BUSINESS INSIDER
28 12 2015, 17:26 Güncelleme: 17:26
“Eski bir yaranın acısı: Hatıradan bile çok daha güçlü bir kalp sızısı”
Mad Men'in efsanevi karakteri Don Draper nostaljiyi böyle tanımlamıştı.
Biz de kendimizi zamanda geriye gitmek isterken bulduğumuz o duyguya nostalji diyoruz. Ve artık bilim neden nostaljik hissettiğimizi —ve bunun iyi bir şey mi kötü bir şey mi olduğunu— açıklayabiliyor.
Nostalji nedir?
Bu terim ilk kez İsviçreli bilim adamı Johannes Hoffer tarafından 1688 yılında icat edildi, ve bundan sonraki yıllar boyunca nostalji, bir rahatsızlık olarak kabul edildi. Hoffer nostaljiyi “Özünde şeytani sebepler bulunan nörolojik bir hastalık” olarak açıklıyordu. Bu terim Yunanca “dönüş”(nostos) ve “acı” (algos) kelimelerinden geliyordu.
Son yıllarda bilim nostaljiyi daha derinlemesine araştırmaya başladı. Uzmanlar nostaljinin bir hastalık olmadığını, tam aksine bunun bizi insan yapan esas duygulardan biri olduğunu ortaya çıkardı.
Peki nostalji farklı kültürlerde neye benziyor?
Sedikides'ten sonra Tim Wildschut ve Southampton'daki diğer psikologlar da nostaljiyi araştırmaya başladılar ve dünyanın her yerindeki insanların geçmişe aynı şekilde baktıklarını ortaya çıkardılar.
Nostaljik düşüncelerin özneleri evrenseldi:
-Arkadaşlar ve aile bireyleri ile ilgili anılar
-Tatiller
-Düğünler
-Şarkılar
-Gün batımları
-Göller
Nostaljik hisler içinde olan bir kişi geçmişe bakarken çoğu zaman kendini yakın arkadaşları tarafından çevrelenmiş bir “başkahraman” olarak gördüğü görüldü.
Nostalji, insani deneyim için önem arz eden oldukça normal bir duygu. Lauren Martin'e göre, “Keder ve mutluluk gibi, nostalji de evrensel bir duygudur. Bu hissi tüm ırklardan, tüm kültürlerden ve tüm yaştan insanlar paylaşır. Her ne kadar aynı geçmişi paylaşıyor olmasak da, hepimiz geçmişe karşı nostalji hissederiz.”
Nostalji faydalı mıdır?
Psikoloji profesörü Constantine Sedikides tarafından yapılan araştırmaya göre, nostalji her ne kadar acı verici olabilse de, aynı zamanda can sıkıntısına, yalnızlığa ve kaygıya karşı çok güçlü bir antidot.
Araştırmanın sonuçlarına göre nostalji hayatı daha anlamlı kılarak ölümü daha az korkunç bir olasılık haline getiriyor. Bunun sebebi insanların geçmişlerine dönüp baktıktan sonra gelecek için daha iyimser ve heyecanlı hissetmeleri.
Dayanması neden güç?
1992'de Alan Hirsch tarafından yapılan bir araştırmada nostaljinin, psikoanalistlerin “perde anı” olarak adlandırdığına benzer olarak, geçmişin sterilize edilmiş ve idealleştirilmiş bir versiyonuna olan özlem olduğunu ortaya çıkardı.
Bu acı-tatlı duyguya katlanmanın zor olmasının sebebi ise Hirsch'e göre kişinin aslında hiç varolmamış bir geçmişe özlem duyuyor olması.
“'Perde anı'nın aksine nostalji belirli bir anıya değil, bir ruh haline gönderme yapıyor. İdealleştirilmiş bu ruh hali geçmiş bir zamanla çerçevelendirilmiş durumda. Bu idealleştirilmiş ruh haline duyulan özlem, zamanında yapılan aktiviteleri yineleme ve geçmişin sembolik tasvirlerini kullanma yoluyla bu geçmiş zamanı yeniden yaratma girişimiyle dışarı vuruluyor.”
