Şirketlerin oynaklık önlemleri

Bu yıl dolar karşısında yüzde 14 değer kaybeden lira, gelişmekte olan ülkeler arasında bu yılın en kötü performans gösteren ikinci para birimi oldu. Ve döviz kurundaki artış ilk çeyrek bilançolarında da kendisini gösterdi. Özellikle operasyonları TL, borçları döviz cinsinden olan finansdışışirketler artan maliyetler ve düşen kârlılıkla karşı karşıya kaldı. 

Şimdi ise Fed'in faiz artırımına dair endişeler ve siyasi belirsizliklerle beraber kurdaki oynaklık rekor seviyelerde seyrederken şirketlerin önündeki belirsizlik de çok daha artmış vaziyette. Seçim öncesinde 2,66'ın altına kadar inen kur seçimin ertesi günü 2,80 ile rekor kırdı ve inişli çıkışlı geçen 10 günün ardından 2,71 seviyelerinde. Ve hükümet konusunda belirsizlğin devam edeceğine yönelik işaretler bu oynaklığın bir süre daha devam edeceği beklentilerini de güçlendiriyor. 

6 GRAFİKTE REEL SEKTÖRÜN DÖVİZ RİSKİ

Peki özel sektör bu oynaklıktan nasıl etkileniyor ve korunmak için neler yapıyor?

Şeker Yatırım analistlerinden Kıvanç Uysal'a göre genele bakıldığında yapılan iki temel şey var: Döviz nakitlerini arttırmak veya türev araçlarda ters pozisyon alarak oluşabilecek zararlarını azaltmak. Geliriyle borcu aynı cinsten olan şirketler zaten doğal bir koruma sağlamış oluyor. 

Burgan Yatırım analisti Burak İşyar ise, “Genel olarak şirketlerin yapmaya çalıştığı şey, gelir-giderlerde kur dengesi sağlamaya çalışmak (coğrafi gelir çeşitlendirmesi gibi) ve çeşitli hedging mekanizmaları (türev araçlarla riskini azaltmak gibi)” diyor.

İşte bazı sektörler üzerinde kurdaki hareketlerin etkisi ve aldıkları önlemler:

OTOMOTİV

Otomotiv sektörü kur farkından en çok etkilenen sektörlerden biri. Tofaş ve Ford gibi ihracatçı otomotiv şirketleri hammade maliyetleri ve artan borç yükümlülüğü yüzünden olumsuz etkileniyor.

Garanti Yatırım'ın Borsa İstanbul'da işlem gören şirketlerin birinci çeyrek bilançolarına göre derlediği verilere göre, Mart sonu itibariyle Ford 1,88 milyar lira, Tofaş ise 1,68 milyar lira açık döviz pozisyonu kaydetti.

İşyar, “Ayrıca sektör fiyat rekabetine oldukça duyarlı. Dolayısıyla kurların yükseldiği zamanlarda giderler yükseliyor ancak araç fiyatlarına rekabetten dolayı direkt yansıtılamayabiliyor” diyor.

Doğuş Otomotiv gibi ithalatçı firmalar ise araç alımlarında artan fiyatlardan olumsuz etkilense de oynaklıktan çok daha az etkileniyor. Böylece şirketin kapalı döviz pozisyonu 4 milyon lira olarak gerçekleşti. İş Yatırım'ın yayınladığı rapora göre Doğuş, ithal ettiği araçlarda “mal mukabili ödeme yerine peşin ödeme” methodunu benimseyerek oynaklık etkisinden kaçınıyor.

PERAKENDE

Perakende sektöründe ağırlıklı olarak operasyonlar TL bazlı olsa da döviz borçları net kârlarda aşağı yönlü etki yapıyor. Özellikle birinci çeyrek sonu açık döviz pozisyonu 2,27 milyar dolar olan Migros sektörde döviz borçluluğu en yüksek şirket olarak dikkat çekiyor.

Kiler Alışveriş'in de özellikle dolar borçları sebebiyle 310 milyon lira olan döviz açığı FAVÖK’te değil ama net kârında baskı yaratıyor.

HAVACILIK

Uçak ve yakıt gibi temel maliyetleri dolar cinsiden olan havacılık şirketlerinin gelirlerinin büyük çoğunluğu euro ve TL'den geliyor. Sadece TL değil, euro da bu yılın en büyük kaybedenlerinden olunca şirketlerin üzerindeki baskı arttı.

Buna karşı önlem olarak önce Türk Hava Yolları, daha sonra yakın zamanda Pegasus dış hat bilet fiyatlandırmalarında eurodan dolara geçti.

Pegasus CEO'su Sertaç Haybat geçen ay, şirketin birinci çeyrek satışlarının yüzde 82'sinin TL ve euro cinsinden olduğunu söylemişti. Kurdaki oynaklığın devam etmesinden doğan riskleri minimuma indirmek isteyen şirket, büyüme planlarını da dolar cinsinden satış yapabildiği havalimanları üzerinden yapıyor.

Kurdaki oynaklığın TAV üzerindeki etkisi ise daha sınırlı görünüyor. TAV CEO'su Sani Şener döviz gelir ve gider yapılarının dengeli olduğunu ve özellikle kiralarının dolar üzerinden olması sebebiyle doğal hedge sahibi olduklarını söylemişti.

Ancak Renaissance Capital geçen ay yayınladığı bir raporda özellikle eurodaki zayıflığın ve doluluk oranlarındaki düşüşün şirket bilançolarında zayıflığa sebep olacağını söyleyerek, Türk Hava Yolları, Pegasus ve TAV için hedef fiyatlarını düşürmüştü.

ENERJİ

Şeker Yatırım'dan Uysal, “Petrol ve gaz sektöründe ise hem tedarik hem de satış döviz orijinli olduğunda operasyonel anlamda döviz kurlarındaki yükseliş kısmi olarak olumlu yansıyor olsa da, diğer taraftan döviz borçlanmaları nedeniyle net kârları kur farkı gideri kaynaklı negatif etkilenebiliyor” diyor.

Uysal'ın verdiği bilgilere göre sektör oyuncuları Tüpraş, Petkim ve Aygaz arasından en düşük döviz bazlı borçlanma 51,1 milyon lira ile Aygaz’da bulunuyor. Tüpraş ise ilk çeyrek verilerine göre 10,29 milyar lira açık döviz pozisyonuyla borsanın en çok döviz borcu olan şirketi.

TELEKOM

Telekom şirketlerinde de esas olarak öne çıkan risk döviz borcu.

Önemli bir bölümü dolar cinsinden olmak üzere Türk Telekom'un açık döviz borcu ilk çeyrekte 9,5 milyar liraydı ve finansman giderleri dolardaki yükselişin etkisiyle bir önceki yılın aynı dönemine göre 255 milyon liradan 709 milyon liraya yükseldi. Böylece kârında yıılık bazda yüzde 93'e varan gerileme görüldü.

Oynaklığın Turkcell'de etkisi daha sınırlı, şirketin ilk dönem kapalı döviz pozisyonu 94 milyon dolardı. Ancak özellikle son dönemde kur farkından dolayı gelirlerinde Ukrayna pazarındaki sıkıntıların olumsuz etkisini hissediyor. Şirketin CEO'su Kaan Terzioğlu, gelirlerdeki düşüşe ek olarak bayi yatırımlarını borçlanarak yapıyor olmalarının ekstra sıkıntı doğurduğunu söylemişti.

SAĞLIK

Acıbadem'in Malezyalı sahibi IHH Healthcare Berhad'e göre, hastane zincirinin dolar ve euro cinsinden kredilerini liraya çevirdiğinde kâr ve zarar hesabında döviz kuru kaynaklı kayıplar görüleceğini söylemişti.

Şirketin CFO'su Tan See Haw, Acıbadem'in, dolar ve euro cinsinden ödemelerini yapabilmek için medikal turizm müşterilerinden alınan dolar ve eurolarını elinde tutmayı planladığını söyledi.