırılmıştır.
- Medya izleme bulguları, kampanyanın bütün ulusal medyada görünür olduğunu göstermiştir. ‘Evet’ kampanyası ezici bir çoğunlukla pozitif tonda televizyondaki yayın zamanının yüzde 76’sını ve günlük gazetelerdeki yayın alanının yüzde 77.5’ini kapsayarak kamu medyasında ve özel medyada belirgin bir şekilde ön plana çıkmıştır. ‘Hayır’ kampanyası ise genellikle nötr tonda, toplam yayın zamanının ve alanının sadece yüzde 23.5’inde yer almıştır.
