BUSINESSHT
25 05 2015, 12:12 Güncelleme: 12:35
Fikirleriyle ekonomi ve matematik alanlarında köklü değişikliklere sebep olan, Nobel ödüllü matematikçi John Nash, Cumartesi günü bir trafik kazasında hayatını kaybetti.
Hayatı ve şizofreniyle olan mücadesini konu alan 2001 yapımı, Oscar ödüllü "Akıl Oyunları" (A Beautiful Mind") filmiyle de bilinen Nash 86 yaşındaydı.
İşte hayatı ve fikirleriyle milyonlarca insana dokunan bilim insanının hayatına dair bazı ilginç bilgiler ve bize öğrettikleri:
- 13 Haziran 1928'de doğan Nash'in babası John. Sr. bir elektrik mühendisi, annesi Margaret ise Latince öğretmeniydi. Dehasına rağmen Nash ilkokulda çok başarılı bir öğrenci değildi. Nash'in hayatını anlatan "Akıl Oyunları"nın yazarı Sylvia Nasar, Nash'in çocukluğunu "Sürekli okurdu. Satranç oynardı. Islıkla Bach parçaları çalardı," diye anlatıyor. Lisede matematikle tanışan Nash, kısa sürede dehasını klasik bir Fermat teoremini kendi kendine kanıtlayarak gösterdi.
- Carnegie Mellon Üniversitesi'nde babası gibi mühendis olmayı planlayarak giden Nash, öğretmenlerinin tavsiyeleri üzerine matematik dalına geçiş yaptı. Lisans eğitimini Carnegie Mellon'da tamamladıktan sonra Albert Einstein ve ünlü matematikçi John von Neumann gibilerinin de daha önce okuduğu Princeton Üniversite'sinin matematik bölümünde yüksek lisans eğitimi aldı. Uzun boylu ve yakışıklı genç Nash, Princeton'da entelektüel kibiri ve tuhaf alışkanlıklarıyla biliniyordu. Nash, koridorlarda volta atıyor, birisiyle konuşurken bir anda ilgisini kaybedip çekip gidiyor ve durmadan ıslık çalıyordu.
- Princeton'da arkadaşları ve meslektaşları arasında meşhur hale gelen "Nash" isimli bir oyun yarattı. Neredeyse aynı zamanda bağımsız olarak Danimarka'da da yaratılan bu oyuni daha sonra Parket kardeşler tarafından Hex adı altında satışa sunulacaktı. Princeton'da lisans eğitimini tamamlarken oyun teorisiyle tanıştı, ve bu alanın kurucuları Dr. von Neumann ve Oskar Morgenstern'nın çözemediği bir problemi çözdü.
-20. yüzyılın en büyük matematikçilerinden biri olarak görülen John Nash, uzun süredir çözülemeyen problemlere farklı açılardan yaklaşması ve sıradışı düşünüş yöntemleriiyle meşhurdu. Princeton başvurusu için üniversitedeki öğretmenlerinden birinden aldığı tavsiye mektubunda tek bir cümle vardı: "Bu adam bir dahi."
- 1957'de iki yıllık bir beraberlikten sonra Alicia Larde'la evlendi. Alicia Larde da MIT'de okumakta olan bir fizik öğrecisiydi ve MIT'nin 1955 mezunları içindeki sadece 16 kızdan biriydi. 1959'da eşi ilk çocuklarına hamileyken, John Nash'in hayatı şizofreninin beraberinde getirdiği paranoya ve hezeyanlar ile değişmeye başladı. Aynı yılın Nisan ayında Boston'da bulunan bir hastanenin akıl sağlığı bölümüne yatırılmak zorunda kaldı.
- Nash'in oyun teorisi alanına en büyük katkılarından birisi de "Nash dengesi"dir. Temelinde oyun teorisi, diğer taraf veya tarafların ne yapacağının bilinmediği durumlarda "oyun"u kazanacak bir strateji geliştirmeyi hedefler. Oyun teorisi, ekonomi, politika, ticaret ve hatta bioloji dahil, rekabet içeren tüm alanlarda kullanılmaktadır. Oyun teorisinin en önemli araçlarından biri olan "Nash dengesi" (Nash equilibrium) ise diğer tarafın stratejini değiştirmediğini farzettiğimiz sürece iki tarafın da diğerinden daha fazla avantaj elde edemeyeceği stabil durumlara denir. Her oyun için birden fazla Nash dengesi bulunabilir. Nash dengesi sayesinde oyun teorisi, basit ve bir tarafın kaybedip diğerinin kazandığı oyun tiplerinden öteye geçmiş, ve daha karmaşık durumlar için de kullanılmaya başlandı.
- Nash'in çalışmaları etrafımızdaki karmaşık dünyadaki pek çok durumun matematik kurallarıyla tanımlanarak özünün bulunabileceğinin kanıtıydı.
- 1945 ve 1996 yılları arasında 23 bilimsel araştırma yayınlamış ve 1994 yılında Ekonomi dalında Nobel Ödülü kazanmış olan Dr. Nash, en büyük keşiflerinin hepsini aslında 30 yaşından önce yaptı. Nobel ödülünü aslında 21 yaşındayken yazdığı 27 sayfalık doktora tezinde oyun teorisi konusunda kaydettiği ilerlemeler için aldı.
- Ekonomi ve oyun teorisi alanında yaptığı keşifler dışında matematik ve geometri alanlarına da, matematikçilerin "Nash dengesi"nden daha da önemli olduğunu savukdukları katkılarda bulundu.
-Çalışmalarının en önemli ortak özelliği imkansız ya d avakit kaybı olduğu düşünülen yönlere doğru ilerlemesiydi.
- Hastalığı dolayısıyla Nash 1959'dan beri öğretmenlik de yapmamış olan Dr. Nash Nobel ödülünden ve 2001'de kendisini Russel Crowe'un oynadığı "Akıl Oyunları" filminden önce diğer insanlardan uzak, sakin bir hayat sürdürmekteydi. Nash'in Nobel Ekonomi ödülü için düşünülmesine bazıları akıl hastalığını öne sürerek karşı çıkmış olsa da, çalışma arkadaşları Nobel komitesini Dr. Nash'in ödülü alabilecek akadar iyi durumda olduğuna ikna etti.
- 2012 yılında, İstanbul Bilgi Üniversitesi'nin davetlisi olarak İstanbul'a gelen Nash, Bilgi Üniversitesi'ndeki Oyun Teorisi Kongresi'ne katılmıştı.
